Pełny tekst orzeczenia

160


POSTANOWIENIE


z dnia 19 lutego 2002 r.

Sygn. akt Ts 159/01


Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Bohdan Zdziennicki


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana Targońskiego w sprawie zgodności:
art. 38 i art. 40 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) z art. 32 oraz z art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 października 2001 r. zarzucono art. 38 i art. 40 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) niezgodność z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zaskarżone przepisy, zdaniem skarżącego, zobowiązują do płacenia składek na ubezpieczenie społeczne do KRUS, pomimo braku dochodów z produkcji rolnej, podczas gdy w tych warunkach, powinna istnieć możliwość zwolnienia rolnika od ich płacenia, podobnie jak ma to miejsce w przypadku bezrobotnych. Decyzją KRUS w Lublinie z 31 października 1998 r. zobowiązano skarżącego do opłacenia zaległych składek na ubezpieczenie społeczne. Odwołanie od powyższej decyzji Sąd Okręgowy w Lublinie – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych oddalił wyrokiem z 17.04.2000 r. (sygn. akt VIII 372/99). Apelacja od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Lublinie – Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 17 listopada 2000 r. (sygn. akt III AUa 446/00). Na wniosek skarżącego złożony 19 września 2001 r. wyrok ten został mu doręczony około 11 października 2001 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżącego m.in. do dokładnego wskazania naruszonych praw lub wolności konstytucyjnych, a także do wykazania związku pomiędzy naruszonymi prawami a treścią każdego z zaskarżonych przepisów.
W nadesłanym piśmie procesowym pełnomocnik skarżącego wskazał na naruszenie przez zaskarżone przepisy art. 32 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Naruszenie prawa do ochrony zdrowia, uzasadnione zostało faktem, iż w sytuacji w której “ubezpieczony rolnik nie jest w stanie opłacić bieżących składek na ubezpieczenie to wszelkie świadczenia przysługujące mu z tytułu ubezpieczenia potrącane są na poczet zaległych składek”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym jedną z przesłanek merytorycznego rozpatrzenia skargi konstytucyjnej jest wniesienie jej w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
W niniejszej sprawie rozstrzygnięciem, od którego doręczenia należy liczyć bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 listopada 2000 r. Zgodnie z art. 387 § 3 k.p.c., orzeczenie sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem doręcza się stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia. Jak wynika z akt sprawy, skarżący nie wystąpił z wnioskiem o doręczenie wyroku w przewidzianym przez powyższy przepis terminie, tylko pismem z 19 września 2001 r. zwrócił się o wydanie odpisu orzeczenia w trybie kancelaryjnym. Odpis ten został doręczony skarżącemu 11 października 2001 r. Trybunał Konstytucyjny nie może podzielić poglądu skarżącego, który od tej daty liczy bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w sytuacji, w której pomimo obowiązku doręczenia orzeczenia skarżący orzeczenia nie otrzymał lub w sytuacji, w której brak byłoby obowiązku doręczenia, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej powinien być liczony od dnia, w którym skarżący dowiedział się o treści orzeczenia (por. postanowienia z: 28 stycznia 1998 r., sygn. akt Ts 21/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 23; 31 maja 1999 r., sygn. akt Ts 43/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 138). Biorąc pod uwagę ratio legis wprowadzenia ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, przyjąć należy, iż chodzi tu także o moment w którym skarżący mógł się dowiedzieć o treści rozstrzygnięcia dotyczącego jego konstytucyjnych praw lub obowiązków (por. postanowienie z 6 listopada 2001 r., sygn. akt Ts 61/01). Nie ma podstaw, aby bezczynność skarżącego, który mógł dowiedzieć się o treści rozstrzygnięcia, ale zaniechał tego, prowadziła faktycznie do przedłużenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Jak ustalił to Trybunał Konstytucyjny wyrok Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem został wraz z aktami sprawy przekazany Sądowi Okręgowemu w Lublinie 21 grudnia 2000 r. Co najmniej więc od tego dnia skarżący miał możliwość zapoznania się z treścią rozstrzygnięcia dotykającego jego praw konstytucyjnych. Od tej też daty należy liczyć bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (por. postanowienie z 6 listopada 2001 r., sygn. akt Ts 61/01). Ponieważ skarga konstytucyjna została złożona dopiero 24 października 2001 r., przeto nie budzi wątpliwości, iż przekroczony został trzymiesięczny termin do jej wniesienia. Wystąpienie 4 sierpnia 2001 r. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej nie miało w tym przypadku znaczenia dla biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, jako że upłynął on 21 marca 2001 r. Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, iż w analizowanej sprawie nie został dotrzymany trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej, co samo w sobie skutkuje niemożnością przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.
Niezależnie od powyższych okoliczności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż przedstawione w skardze zarzuty są oczywiście bezzasadne.
Przede wszystkim wskazać należy na wysunięty przez skarżącego zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy zasady równości. W uzasadnieniu wysuniętej tezy wskazano na “zmuszanie” rolników w oparciu o te przepisy do płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, bez względu na to, czy uzyskują oni jakiekolwiek dochody z gospodarstwa rolnego. Podkreślone przy tym zostało, iż bezrobotni są zwolnieni od płacenia tychże składek. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzut ten jest oczywiście bezzasadny. Artykuł 38 zaskarżonej ustawy wprowadza domniemania ustawowe, takie jak np.: “właściciel gruntów zaliczanych do użytków rolnych prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach”, które mogą być obalone w postępowaniu sądowym. Tak więc właściciel gruntów może się w toku procesu bronić zarzutem, że nie prowadzi działalności rolniczej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 1997 r., sygn. akt III AUa 410/97). Nie ma więc najmniejszych podstaw do twierdzenia, iż z zaskarżonego przepisu wynika konieczność płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, co stanowiłoby punkt wyjścia dla rozstrzygania zasadności przedstawionego zarzutu.
Kolejnym zaskarżonym przepisem jest art. 40 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, z którego wynika, iż składki na ubezpieczenie opłaca się co kwartał, zaś termin płatności przypada ostatniego dnia pierwszego miesiąca danego kwartału. Przepis ten nie wprowadza więc obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, tylko określa termin, w którym te składki mają być płacone. Paragraf drugi przepisu dotyczy sytuacji, w których wysokość składki uzależniona jest od wysokości emerytury podstawowej i reguluje sposób ustalenia kwoty tej emerytury, tak więc nie ma znaczenia dla określenia kręgu osób zobowiązanych do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Punkt wyjścia dla wysuniętych w skardze konstytucyjnej zarzutów stanowi konieczność opłacania przez rolników składek na ubezpieczenie społeczne bez względu na wysokość uzyskiwanych dochodów. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zaskarżone przepisy nie statuują takiego obowiązku. Zakres podmiotowy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także krąg osób zobowiązanych do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne określa art. 7 i art. 8 oraz art. 16 i art. 17 zaskarżonej ustawy. Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia wszystkich rolników bez względu na uzyskiwane dochody jest wynikiem treści zawartych w tych uregulowaniach, a nie wynika z art. 38 i art. 40 zaskarżonej ustawy. Z tych też względów należało zarzuty wysunięte w stosunku do tych przepisów uznać za oczywiście bezzasadne. Ocena przepisów, określających zakres podmiotowy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, wykracza poza granice skargi konstytucyjnej, a więc nie podlega tym samym, ze względu na treść art. 66 ustawy o TK, kognicji Trybunału Konstytucyjnego.
W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, wskazano na naruszenie przez zaskarżone przepisy prawa do ochrony zdrowia. Uzasadniając powyższy pogląd, skarżący powołał się na fakt potrącenia na poczet zaległych składek ewentualnego świadczenia, które będzie mu przysługiwało z tytułu ubezpieczenia społecznego.
Pozbawienie świadczeń przysługujących z tytułu ubezpieczenia społecznego mogłoby, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wskazywać przede wszystkim na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, a nie na naruszenie prawa do ochrony zdrowia. Ponadto możliwość dokonania wskazanego przez skarżącego potrącenia nie wynika z zaskarżonych przepisów, tylko z art. 50 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Podkreślenia wymaga tu fakt, iż potrącenie to jest fakultatywne i zależne od uznania KRUS, a nie obligatoryjne, czyli dokonywane w każdej sytuacji, bez względu na okoliczności konkretnego wypadku. Badanie konstytucyjności tego potrącenia wykracza poza zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego wyznaczonej granicami skargi. Przedmiotem skargi w niniejszej sprawie nie jest bowiem art. 50 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tylko art. 38 i art. 40 tejże ustawy, a z treści tych przepisów nie wynika możliwość dokonania potrącenia. Z tych też względów zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP jest oczywiście bezzasadny.

Biorąc powyższe pod uwagę należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.