Ts 101/00
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
134
POSTANOWIENIE
z dnia 4 lipca 2001 r.
Sygn. Ts 101/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczący
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca
Janusz Trzciński
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Henryka K.
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego przez pełnomocnika skarżącego skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 12 ust. 2 zd. 2 i art. 13 ust. 1 w zw. z art. 14 pkt 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz. 388 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 2 zd. 2 i ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP. Kwestionowanym przepisom zarzucono, że wprowadzają nadmierne ograniczenie prawa własności, w szczególności poprzez nałożenie na właściciela obowiązku uiszczania opłat za niewykorzystywaną energię cieplną.
Postanowieniem z 23 stycznia 2001 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu uznając, że w sprawie nie została spełniona przesłanka wskazania sposobu, w jaki kwestionowane przepisy ustawy naruszają konstytucyjne prawa skarżącego. Zaskarżone przepisy, określając zasady rozliczeń między współwłaścicielami, nie ograniczają bowiem samego prawa własności skarżącego. W uzasadnieniu postanowienia wskazano ponadto na te przepisy ustawy o własności lokali, które – znajdując się poza zakresem skargi konstytucyjnej – gwarantują skarżącemu wpływ na określanie wysokości kosztów związanych z utrzymaniem rzeczy wspólnej. Stwierdzono ponadto, że poza oceną Trybunału Konstytucyjnego znajdują się okoliczności faktyczne, w jakich doszło do obciążenia skarżącego kosztami energii cieplnej, mimo odłączenia przez niego urządzeń służących do poboru tej energii.
Z zażaleniem na powyższe postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wystąpił pełnomocnik skarżącego. Zakwestionował w nim stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie oceny oddziaływania zaskarżonych przepisów ustawy na prawo własności skarżącego. Wskazując m.in. na tytuł i systematykę ustawy podkreślił, że prawa i obowiązki właściciela lokalu, w zakresie ponoszenia wydatków na koszty zarządu nieruchomością wspólną, immanentnie związane są z prawem własności skarżącego. Podniósł ponadto, że istotą wniesionej skargi jest zakres obowiązku właściciela ponoszenia na rzecz zarządcy opłaty za dostawę energii cieplnej. Zdaniem pełnomocnika, wskazane przez Trybunał Konstytucyjny przepisy dotyczące zarządu nieruchomością wspólną nie mają zaś znaczenia dla oceny spełnienia przez skarżącego warunków formalnych skargi konstytucyjnej. W zażaleniu stwierdzono także, iż w zaskarżonym postanowieniu bezpodstawnie przyjęto brak wskazania sposobu naruszenia przez kwestionowane przepisy ustawy art. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje.
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie mogą być uwzględnione.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można przepisy ustawy bądź innego aktu normatywnego, na podstawie których ostatecznie orzeczono o konstytucyjnych prawach, wolnościach albo obowiązkach skarżącego. Powyższe określenie zakresu skargi konstytucyjnej powoduje, iż jej przedmiotem mogą być przepisy spełniające kumulatywnie dwa warunki. Po pierwsze, stanowić winny normatywną podstawę orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej. Po drugie, ich zastosowanie w konkretnej sprawie skarżącego prowadzić winno do zdeterminowania sytuacji prawnej skarżącego w zakresie konstytucyjnych wolności lub praw, których naruszenie podnosi skarżący.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w zaskarżonym postanowieniu w pełni zasadnie przyjęto, że powyższa przesłanka nie została spełniona. Określając jako przedmiot skargi konstytucyjnej art. 12 ust. 2 zd. 2 i art. 13 ust. 1 w zw. z art. 14 pkt 2 ustawy o własności lokali, pełnomocnik skarżącego upatruje w nich normatywnego źródła nadmiernego (niekonstytucyjnego) ograniczenia prawa własności skarżącego. Należy w związku z tym zauważyć, iż zaskarżone przepisy normują problematykę wydatków ponoszonych przez właścicieli poszczególnych lokali mieszkalnych na nieruchomość wspólną. Przepisy te nie determinują więc bezpośrednio praw i obowiązków kształtujących prawo własności poszczególnych lokali mieszkalnych, ale regulują zasady rozliczeń między podmiotami odrębnego prawa właścicieli do rzeczy wspólnej. Ustawodawca oparł powyższe unormowania na zasadzie proporcjonalnego (w stosunku do udziałów) obciążenia współwłaścicieli wydatkami i ciężarami związanymi z utrzymaniem rzeczy wspólnej (art. 12 ust. 2 zd. 2 ustawy o własności lokali), ponadto wyliczył w sposób przykładowy koszty zarządu nieruchomością wspólną, wśród których znalazły się również opłaty za dostawę energii cieplnej (art. 14 pkt 2 ustawy o własności lokali). Jak to podkreśla się w doktrynie, powyższe wyliczenie ma stosunkowo ograniczony zakres oddziaływania, zawarte w jego treści wydatki podlegałyby bowiem zaliczeniu na poczet utrzymania rzeczy wspólnej z samej ich istoty (por. A. Gola, J. Suchecki, Najem i własność lokali. Przepisy i komentarz, Warszawa 1999, s. 213). Dla określenia rzeczywistego zakresu obciążenia poszczególnych właścicieli kosztami utrzymania nieruchomości wspólnej podstawowe znaczenie zyskują przepisy o charakterze “proceduralnym”, normujące zasady wykonywania zarządu, w tym statuujące odpowiednie zabezpieczenie praw poszczególnych podmiotów, wraz z możliwością zaskarżania uchwał do sądu (art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali).
Problem oceny ewentualnego naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego winien więc być rozważany przede wszystkim w płaszczyźnie wspomnianych wyżej unormowań kształtujących zasady wykonywania zarządu. To one bowiem nadają ostateczny kształt zakresowi i treści obowiązków ponoszonych przez poszczególnych współwłaścicieli nieruchomości wspólnej. Tych jednak przepisów skarżący nie objął zakresem zaskarżenia, ewentualne zaś rozszerzenie przedmiotu skargi konstytucyjnej przez samodzielnie działający Trybunał Konstytucyjny jest wykluczone w świetle dyspozycji art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Należy podkreślić, że w sytuacji faktycznej skarżącego niewykorzystanie środków prawnych uregulowanych w przepisach rozdziału 4 ustawy o własności lokali oceniane być winno jako swoiste niewyczerpanie drogi prawnej, służącej dla ochrony praw skarżącego. Dokonany – z pominięciem odpowiednich procedur – demontaż urządzeń dostarczających energię cieplną spowodował, iż skarżący nie podjął próby ochrony swoich interesów przy wykorzystaniu istniejących mechanizmów ustawowych, gwarantujących ochronę praw poszczególnych właścicieli. Zaskarżone zaś w drodze skargi konstytucyjnej unormowania samoistnie nie przesądzały jeszcze zakresu faktycznie ponoszonych ciężarów, związanych z utrzymaniem rzeczy wspólnej. Słusznie zatem przyjęto w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego, iż treść zakwestionowanych przepisów ustawy o własności lokali nie daje podstaw do przyjęcia tezy o ograniczeniu przez nie przysługującego skarżącemu prawa własności lokalu i zachodzącej wskutek tego ich niezgodności z konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny nie podziela również zastrzeżeń pełnomocnika skarżącego odnośnie sposobu oceny w zaskarżonym postanowieniu zarzutów dotyczących niezgodności kwestionowanych przepisów ustawy o własności lokali z art. 2 Konstytucji. Zauważyć należy przede wszystkim, iż główny ciężar sformułowanych w skardze zarzutów skoncentrowany został na problemie naruszenia konstytucyjnego prawa własności (art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Uzasadnienie naruszenia art. 2 Konstytucji ograniczone zostało do zarzutu nieprawidłowego – w świetle tzw. zasad techniki legislacyjnej – wyszczególnienia kosztów zarządu nieruchomością wspólną. Uwzględnienie sformułowanego wyżej charakteru i funkcji unormowania zawartego w art. 14 ustawy o własności lokali, jak również pośredniego jedynie oddziaływanie tego przepisu na faktyczny zakres obciążeń skarżącego, uzasadniało pominięcie tego aspektu konstytucyjności kwestionowanych przepisów. Z kolei ogólne jedynie odniesienie się w skardze do wymogów sprawiedliwości nie może być uznane za spełniające wymóg wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Nie kwestionując dopuszczalności uczynienia z zasad sformułowanych w art. 2 Konstytucji wzorca dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej, podkreślić należy konieczność każdorazowego sprecyzowania przez skarżącego, w jakim zakresie zasady te stanowią podstawę dla podmiotowych praw skarżącego, naruszonych przez zaskarżone przepisy.
W tym stanie rzeczy, uznając prawidłowość postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2001 r. o odmowie nadania skardze dalszego biegu należało nie uwzględnić zażalenia złożonego na to postanowienie.
POSTANOWIENIE
z dnia 4 lipca 2001 r.
Sygn. Ts 101/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczący
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca
Janusz Trzciński
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Henryka K.
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego przez pełnomocnika skarżącego skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 12 ust. 2 zd. 2 i art. 13 ust. 1 w zw. z art. 14 pkt 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz. 388 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 2 zd. 2 i ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP. Kwestionowanym przepisom zarzucono, że wprowadzają nadmierne ograniczenie prawa własności, w szczególności poprzez nałożenie na właściciela obowiązku uiszczania opłat za niewykorzystywaną energię cieplną.
Postanowieniem z 23 stycznia 2001 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu uznając, że w sprawie nie została spełniona przesłanka wskazania sposobu, w jaki kwestionowane przepisy ustawy naruszają konstytucyjne prawa skarżącego. Zaskarżone przepisy, określając zasady rozliczeń między współwłaścicielami, nie ograniczają bowiem samego prawa własności skarżącego. W uzasadnieniu postanowienia wskazano ponadto na te przepisy ustawy o własności lokali, które – znajdując się poza zakresem skargi konstytucyjnej – gwarantują skarżącemu wpływ na określanie wysokości kosztów związanych z utrzymaniem rzeczy wspólnej. Stwierdzono ponadto, że poza oceną Trybunału Konstytucyjnego znajdują się okoliczności faktyczne, w jakich doszło do obciążenia skarżącego kosztami energii cieplnej, mimo odłączenia przez niego urządzeń służących do poboru tej energii.
Z zażaleniem na powyższe postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wystąpił pełnomocnik skarżącego. Zakwestionował w nim stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie oceny oddziaływania zaskarżonych przepisów ustawy na prawo własności skarżącego. Wskazując m.in. na tytuł i systematykę ustawy podkreślił, że prawa i obowiązki właściciela lokalu, w zakresie ponoszenia wydatków na koszty zarządu nieruchomością wspólną, immanentnie związane są z prawem własności skarżącego. Podniósł ponadto, że istotą wniesionej skargi jest zakres obowiązku właściciela ponoszenia na rzecz zarządcy opłaty za dostawę energii cieplnej. Zdaniem pełnomocnika, wskazane przez Trybunał Konstytucyjny przepisy dotyczące zarządu nieruchomością wspólną nie mają zaś znaczenia dla oceny spełnienia przez skarżącego warunków formalnych skargi konstytucyjnej. W zażaleniu stwierdzono także, iż w zaskarżonym postanowieniu bezpodstawnie przyjęto brak wskazania sposobu naruszenia przez kwestionowane przepisy ustawy art. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje.
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie mogą być uwzględnione.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można przepisy ustawy bądź innego aktu normatywnego, na podstawie których ostatecznie orzeczono o konstytucyjnych prawach, wolnościach albo obowiązkach skarżącego. Powyższe określenie zakresu skargi konstytucyjnej powoduje, iż jej przedmiotem mogą być przepisy spełniające kumulatywnie dwa warunki. Po pierwsze, stanowić winny normatywną podstawę orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej. Po drugie, ich zastosowanie w konkretnej sprawie skarżącego prowadzić winno do zdeterminowania sytuacji prawnej skarżącego w zakresie konstytucyjnych wolności lub praw, których naruszenie podnosi skarżący.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w zaskarżonym postanowieniu w pełni zasadnie przyjęto, że powyższa przesłanka nie została spełniona. Określając jako przedmiot skargi konstytucyjnej art. 12 ust. 2 zd. 2 i art. 13 ust. 1 w zw. z art. 14 pkt 2 ustawy o własności lokali, pełnomocnik skarżącego upatruje w nich normatywnego źródła nadmiernego (niekonstytucyjnego) ograniczenia prawa własności skarżącego. Należy w związku z tym zauważyć, iż zaskarżone przepisy normują problematykę wydatków ponoszonych przez właścicieli poszczególnych lokali mieszkalnych na nieruchomość wspólną. Przepisy te nie determinują więc bezpośrednio praw i obowiązków kształtujących prawo własności poszczególnych lokali mieszkalnych, ale regulują zasady rozliczeń między podmiotami odrębnego prawa właścicieli do rzeczy wspólnej. Ustawodawca oparł powyższe unormowania na zasadzie proporcjonalnego (w stosunku do udziałów) obciążenia współwłaścicieli wydatkami i ciężarami związanymi z utrzymaniem rzeczy wspólnej (art. 12 ust. 2 zd. 2 ustawy o własności lokali), ponadto wyliczył w sposób przykładowy koszty zarządu nieruchomością wspólną, wśród których znalazły się również opłaty za dostawę energii cieplnej (art. 14 pkt 2 ustawy o własności lokali). Jak to podkreśla się w doktrynie, powyższe wyliczenie ma stosunkowo ograniczony zakres oddziaływania, zawarte w jego treści wydatki podlegałyby bowiem zaliczeniu na poczet utrzymania rzeczy wspólnej z samej ich istoty (por. A. Gola, J. Suchecki, Najem i własność lokali. Przepisy i komentarz, Warszawa 1999, s. 213). Dla określenia rzeczywistego zakresu obciążenia poszczególnych właścicieli kosztami utrzymania nieruchomości wspólnej podstawowe znaczenie zyskują przepisy o charakterze “proceduralnym”, normujące zasady wykonywania zarządu, w tym statuujące odpowiednie zabezpieczenie praw poszczególnych podmiotów, wraz z możliwością zaskarżania uchwał do sądu (art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali).
Problem oceny ewentualnego naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego winien więc być rozważany przede wszystkim w płaszczyźnie wspomnianych wyżej unormowań kształtujących zasady wykonywania zarządu. To one bowiem nadają ostateczny kształt zakresowi i treści obowiązków ponoszonych przez poszczególnych współwłaścicieli nieruchomości wspólnej. Tych jednak przepisów skarżący nie objął zakresem zaskarżenia, ewentualne zaś rozszerzenie przedmiotu skargi konstytucyjnej przez samodzielnie działający Trybunał Konstytucyjny jest wykluczone w świetle dyspozycji art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Należy podkreślić, że w sytuacji faktycznej skarżącego niewykorzystanie środków prawnych uregulowanych w przepisach rozdziału 4 ustawy o własności lokali oceniane być winno jako swoiste niewyczerpanie drogi prawnej, służącej dla ochrony praw skarżącego. Dokonany – z pominięciem odpowiednich procedur – demontaż urządzeń dostarczających energię cieplną spowodował, iż skarżący nie podjął próby ochrony swoich interesów przy wykorzystaniu istniejących mechanizmów ustawowych, gwarantujących ochronę praw poszczególnych właścicieli. Zaskarżone zaś w drodze skargi konstytucyjnej unormowania samoistnie nie przesądzały jeszcze zakresu faktycznie ponoszonych ciężarów, związanych z utrzymaniem rzeczy wspólnej. Słusznie zatem przyjęto w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego, iż treść zakwestionowanych przepisów ustawy o własności lokali nie daje podstaw do przyjęcia tezy o ograniczeniu przez nie przysługującego skarżącemu prawa własności lokalu i zachodzącej wskutek tego ich niezgodności z konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny nie podziela również zastrzeżeń pełnomocnika skarżącego odnośnie sposobu oceny w zaskarżonym postanowieniu zarzutów dotyczących niezgodności kwestionowanych przepisów ustawy o własności lokali z art. 2 Konstytucji. Zauważyć należy przede wszystkim, iż główny ciężar sformułowanych w skardze zarzutów skoncentrowany został na problemie naruszenia konstytucyjnego prawa własności (art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Uzasadnienie naruszenia art. 2 Konstytucji ograniczone zostało do zarzutu nieprawidłowego – w świetle tzw. zasad techniki legislacyjnej – wyszczególnienia kosztów zarządu nieruchomością wspólną. Uwzględnienie sformułowanego wyżej charakteru i funkcji unormowania zawartego w art. 14 ustawy o własności lokali, jak również pośredniego jedynie oddziaływanie tego przepisu na faktyczny zakres obciążeń skarżącego, uzasadniało pominięcie tego aspektu konstytucyjności kwestionowanych przepisów. Z kolei ogólne jedynie odniesienie się w skardze do wymogów sprawiedliwości nie może być uznane za spełniające wymóg wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Nie kwestionując dopuszczalności uczynienia z zasad sformułowanych w art. 2 Konstytucji wzorca dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej, podkreślić należy konieczność każdorazowego sprecyzowania przez skarżącego, w jakim zakresie zasady te stanowią podstawę dla podmiotowych praw skarżącego, naruszonych przez zaskarżone przepisy.
W tym stanie rzeczy, uznając prawidłowość postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2001 r. o odmowie nadania skardze dalszego biegu należało nie uwzględnić zażalenia złożonego na to postanowienie.