Pełny tekst orzeczenia

115



POSTANOWIENIE
z dnia 14 października 2003 r.
Sygn. akt Ts 21/03



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Bohdan Zdziennicki


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny Biajgo w sprawie zgodności:

art. 2 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) z art. 2, art. 64 ust. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:


odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 12 lutego 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 2 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (dalej: zaskarżona ustawa). Kwestionowanym przepisom skarżąca zarzuciła, że pozbawiają prawa do zwrotu nienależnego (względnie niesłusznie należnego) podatku, nakładają na podatnika nadmierne, nieodwracalne ciężary ingerujące we własność. Ponadto zdaniem skarżącej, przepisy zaskarżonej ustawy tworzą niekonstytucyjną konstrukcję opodatkowania, pozostającą w oderwaniu od rzeczywistego źródła podatku, co wymusza zaspokajanie podatku z majątku skarżącej, pomimo obiektywnej niemożności uzyskania zapłaty przez kontrahenta z powodu jego upadłości. Źródeł powyższych naruszeń upatruje skarżąca w art. 2 ust. 1 zaskarżonej ustawy, którego treść jest następująca: „Opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej” oraz w art. 6 ust. 1 tejże ustawy, zgodnie z którym: „Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi, o których mowa w art. 2, z zastrzeżeniem ust. 2-10 oraz art. 6b i art. 35 ust. 2a-6”.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Decyzją Urzędu Skarbowego Wrocław-Śródmieście z 14 marca 2000 r. (nr PP/822/80/00) odmówiono skarżącej stwierdzenia nadpłaty w podatku od towarów i usług. Skarżąca wnosiła o zwrot nadpłaconego podatku w związku z niezaspokojoną wierzytelnością od kontrahenta, wobec którego ogłoszono ukończenie postępowania upadłościowego, jednakże bez zaspokojenia roszczeń skarżącej. Urząd skarbowy stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do skorygowania sprzedaży w przypadku nie uiszczenia zapłaty przez nabywcę. O tym zaś, co stanowi nadpłatę w rozumieniu przepisów podatkowych decyduje art. 72 § 1 ordynacji podatkowej. Rozstrzygnięcie powyższe zostało utrzymane w mocy decyzją Izby Skarbowej we Wrocławiu z 5 czerwca 2000 r. (nr PP.II.824/731/2000). Organ odwoławczy podtrzymał w całości argumentację przedstawioną w uzasadnieniu decyzji Urzędu Skarbowego. Skarga skarżącej na decyzję Izby Skarbowej została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 listopada 2002 r. (sygn. akt I SA/Wr 1447/2000). Sąd uznał, że na obowiązek podatkowy skarżącej nie może mieć wpływu zakończenie postępowania upadłościowego wobec jej kontrahenta. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że żaden przepis zaskarżonej ustawy nie daje podstaw do dokonania korekty zobowiązania podatkowego w przypadku niewypłacalności dłużnika. W ocenie Sądu wniosek skarżącej ma podłoże słusznościowe, a nie prawne.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 28 kwietnia 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej, i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy. W piśmie z 13 maja 2003 r. pełnomocnik skarżącej ponownie sformułował zarzut naruszenia art. 2, art. 64 ust. 2, art. 84 w zw. z art. 217 Konstytucji. Ponadto wskazał również na niezgodność kwestionowanej regulacji z zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Źródła takiego naruszenia upatruje skarżąca w oderwaniu konstrukcji podatku przyjętej w zaskarżonej ustawie od instytucji i pojęć stosowanych w prawie cywilnym. W szczególności polegać ma to na zdeformowaniu cywilistycznego pojęcia sprzedaży, w sytuacji powstania obowiązku podatkowego mimo pozbawienia sprzedającego uzyskania zapłaty ceny. Zdaniem skarżącej pozbawia się w ten sposób uiszczany podatek cech realności, związanej z faktycznym otrzymaniem przez podatnika należnych pieniędzy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem nie spełnia ona przesłanek dopuszczalności występowania z tego rodzaju środkiem ochrony wolności i praw.
Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw przed ich naruszeniem zaistniałym wskutek zastosowania wobec skarżącego zakwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Przedmiotem skargi konstytucyjnej może być więc wyłącznie przepis, który znalazł zastosowanie w indywidualnej sprawie skarżącego, prowadząc do wydania w niej ostatecznego orzeczenia, które – w ocenie skarżącego – naruszyło przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie z tego rodzaju środkiem prawnym, nałożył ustawodawca na skarżącego obowiązek wskazania sposobu, w jaki kwestionowane w skardze przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego naruszyły prawa skarżącego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Weryfikacja prawidłowości zrealizowania powyższego obowiązku (jak i dopełnienia pozostałych przesłanek skargi) następuje w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Niedopełnienie któregoś z wymogów formalnych, względnie uznanie przez Trybunał Konstytucyjny zgłoszonych zarzutów za oczywiście bezzasadne skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Wskazany na wstępie dopuszczalny przedmiot kontroli inicjowanej skargą konstytucyjną wyklucza więc kwestionowanie tą drogą unormowań, które nie były podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Przedmiotem zarzutów zgłaszanych przez skarżącego nie może być tym bardziej brak stosownej regulacji w obowiązujących aktach prawnych. Zastrzeżenie powyższe dotyczy zwłaszcza sytuacji, w której wydane w sprawie rozstrzygnięcia nie uwzględniają wniosków i roszczeń skarżącego z tego powodu, iż brak jest de lege lata podstawy prawnej do ich pozytywnego rozpatrzenia. Zgłoszone w takiej sytuacji przez skarżącego zarzuty muszą być uznane za oczywiście bezzasadne.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju sytuacja zaistniała w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej. Istotę niezgodności kwestionowanej regulacji ustawowej z przepisami konstytucyjnymi wiąże skarżąca z nieuwzględnieniem jej wniosku o zwrot uiszczonego podatku od towarów i usług, w sytuacji, w której skarżąca nie uzyskała od kontrahenta zapłaty ceny za dostarczone towary na skutek jego upadłości. W płaszczyźnie normatywnej zarzuty skarżącej koncentrują się na art. 2 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 zaskarżonej ustawy. Przywołana na wstępie treść obydwu kwestionowanych przepisów dotyczy najogólniejszego ujęcia przedmiotu opodatkowania podatkiem od towarów i usług (art. 2 ust. 1) oraz problemu określenia momentu powstania obowiązku podatkowego (art. 6 ust. 1). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego potraktowanie powyższych unormowań za przedmiot skargi konstytucyjnej musi być jednak uznane za nieadekwatne w stosunku do określonych w skardze zarzutów dotyczących naruszenia praw skarżącej. Należy bowiem zauważyć, że źródła naruszenia praw upatruje skarżąca nie tyle w samym fakcie objęcia sprzedaży określonych towarów obowiązkiem podatkowym w zakresie podatku od towarów i usług, ale w niemożności uzyskania zwrotu zapłaconego podatku w sytuacji, gdy nie jest możliwe zrealizowanie wierzytelności ciążących na kontrahencie skarżącej z powodu ogłoszenia jego upadłości. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzuty zgłoszone przez skarżącą mogłyby więc znaleźć odniesienie nie do przepisów określonych jako przedmiot niniejszej skargi konstytucyjnej, ale wobec unormowań innej ustawy, regulujących problem przesłanek warunkujących zwrot uiszczonego podatku. Należy podkreślić, że przepisy te (w pierwszym rzędzie art. 72 § 1 oraz art. 79 § 2 pkt 1 lit. b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa) były przedmiotem analizy organów skarbowych, przeprowadzanej w związku z żądaniami skarżącej. Organy te uznały jednak, że de lege lata brak jest stosownej podstawy prawnej, która pozwalałaby uczynić zadość roszczeniom skarżącej.
Konkludując powyższe ustalenia stwierdzić więc należy, iż zarzuty skierowane przez skarżącą przeciwko zaskarżonym przepisom ustawy uznane być winny za nieadekwatne wobec przedmiotu skargi konstytucyjnej, a przez to oczywiście bezzasadne. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, przedmiotem skargi konstytucyjnej nie uczyniono w niniejszym przypadku przepisów pozostających w rzeczywistym merytorycznym i funkcjonalnym związku z treścią zarzutów skarżącej. Nie jest jednakże możliwe korygowanie tego przedmiotu na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Na przeszkodzie takim zabiegom stoi zasada wyrażona w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjny, zgodnie z którą Trybunał orzekając jest związany przedmiotem skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.


3