Pełny tekst orzeczenia

249




POSTANOWIENIE

z dnia 30 listopada 2001 r.


Sygn. akt Ts 129/00



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stefan J. Jaworski – przewodniczący

Andrzej Mączyński – sprawozdawca

Marek Safjan,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 24 stycznia 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Ryszarda Zawoła,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE:



W skardze konstytucyjnej Ryszarda Zawoła wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 września 2000 r. zaskarżono art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1993 r. Nr 11, poz. 50 ze zm.) oraz wydane na jego podstawie przepisy: § 54 ust. 5 pkt 1; § 54 ust. 5a pkt 1; § 54 ust. 6 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1995 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1995 r. Nr 154, poz. 797 ze zm.), jako niezgodne z art. 2, art. 7, art. 32, art. 91 ust. 1 w związku z art. 149 ust. 2 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i naruszają konstytucyjne prawa i wolności skarżącego określone w art. 2, 7, i 32 tejże Konstytucji. Na podstawie wskazanych przepisów ustawy i rozporządzenia, Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 10 marca 2000 r. ostatecznie utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Izby Skarbowej w części dotyczącej określenia nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.

Zdaniem pełnomocnika skarżącego, konstrukcja upoważnienia zawartego w art. 23 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług delegującego Ministra Finansów do określenia przypadków, w których nabycie towarów lub usług nie uprawnia do obniżenia podatku należnego lub zwrotu różnicy podatku, jest sprzeczna z art. 92 ust. 1 w związku z art. 149 ust. 2 i art. 217 Konstytucji RP ze względu na swoją nieprecyzyjność oraz blankietowe przeniesienie zakresu materii zastrzeżonej wyłącznie dla regulacji ustawowej. Dodanie do ustawowego katalogu przypadków wyłączających możliwość odliczenia podatku naliczonego stanowi samowolę finansową oraz brak poszanowania zasady “przyzwoitej legislacji”, przez co doznaje uszczerbku wyrażona w art. 2 Konstytucji, zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa. Ustanowiona w rozporządzeniu Ministra Finansów konstrukcja, uzależniająca możliwość odliczenia różnicy podatku wynikłej z wzajemnej kompensaty należności i zobowiązań z kontrahentem mającym status Zakładu Pracy Chronionej pod warunkiem jej potwierdzenia przez urząd skarbowy, jako różnicująca podatników bez racjonalnego uzasadnienia, stoi w sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej. Naruszenia art. 7 Konstytucji, pełnomocnik skarżącego upatruje w wadzie legislacyjnej przedmiotowego rozporządzenia, polegającej na braku określenia formy prawnej, w której urząd skarbowy miałby potwierdzić możliwość dokonania wzajemnej kompensaty.

Zarządzeniami sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 22 września i z 26 października 2000 r., pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, w szczególności przez określenie w zakresie jakiego prawa lub wolności zagwarantowanych w Konstytucji zostały naruszone zasady z art. 7 i art. 92 ust. 1 w związku z art. 149 ust. 2 oraz art. 217 Konstytucji RP oraz wskazanie sposobu tego naruszenia.

W wykonaniu powyższych zarządzeń, pełnomocnik skarżącego w piśmie z 7 listopada 2000 r. wskazał, iż zaskarżone przepisy są niezgodne z art. 7, art. 92 ust. 1 w związku z art. 149 ust. 2 oraz art. 217 Konstytucji RP oraz naruszają prawa i obowiązki skarżącego określone w art. 2 oraz art. 7 Konstytucji RP. Określając sposób naruszenia tych praw pełnomocnik skarżącego powtórzył zarzuty podniesione w skardze, a co za tym idzie nie sprecyzował tego sposobu.

Postanowieniem z 24 stycznia 2001 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu z uwagi na niespełnienie przez nią warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).

Na postanowienie to pełnomocnik skarżącego wniósł zażalenie zarzucając mu obrazę art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym polegającą na uznaniu, iż w skardze konstytucyjnej nie wskazano konstytucyjnych praw skarżącego oraz sposobu ich naruszenia przez przepisy będące przedmiotem zaskarżenia. Zdaniem pełnomocnika skarżącego Trybunał Konstytucyjny poddając osobnej analizie przedstawiony wzorzec nie wziął pod uwagę wyrażonego w art. 7 Konstytucji prawa jednostki do oczekiwania, iż organ państwowy będzie działał w granicach prawa i zgodnie z zasadami w nim wyrażonymi. W dalszym ciągu stwierdza, iż obowiązki organów Państwa wobec obywatela, nie stanowią wprawdzie istoty praw podmiotowych, ale ich respektowanie jest niezbędne dla urzeczywistnienia ich treści. Gwarancją nienaruszalności praw jednostki jest sformułowany w art. 7 Konstytucji i adresowany do organów władzy publicznej nakaz działania na podstawie i w granicach prawa. W odniesieniu do zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażonej w art. 2 Konstytucji, pełnomocnik skarżącego wywodzi, iż zasada ta formułuje również dla Trybunału Konstytucyjnego nakaz interwencji, w przypadku gdy ustawodawca wychodząc poza ramy swobody regulacyjnej ewidentnie narusza wskazane w skardze klauzule generalne.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W związku z tym, że zażalenie pełnomocnika skarżącego oparte zostało częściowo na zarzutach podniesionych już w samej skardze konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny ponownie przeanalizował przesłanki rozstrzygnięcia zawartego w postanowieniu z 24 stycznia 2001 r.

Pełnomocnik skarżącego przyznaje w zażaleniu, że wskazanie w niniejszej sprawie konkretnego, podlegającego ochronie prawa konstytucyjnego nie jest możliwe, jednakże – jego zdaniem – treść praw podmiotowych kształtują również konstytucyjne zasady ograniczające swobodę organów Państwa w dziedzinie legislacji. Zdaniem skarżącego naruszenie tych zasad oznacza naruszenie jego praw.

Konstatacja powyższa nie znajduje oparcia w przepisach Konstytucji, w szczególności w art. 79 ust. 1 regulującym instytucję skargi konstytucyjnej. Naruszenie przepisów Konstytucji o charakterze przedmiotowym nie oznacza, że tym samym doszło do naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych przysługujących człowiekowi i obywatelowi. Dlatego też nie każda niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją może stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. W skardze konstytucyjnej należy wskazać konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego, które zostały naruszone działaniem organu władzy publicznej opartym na niezgodnym z Konstytucją przepisie. Konieczną przesłanką powstania po stronie skarżącego uprawnienia do żądania zbadania przez Trybunał zgodności z Konstytucją określonej ustawy lub innego aktu normatywnego jest konkretne naruszenie przysługujących skarżącemu wolności lub praw konstytucyjnych. Zakres kontroli sprawowanej w trybie skargi konstytucyjnej jest zatem węższy od zakresu kontroli zainicjowanej skierowaniem do Trybunału wniosku lub pytania prawnego.

Wyrażona w art. 7 Konstytucji zasada praworządności nakłada na organy władzy publicznej obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa. Wykonanie tego obowiązku stanowi jedną z gwarancji chroniących konstytucyjne prawa jednostki. Należy jednak podkreślić, że art. 7 Konstytucji nie wyraża konstytucyjnych praw lub wolności, dlatego przepis ten nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Wskazując na naruszenie przez organ władzy publicznej obowiązku działania na podstawie prawa skarżący musi wskazać na swe konstytucyjne wolności lub prawa, które doznały uszczerbku wskutek tego naruszenia. Dotyczy to również sytuacji, w której skarżący wskazuje na naruszenie przepisów dotyczących działalności prawotwórczej. Wymagania powyższego nie spełnia przytoczone w skardze konstytucyjnej i zażaleniu ogólne stwierdzenie, w myśl którego przestrzeganie prawa przez organy władzy publicznej jest konieczne dla realizacji praw obywateli.

Jeżeli chodzi o powołany przez skarżącego art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wprawdzie adresowany do organów stanowiących prawo nakaz przestrzegania zasad tzw. “przyzwoitej legislacji” niewątpliwie znajduje oparcie w zawartej w tym przepisie klauzuli państwa prawnego, ale nakazowi temu nie odpowiada publiczne prawo podmiotowe, które mogłoby podlegać ochronie w trybie skargi konstytucyjnej.

Rozpatrując zarzut przyjęcia błędnej definicji zasady równości przez nieuwzględnienie możliwości rozpatrzenia skargi w odniesieniu do samodzielnego wzorca wskazanego w art. 32 Konstytucji, należy stwierdzić, iż konstytucyjna zasada równości, na temat której wielokrotnie wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny (por. np. orzeczenie U. 7/87, OTK w 1988 r., poz. 1, s. 5) stanowi, iż podmioty znajdujące się w takiej samej lub podobnej sytuacji należy traktować tak samo lub podobnie. Tak rozumiane równe traktowanie z reguły jest zrelacjonowane do jakiegoś prawa lub wolności konstytucyjnej. Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może więc być naruszenie samej zasady równości, lecz naruszenie jej w związku z określonym konstytucyjnym prawem podmiotowym. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w szczególności w wydanym w pełnym składzie postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r. (SK 10/01). W zakresie konstytucyjnych wolności lub praw, naruszenie zasady równości może polegać na zróżnicowaniu, bez usprawiedliwionej przyczyny, sytuacji prawnej podmiotów, znajdujących się w podobnej sytuacji faktycznej lub też na zrównaniu sytuacji prawnej podmiotów, które znajdują się w odmiennej sytuacji faktycznej.

Z analizy stanu prawnego miarodajnego dla niniejszej sprawy wynika również, że sytuacja prawna Zakładu Pracy Chronionej, który to podmiot był w niniejszej sprawie kontrahentem skarżącego, w sposób znaczący różniła się od innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Różnice te uwidaczniały się przede wszystkim w zakresie prawa daninowego. Skarżący nie wykazał dlaczego, pomimo tych różnic sposób obliczania podatku dla kontrahentów Zakładu Pracy Chronionej powinien być taki sam, jak w przypadku zawarcia transakcji z podmiotami nie korzystającymi z preferencji co do stawki podatku od towarów i usług. Brak wskazania powodów uzasadniających takie samo traktowanie, w zakresie poboru podatków, podmiotów znajdujących się w odmiennej sytuacji faktycznej i prawnej oznacza, iż skarżący nie wskazał sposobu naruszenia swych konstytucyjnych praw.



Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.