K 38/00
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
260
POSTANOWIENIE
z dnia 6 listopada 2001 r.
Sygn. K. 38/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Andrzej Mączyński
Jadwiga Skórzewska-Łosiak
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 6 listopada 2001 r. wniosku grupy 54 posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z 30 listopada 2000 roku o stwierdzenie niezgodności:
art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust.1 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628; zm.: z 1998 r. Nr 156, poz. 1018; z 2000 r. Nr 88, poz. 986) z art. 2, art. 24, art. 32, art. 66 ust. 1 oraz z art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
p o s t a n a w i a:
umorzyć postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie:
1. Wnioskiem z 30 listopada 2000 r., grupa posłów zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust.1 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628; zm.: z 1998 r. Nr 156, poz. 1018; z 2000 r. Nr 88, poz. 986) z art. 2, art. 24, art. 32, art. 66 ust. 1 oraz z art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakwestionowany art. 6 ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, przyznaje osobom spełniającym warunki do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku dla bezrobotnych, które określone zostały w ustawie z 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. Nr 25, poz.128 ze zm.), zasiłek przedemerytalny, o którym mowa w art.37j ust.3 i ust.6 ustawy.
Przepis ten niezasadnie zdaniem wnioskodawców ogranicza prawo do uzyskania zasiłku przedemerytalnego poprzez wprowadzenie wymagania zatrudnienia w wymienionych w załącznikach do ustawy zakładach do czasu zaprzestania produkcji wyrobów zawierających azbest i oczyszczenia tych zakładów z azbestu, ale nie później niż do 31 grudnia 1999 roku, a ponadto niezasadnie uzależnia uzyskanie zasiłku od spełnienia warunku zatrudnienia we wskazanych w ustawie zakładach w dniu wejścia w życie tej ustawy oraz to ażeby, rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Zdaniem wnioskodawców funkcją zaskarżonych przepisów nie jest zatem ułatwienie restrukturyzacji zakładów, które mają zaprzestać produkcji wyrobów zawierających azbest. Wszystkie zaskarżone przepisy statuują uprawnienia, które w zamierzeniu ustawodawcy mają stanowić swoistą rekompensatę za utratę zdrowia w wyniku długotrwałego zatrudnienia w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Zróżnicowanie uprawnień pracowników, którzy zatrudnieni byli w takich samych, tzn. jednakowo szkodliwych warunkach narusza bowiem – zdaniem wnioskodawców – wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej, zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zasadę szczególnej ochrony pracy oraz warunków jej wykonywania (art. 24 oraz art. 66 ust. 1 Konstytucji), zasadę prawa każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 66 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadę ochrony zdrowia i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68 ust. 1 oraz ust. 2 i ust. 4 Konstytucji).
Z kolei art. 6b ust. 1 zakwestionowanej ustawy, przyznaje pracownikom zakładów wymienionych w załącznikach nr 2 oraz nr 3 do tej ustawy, z którymi w okresie od 28 września 1998 roku do 31 grudnia 1998 roku stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy, jednorazową odprawę w wysokości zróżnicowanej według kryterium długości stażu pracy w zakładzie.
Identycznie, jak w odniesieniu do art. 6 kwestionowanej ustawy, tak i temu przepisowi wnioskodawcy zarzucają niezasadne ograniczenie prawa do otrzymania określonej tam odprawy od terminu rozwiązania stosunku pracy, które musi nastąpić w okresie od 28 września 1998 roku do 31 grudnia 1998 roku oraz od wskazanego tam sposobu rozwiązania stosunku pracy, które – dla skutecznego ubiegania się o otrzymanie odprawy – musi nastąpić z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Wnioskodawcy kwestionują również zgodność z Konstytucją postanowień zawartych w art. 6b ust. 5-7 ustawy z 19 czerwca 1997 r. Zauważają wprawdzie, że przepisy te nie kreują i nie ograniczają bezpośrednio uprawnień osób zatrudnionych w zakładach produkujących wyroby zawierające azbest.
Zważyć jednak należy, iż ustanawiają one termin zgłoszenia przez pracodawców wniosków o refundacje odpraw na dzień 28 grudnia 1998 r. zaś termin przekazania środków z Funduszu pracy na wypłatę tych odpraw na dzień 31 grudnia 1998 r. Następstwem tych terminów jest ograniczenie praw pracowników do wspomnianych odpraw.
Jeśli zaś chodzi o art. 6b ust. 7, ustalający maksymalną stawkę odprawy, jako taką która nie może przekroczyć 25-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w II kwartale 1998 r. – to przepisowi temu wnioskodawcy zarzucają, że takie relatywne ustalenie maksymalnej wysokości odprawy prowadzi do stałego obniżania realnej wysokości odprawy i zróżnicowania uprawnień byłych pracowników z przyczyn od nich niezależnych.
Jako ostatni zaskarżony został art. 7a ust.1 przedmiotowej ustawy, którego konstytucyjność również jest kwestionowana. Przyznaje on pracownikom oraz byłym pracownikom zakładów, które wymienione zostały w załącznikach nr 2 i nr 3 do tej ustawy następujące uprawnienia: prawo do określonych tam, specjalistycznych badań lekarskich, zwolnienie z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym, z którego mogą korzystać raz w roku oraz uprawnienie do korzystania z bezpłatnych leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście.
Temu przepisowi wnioskodawcy zarzucają z kolei, że niezasadnie ogranicza określone w nim uprawnienia do tych tylko pracowników, którzy byli zatrudnieni we wskazanych w ustawie zakładach przed dniem, w którym ustawa ta weszła w życie, tj. przed 27 września 1997 roku. Dla uzasadnienia niekonstytucyjności tego przepisu Wnioskodawcy podają te same zarzuty oraz powołują te same przepisy Konstytucji, które służą uzasadnieniu niekonstytucyjności zaskarżonego art. 6 oraz art. 6b ust. 1, ust. 5 oraz ust. 7 ustawy.
2. Ustosunkowując się do przedmiotowego wniosku, Prokurator Generalny RP, w piśmie z 23 lutego 2001 roku przedstawił stanowisko, iż zakwestionowane przepisy: art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust. 1 ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest są zgodne z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji i nie są niezgodne z art. 24, art. 66 ust. 1, art. 68 ust. 1, ust. 2 oraz ust. 4 Konstytucji.
Dla uzasadnienia swojego stanowiska Prokurator Generalny podniósł przede wszystkim, iż niewątpliwie zasadniczym celem ustawy, której przepisy zostały zaskarżone było dążenie do wyeliminowania produkcji (stosowania oraz obrotu) wyrobów zawierających szkodliwy dla zdrowia azbest. Zakaz produkcji wyrobów zawierających azbest ustanowiony został bowiem w art. 1 ust. 1 pkt 2 tej ustawy. Zakaz ten obowiązuje od 28 września 1997 r., tj. od dnia wejścia ustawy w życie (art. 8 ustawy). Wyjątek od wyznaczonego terminu uczyniono wobec producentów płyt falistych azbestowo-cementowych dla budownictwa, przesuwając upływ tego terminu o 12 miesięcy – do 28 września 1998 r. (art. 2 ust. 1 ustawy).
Prokurator Generalny, podkreśla, że ustawa reguluje ponadto zasady restrukturyzacji takich zakładów oraz normuje warunki, od których uzależnione jest przyznawanie pomocy finansowej pracownikom, którzy w wyniku założonego w ustawie procesu restrukturyzacyjnego mogą stracić pracę.
W świetle przeprowadzonej analizy unormowań przedmiotowej ustawy Prokurator Generalny stwierdza, że zakwestionowane przepisy art. 6 i art. 6b ust. 1 ustawy odnoszą się do uprawnień, które przysługują pracownikom z powodu utraty pracy na skutek konieczności przestawienia produkcji na bezazbestową, bądź likwidacji przedsiębiorstwa. Przepisem natomiast, który ma służyć zapewnieniu szczególnej opieki zdrowotnej jest art. 7a ust. 1 ustawy. Nie można więc się zgodzić z poglądem wnioskodawców, że wszystkie uprawnienia przyznane w zaskarżonych przepisach są szczególnym rodzajem rekompensaty za utratę zdrowia spowodowaną pracą przy produkcji wyrobów zawierających azbest.
Następnie Prokurator Generalny przeszedł do oceny merytorycznej zaskarżonych przepisów z punktu widzenia wskazanych wzorców konstytucyjnych. Wskazał, że art. 6 i art. 6a ust. 1 ustawy w istocie nie różnicują sytuacji prawnej adresatów norm w nich zawartych. Wspólną bowiem cechą istotną tych podmiotów – jest fakt zatrudnienia w określonym czasie oraz sposób rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Nadto cecha ta pozostaje w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią ustawy.
Nie można również czynić zarzutu naruszenia art. 32 Konstytucji regulacji, która uzależnia prawo do zasiłku, m.in. od tego by rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło wyłącznie z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Inaczej bowiem z uprawnień takich mogliby korzystać także pracownicy, z którymi stosunek pracy został rozwiązany z innych przyczyn (np. z winy pracownika).
Nie można również czynić ustawodawcy zarzutu, że w świetle art. 7a ust. 1 ustawy specjalistycznymi badaniami lekarskimi, prawem do zwolnienia z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym oraz prawem korzystania z bezpłatnych leków zostali objęci pracownicy i byli pracownicy zakładów wymienionych w załączniku 2 i 3 ustawy.
Zdaniem Prokuratora Generalnego zaskarżone przepisy nie pozostają natomiast w bezpośrednim związku z pozostałymi wzorcami konstytucyjnymi, powołanymi przez Wnioskodawców, tj. z art. 24, art. 66 ust. 1, art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji RP.
Jeśli zaś chodzi o art. 68 ust. 1, 2 i 4 Konstytucji – to zdaniem Prokuratora – tylko dwa pierwsze ustępy pozostają w pewnym, dalekim i pośrednim związku z zaskarżonym art. 7a ust. 1 ustawy. Nie może być natomiast niewątpliwie uznany za odpowiedni wzorzec art. 68 ust. 4 Konstytucji, który w żadnym związku z zaskarżonymi przepisami nie pozostaje.
Prokurator Generalny zauważa, iż na wnioskodawcach spoczywał obowiązek wykazania, na czym polega naruszenie norm wynikających z art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji przez zaskarżone przepisy. Nie uczynili tego przez co uniemożliwili merytoryczne ustosunkowanie się do zarzutów.
Prokurator Generalny odmówił natomiast merytorycznego ustosunkowania się do zarzutów wnioskodawców skierowanych wobec art. 6b ust. 5 i ust. 7 ustawy, skoro sami wnioskodawcy stwierdzają, że przepisy te nie kreują i nie ograniczają bezpośrednio uprawnień osób zatrudnionych w zakładach produkujących wyroby zawierające azbest, a służą jedynie realizacji ust. 1 tegoż artykułu.
3. Marszałek Sejmu RP, przedstawiając swoje stanowisko w piśmie z 25 maja 2001 r., stwierdził, iż zaskarżone przepisy są zgodne z art. 2 i art. 32 Konstytucji, zaś w odniesieniu do pozostałych wzorców konstytucyjnych ,wskazanych we wniosku: tj. art. 24, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1, 2 i 4 Konstytucji stwierdził, iż domniemanie konstytucyjności zaskarżonych przepisów – w tym zakresie – nie zostało obalone.
Jego zdaniem wniosek nie zawiera wskazania na czym polega naruszenie przez zaskarżone przepisy tych właśnie wzorców.
Natomiast, jeśli chodzi o odniesienie się do art. 2 i art. 32 Konstytucji, Marszałek Sejmu w pierwszym rzędzie odwołał się do celu ustawy, którym jest wprowadzenie zakazu produkcji, stosowania i obrotu wyrobami zawierającymi azbest. Towarzyszyć mu musiały osłony socjalne.
Celem ustawy było złagodzenie skutków utraty pracy oraz objęcie pracowników i byłych pracowników opieką zdrowotną, a nie, jak twierdzą wnioskodawcy, wprowadzenie rekompensat za utratę zdrowia przy produkcji wyrobów zawierających azbest.
Marszałek Sejmu, powołując się na orzecznictwo TK, dotyczące sfery uprawnień socjalnych, zgodnie z którym niedopuszczalne jest różnicowanie sytuacji obywateli oparte na kryteriach ewidentnie dowolnych i nieuzasadnionych, stwierdził, iż w badanej sprawie nie mamy do czynienia z taką dowolnością. Każde bowiem ze świadczeń, o których mowa w zaskarżonych przepisach kierowane jest do innej kategorii pracowników (byłych pracowników) zatrudnionych w zakładach produkujących azbest. Wspólną ich cechą jest zatrudnienie w określonym czasie oraz sposób rozwiązania stosunku pracy, a zastosowane zróżnicowanie jest zasadne i sprawiedliwe.
4. W celu merytorycznego rozpoznania przedmiotowej sprawy, zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego został wyznaczony termin rozprawy na dzień 4 czerwca 2001 r., o którym powiadomiono wszystkich uczestników postępowania. Jednakże z powodu choroby przedstawiciela wnioskodawcy – grupy posłów na Sejm RP (udokumentowanej zwolnieniem lekarskim) i niemożliwości uczestniczenia w rozprawie, zarządzeniem z 31 maja 2001 r. odwołano wyznaczony uprzednio termin rozprawy.
5. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
18 października 2001 r. upłynęła III kadencja Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, na skutek czego wygasły mandaty posłów tej kadencji, w tym także posłów, którzy złożyli wniosek. Zgodnie z utrwalonym przez Trybunał Konstytucyjny stanowiskiem (por. K. 3/92, OTK w 1992 r., poz. 1; K. 2/93, OTK w 1993 r., poz. 30; K. 3/93, OTK w 1993 r., poz. 26) powoduje to utratę uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy. Brak zatem legitymacji czynnej Wnioskodawców nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania.
Z tych względów, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102 poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48 poz. 552, Nr 53, poz. 638) Trybunał orzekł jak w sentencji postanowienia.
POSTANOWIENIE
z dnia 6 listopada 2001 r.
Sygn. K. 38/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Andrzej Mączyński
Jadwiga Skórzewska-Łosiak
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 6 listopada 2001 r. wniosku grupy 54 posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z 30 listopada 2000 roku o stwierdzenie niezgodności:
art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust.1 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628; zm.: z 1998 r. Nr 156, poz. 1018; z 2000 r. Nr 88, poz. 986) z art. 2, art. 24, art. 32, art. 66 ust. 1 oraz z art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
p o s t a n a w i a:
umorzyć postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie:
1. Wnioskiem z 30 listopada 2000 r., grupa posłów zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust.1 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628; zm.: z 1998 r. Nr 156, poz. 1018; z 2000 r. Nr 88, poz. 986) z art. 2, art. 24, art. 32, art. 66 ust. 1 oraz z art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakwestionowany art. 6 ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, przyznaje osobom spełniającym warunki do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku dla bezrobotnych, które określone zostały w ustawie z 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. Nr 25, poz.128 ze zm.), zasiłek przedemerytalny, o którym mowa w art.37j ust.3 i ust.6 ustawy.
Przepis ten niezasadnie zdaniem wnioskodawców ogranicza prawo do uzyskania zasiłku przedemerytalnego poprzez wprowadzenie wymagania zatrudnienia w wymienionych w załącznikach do ustawy zakładach do czasu zaprzestania produkcji wyrobów zawierających azbest i oczyszczenia tych zakładów z azbestu, ale nie później niż do 31 grudnia 1999 roku, a ponadto niezasadnie uzależnia uzyskanie zasiłku od spełnienia warunku zatrudnienia we wskazanych w ustawie zakładach w dniu wejścia w życie tej ustawy oraz to ażeby, rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Zdaniem wnioskodawców funkcją zaskarżonych przepisów nie jest zatem ułatwienie restrukturyzacji zakładów, które mają zaprzestać produkcji wyrobów zawierających azbest. Wszystkie zaskarżone przepisy statuują uprawnienia, które w zamierzeniu ustawodawcy mają stanowić swoistą rekompensatę za utratę zdrowia w wyniku długotrwałego zatrudnienia w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Zróżnicowanie uprawnień pracowników, którzy zatrudnieni byli w takich samych, tzn. jednakowo szkodliwych warunkach narusza bowiem – zdaniem wnioskodawców – wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej, zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zasadę szczególnej ochrony pracy oraz warunków jej wykonywania (art. 24 oraz art. 66 ust. 1 Konstytucji), zasadę prawa każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 66 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadę ochrony zdrowia i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68 ust. 1 oraz ust. 2 i ust. 4 Konstytucji).
Z kolei art. 6b ust. 1 zakwestionowanej ustawy, przyznaje pracownikom zakładów wymienionych w załącznikach nr 2 oraz nr 3 do tej ustawy, z którymi w okresie od 28 września 1998 roku do 31 grudnia 1998 roku stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy, jednorazową odprawę w wysokości zróżnicowanej według kryterium długości stażu pracy w zakładzie.
Identycznie, jak w odniesieniu do art. 6 kwestionowanej ustawy, tak i temu przepisowi wnioskodawcy zarzucają niezasadne ograniczenie prawa do otrzymania określonej tam odprawy od terminu rozwiązania stosunku pracy, które musi nastąpić w okresie od 28 września 1998 roku do 31 grudnia 1998 roku oraz od wskazanego tam sposobu rozwiązania stosunku pracy, które – dla skutecznego ubiegania się o otrzymanie odprawy – musi nastąpić z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Wnioskodawcy kwestionują również zgodność z Konstytucją postanowień zawartych w art. 6b ust. 5-7 ustawy z 19 czerwca 1997 r. Zauważają wprawdzie, że przepisy te nie kreują i nie ograniczają bezpośrednio uprawnień osób zatrudnionych w zakładach produkujących wyroby zawierające azbest.
Zważyć jednak należy, iż ustanawiają one termin zgłoszenia przez pracodawców wniosków o refundacje odpraw na dzień 28 grudnia 1998 r. zaś termin przekazania środków z Funduszu pracy na wypłatę tych odpraw na dzień 31 grudnia 1998 r. Następstwem tych terminów jest ograniczenie praw pracowników do wspomnianych odpraw.
Jeśli zaś chodzi o art. 6b ust. 7, ustalający maksymalną stawkę odprawy, jako taką która nie może przekroczyć 25-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w II kwartale 1998 r. – to przepisowi temu wnioskodawcy zarzucają, że takie relatywne ustalenie maksymalnej wysokości odprawy prowadzi do stałego obniżania realnej wysokości odprawy i zróżnicowania uprawnień byłych pracowników z przyczyn od nich niezależnych.
Jako ostatni zaskarżony został art. 7a ust.1 przedmiotowej ustawy, którego konstytucyjność również jest kwestionowana. Przyznaje on pracownikom oraz byłym pracownikom zakładów, które wymienione zostały w załącznikach nr 2 i nr 3 do tej ustawy następujące uprawnienia: prawo do określonych tam, specjalistycznych badań lekarskich, zwolnienie z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym, z którego mogą korzystać raz w roku oraz uprawnienie do korzystania z bezpłatnych leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście.
Temu przepisowi wnioskodawcy zarzucają z kolei, że niezasadnie ogranicza określone w nim uprawnienia do tych tylko pracowników, którzy byli zatrudnieni we wskazanych w ustawie zakładach przed dniem, w którym ustawa ta weszła w życie, tj. przed 27 września 1997 roku. Dla uzasadnienia niekonstytucyjności tego przepisu Wnioskodawcy podają te same zarzuty oraz powołują te same przepisy Konstytucji, które służą uzasadnieniu niekonstytucyjności zaskarżonego art. 6 oraz art. 6b ust. 1, ust. 5 oraz ust. 7 ustawy.
2. Ustosunkowując się do przedmiotowego wniosku, Prokurator Generalny RP, w piśmie z 23 lutego 2001 roku przedstawił stanowisko, iż zakwestionowane przepisy: art. 6, art. 6b ust. 1, ust. 5 i ust. 7 oraz art. 7a ust. 1 ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest są zgodne z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji i nie są niezgodne z art. 24, art. 66 ust. 1, art. 68 ust. 1, ust. 2 oraz ust. 4 Konstytucji.
Dla uzasadnienia swojego stanowiska Prokurator Generalny podniósł przede wszystkim, iż niewątpliwie zasadniczym celem ustawy, której przepisy zostały zaskarżone było dążenie do wyeliminowania produkcji (stosowania oraz obrotu) wyrobów zawierających szkodliwy dla zdrowia azbest. Zakaz produkcji wyrobów zawierających azbest ustanowiony został bowiem w art. 1 ust. 1 pkt 2 tej ustawy. Zakaz ten obowiązuje od 28 września 1997 r., tj. od dnia wejścia ustawy w życie (art. 8 ustawy). Wyjątek od wyznaczonego terminu uczyniono wobec producentów płyt falistych azbestowo-cementowych dla budownictwa, przesuwając upływ tego terminu o 12 miesięcy – do 28 września 1998 r. (art. 2 ust. 1 ustawy).
Prokurator Generalny, podkreśla, że ustawa reguluje ponadto zasady restrukturyzacji takich zakładów oraz normuje warunki, od których uzależnione jest przyznawanie pomocy finansowej pracownikom, którzy w wyniku założonego w ustawie procesu restrukturyzacyjnego mogą stracić pracę.
W świetle przeprowadzonej analizy unormowań przedmiotowej ustawy Prokurator Generalny stwierdza, że zakwestionowane przepisy art. 6 i art. 6b ust. 1 ustawy odnoszą się do uprawnień, które przysługują pracownikom z powodu utraty pracy na skutek konieczności przestawienia produkcji na bezazbestową, bądź likwidacji przedsiębiorstwa. Przepisem natomiast, który ma służyć zapewnieniu szczególnej opieki zdrowotnej jest art. 7a ust. 1 ustawy. Nie można więc się zgodzić z poglądem wnioskodawców, że wszystkie uprawnienia przyznane w zaskarżonych przepisach są szczególnym rodzajem rekompensaty za utratę zdrowia spowodowaną pracą przy produkcji wyrobów zawierających azbest.
Następnie Prokurator Generalny przeszedł do oceny merytorycznej zaskarżonych przepisów z punktu widzenia wskazanych wzorców konstytucyjnych. Wskazał, że art. 6 i art. 6a ust. 1 ustawy w istocie nie różnicują sytuacji prawnej adresatów norm w nich zawartych. Wspólną bowiem cechą istotną tych podmiotów – jest fakt zatrudnienia w określonym czasie oraz sposób rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Nadto cecha ta pozostaje w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią ustawy.
Nie można również czynić zarzutu naruszenia art. 32 Konstytucji regulacji, która uzależnia prawo do zasiłku, m.in. od tego by rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło wyłącznie z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Inaczej bowiem z uprawnień takich mogliby korzystać także pracownicy, z którymi stosunek pracy został rozwiązany z innych przyczyn (np. z winy pracownika).
Nie można również czynić ustawodawcy zarzutu, że w świetle art. 7a ust. 1 ustawy specjalistycznymi badaniami lekarskimi, prawem do zwolnienia z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym oraz prawem korzystania z bezpłatnych leków zostali objęci pracownicy i byli pracownicy zakładów wymienionych w załączniku 2 i 3 ustawy.
Zdaniem Prokuratora Generalnego zaskarżone przepisy nie pozostają natomiast w bezpośrednim związku z pozostałymi wzorcami konstytucyjnymi, powołanymi przez Wnioskodawców, tj. z art. 24, art. 66 ust. 1, art. 68 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 Konstytucji RP.
Jeśli zaś chodzi o art. 68 ust. 1, 2 i 4 Konstytucji – to zdaniem Prokuratora – tylko dwa pierwsze ustępy pozostają w pewnym, dalekim i pośrednim związku z zaskarżonym art. 7a ust. 1 ustawy. Nie może być natomiast niewątpliwie uznany za odpowiedni wzorzec art. 68 ust. 4 Konstytucji, który w żadnym związku z zaskarżonymi przepisami nie pozostaje.
Prokurator Generalny zauważa, iż na wnioskodawcach spoczywał obowiązek wykazania, na czym polega naruszenie norm wynikających z art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji przez zaskarżone przepisy. Nie uczynili tego przez co uniemożliwili merytoryczne ustosunkowanie się do zarzutów.
Prokurator Generalny odmówił natomiast merytorycznego ustosunkowania się do zarzutów wnioskodawców skierowanych wobec art. 6b ust. 5 i ust. 7 ustawy, skoro sami wnioskodawcy stwierdzają, że przepisy te nie kreują i nie ograniczają bezpośrednio uprawnień osób zatrudnionych w zakładach produkujących wyroby zawierające azbest, a służą jedynie realizacji ust. 1 tegoż artykułu.
3. Marszałek Sejmu RP, przedstawiając swoje stanowisko w piśmie z 25 maja 2001 r., stwierdził, iż zaskarżone przepisy są zgodne z art. 2 i art. 32 Konstytucji, zaś w odniesieniu do pozostałych wzorców konstytucyjnych ,wskazanych we wniosku: tj. art. 24, art. 66 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1, 2 i 4 Konstytucji stwierdził, iż domniemanie konstytucyjności zaskarżonych przepisów – w tym zakresie – nie zostało obalone.
Jego zdaniem wniosek nie zawiera wskazania na czym polega naruszenie przez zaskarżone przepisy tych właśnie wzorców.
Natomiast, jeśli chodzi o odniesienie się do art. 2 i art. 32 Konstytucji, Marszałek Sejmu w pierwszym rzędzie odwołał się do celu ustawy, którym jest wprowadzenie zakazu produkcji, stosowania i obrotu wyrobami zawierającymi azbest. Towarzyszyć mu musiały osłony socjalne.
Celem ustawy było złagodzenie skutków utraty pracy oraz objęcie pracowników i byłych pracowników opieką zdrowotną, a nie, jak twierdzą wnioskodawcy, wprowadzenie rekompensat za utratę zdrowia przy produkcji wyrobów zawierających azbest.
Marszałek Sejmu, powołując się na orzecznictwo TK, dotyczące sfery uprawnień socjalnych, zgodnie z którym niedopuszczalne jest różnicowanie sytuacji obywateli oparte na kryteriach ewidentnie dowolnych i nieuzasadnionych, stwierdził, iż w badanej sprawie nie mamy do czynienia z taką dowolnością. Każde bowiem ze świadczeń, o których mowa w zaskarżonych przepisach kierowane jest do innej kategorii pracowników (byłych pracowników) zatrudnionych w zakładach produkujących azbest. Wspólną ich cechą jest zatrudnienie w określonym czasie oraz sposób rozwiązania stosunku pracy, a zastosowane zróżnicowanie jest zasadne i sprawiedliwe.
4. W celu merytorycznego rozpoznania przedmiotowej sprawy, zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego został wyznaczony termin rozprawy na dzień 4 czerwca 2001 r., o którym powiadomiono wszystkich uczestników postępowania. Jednakże z powodu choroby przedstawiciela wnioskodawcy – grupy posłów na Sejm RP (udokumentowanej zwolnieniem lekarskim) i niemożliwości uczestniczenia w rozprawie, zarządzeniem z 31 maja 2001 r. odwołano wyznaczony uprzednio termin rozprawy.
5. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
18 października 2001 r. upłynęła III kadencja Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, na skutek czego wygasły mandaty posłów tej kadencji, w tym także posłów, którzy złożyli wniosek. Zgodnie z utrwalonym przez Trybunał Konstytucyjny stanowiskiem (por. K. 3/92, OTK w 1992 r., poz. 1; K. 2/93, OTK w 1993 r., poz. 30; K. 3/93, OTK w 1993 r., poz. 26) powoduje to utratę uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy. Brak zatem legitymacji czynnej Wnioskodawców nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania.
Z tych względów, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102 poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48 poz. 552, Nr 53, poz. 638) Trybunał orzekł jak w sentencji postanowienia.