Pełny tekst orzeczenia

99



POSTANOWIENIE

z dnia 20 listopada 2002 r.


Sygn. akt Ts 105/02







Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Andrzej Mączyński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ryszarda Freidenberga w sprawie zgodności:

a) art. 392 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 1 pkt 22 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

b) art. 403 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

c) art. 48 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszcza rozpoznawanie skargi o wznowienie przez sędziego, który brał poprzednio udział w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym orzeczenia objętego skargą o wznowienie z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.





UZASADNIENIE:



W skardze konstytucyjnej Ryszarda Freidenberga złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 7 sierpnia 2002 r. zarzucono, iż:

a) art. 392 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 1 pkt 22 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

b) art. 403 § 2 – Kodeksu postępowania cywilnego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

c) art. 48 § 3 – Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, w jakim dopuszcza rozpoznawanie skargi o wznowienie przez sędziego, który brał poprzednio udział w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym orzeczenia objętego skargą o wznowienie, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 28 marca 2002 r. (sygn. akt I PKN 332/02) Sąd Najwyższy odrzucił kasację skarżącego od postanowienia Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z 23 lutego 2001 r. (sygn. akt XII Pz 17/01), którym to postanowieniem oddalono zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia z 20 grudnia 2000 r. (sygn. akt IV 2P 1156/00), odrzucające skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia z 6 listopada 1997 r. (sygn. akt IV 2P 3310/96).

Skarżący wskazał, iż zakwestionowany art. 392 k.p.c. w brzmieniu nadanym mu przez art. 1 pkt 22 ustawy z 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wyłącza spod zakresu kasacji postanowienie sądu odrzucającego skargę o wznowienie. Zdaniem skarżącego, spowodowało to obniżenie standardu ochrony oraz ograniczenie w korzystaniu z przysługujących mu praw konstytucyjnych. Ograniczenie to nie znajduje wszakże usprawiedliwienia w świetle kryteriów określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Prowadzi nadto do naruszenia zasady równości poprzez zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji procesowej – tj. do zamknięcia drogi sądowej poprzez wydanie wyroku, odrzucenie pozwu, umorzenie postępowania oraz odrzucenie skargi o wznowienie postępowania. Wykluczenie możliwości korzystania z kasacji tylko w tym ostatnim przypadku jest nierównym traktowaniem w zakresie przysługujących środków ochrony prawnej, nieznajdującym żadnego racjonalnego uzasadnienia.

Odnośnie art. 403 § 2 kodeksu postępowania cywilnego skarżący podniósł, iż jego stosowanie zamyka drogę sądową dochodzenia praw, bowiem ogranicza możliwość wznowienia postępowania wyłącznie do przypadków, gdy nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe istniały już przed wydaniem prawomocnego orzeczenia, którego ma dotyczyć wznowienie. Zakwestionowana regulacja prawna uniemożliwia skarżącemu ustalenie prawdy materialnej w sytuacji, gdy owe okoliczności lub środki dowodowe powstały później, a z których strona postępowania nie mogła skorzystać.

Skarżący zarzucił ponadto, iż art. 48 § 3 kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, w jakim dopuszcza rozpoznawanie skargi o wznowienie postępowania przez sędziego, który brał poprzednio udział w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym orzeczenia objętego skargą o wznowienie, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, narusza bowiem standard bezstronnego orzekania w sprawie. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie skarżącego, gdy ten sam sędzia orzekał najpierw w postępowaniu apelacyjnym, a następnie rozpoznawał zażalenie na odrzucenie skargi o wznowienie postępowania w tej samej sprawie.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż stosowanie zakwestionowanych przez niego regulacji prawnych doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu wolności lub praw o charakterze konstytucyjnym.

Ograniczenie zakresu środka odwoławczego, jakim jest kasacja, nie prowadzi wszakże do ograniczenia przysługujących skarżącemu praw konstytucyjnych. Możliwość wystąpienia z kasacją do Sądu Najwyższego nie ma bowiem charakteru samoistnego prawa konstytucyjnego. Powołany przez skarżącego art. 31 ust. 3 Konstytucji RP odnosi się natomiast nie do jakichkolwiek praw lub wolności przysługujących jednostce, ale wyłącznie do tych, które określone zostały w Konstytucji.

Wyłączenie spod zakresu kasacji postanowień sądu o odrzuceniu skargi o wznowienie nie prowadzi także do naruszenia przysługującego skarżącemu prawa do rozpoznania sprawy przez sąd w dwuinstancyjnym postępowaniu z zachowaniem zasad wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Nawet, jeżeli ustawodawca zdecydował się na rozbudowę systemu środków ochronnych wykraczając poza wymagania wynikające z regulacji konstytucyjnych, nie oznacza to, iż system ten w całości nabywa cech standardu konstytucyjnego, którego zmiany ustawodawca dokonywać może tylko w ograniczonym zakresie. Wręcz przeciwnie, regulacje konstytucyjne gwarantują wyłącznie pewne minimum środków ochronnych. W zakresie przekraczającym owo minimum ustawodawca uprawniony jest do takiej modyfikacji zakresu owych środków, która odpowiada aktualnym potrzebom.

Nietrafny jest także zarzut skarżącego, jakoby art. 392 k.p.c. prowadził do naruszenia zasady równości. Regulacja ta nie posługuje się żadnym kryterium podmiotowym. Ponadto skarżący nie odniósł tego zarzutu do żadnej wolności konstytucyjnej ani prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, generalnie jedynie stwierdzając, iż jest to “regres w stosunku do poprzednio obowiązującego stanu prawnego ochrony praw konstytucyjnych”. Skarżący nie wskazał wszakże żadnego przysługującego mu prawa lub wolności konstytucyjnej, którego ochrona ta miałaby dotyczyć.

Zarzuty niekonstytucyjności art. 403 § 2 oraz 48 § 3 kodeksu postępowania cywilnego łączone są przez skarżącego z wydaniem przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowienia z 23 lutego 2001 r. (sygn. akt XII Pz 17/01), którym to postanowieniem oddalono zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia z dnia 20 grudnia 2000 r. o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania. Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu miało charakter ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie dotyczącej wznowienia postępowania, bowiem nie przysługiwał już od niego żaden środek odwoławczy, w tym w szczególności kasacja. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) termin do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg od daty doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, po wyczerpaniu drogi prawnej. Ponieważ, jak wynika z akt sprawy, postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu zostało skarżącemu doręczone w dniu 6 marca 2001 r., termin do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, której podstawą byłoby wydanie tego orzeczenia, upłynął 6 czerwca 2001 r. Ponieważ skarga konstytucyjna stanowiąca przedmiot niniejszego rozpoznania została złożona do Trybunału Konstytucyjnego 7 sierpnia 2002 r., należy ją uznać za spóźnioną w zakresie, w jakim łączy zarzuty naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego z wydaniem wspomnianego postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 23 lutego 2001 r.



Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.