Pełny tekst orzeczenia

252

POSTANOWIENIE
z dnia 9 grudnia 2003 r.
Sygn. akt Ts 91/03


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz – przewodniczący
Janusz Niemcewicz – sprawozdawca
Adam Jamróz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 sierpnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Hanny i Krzysztofa Trockich,


p o s t a n a w i a:


nie uwzględnić zażalenia.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Hanny Trockiej i Krzysztofa Trockiego złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 28 maja 2003 r., wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.), art. 98 § 1 i § 3 oraz art. 102 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm.), § 3 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 z zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz o stwierdzenie niezgodności § 3 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radów prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 z zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżących zaskarżone przepisy pozwalają na nadmierne i nieracjonalne obciążenie strony przegrywającej proces kosztami zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy w Olsztynie 17 grudnia 1999 r. wydał nakaz zapłaty uwzględniający powództwo skierowane przeciwko skarżącym oraz określił wysokość kosztów zastępstwa procesowego równą czterokrotnej stawce minimalnej, ustaloną zgodnie z § 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12 grudnia 1997 r., którą skarżący mieli zwrócić powodowi. Skarżący wnieśli zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty, a następnie częściowo cofnęli zarzuty i wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty w części orzekającej o kosztach zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy w Olsztynie zarządzeniem z 10 lipca 2000 r. potraktował pismo skarżących jako zażalenie na koszty określone w nakazie zapłaty oraz wezwał ich do usunięcia w terminie 7 dni braków formalnych zażalenia przez uiszczenie wpisu pod rygorem odrzucenia zarzutów. Pełnomocnik skarżących wniósł o przedłużenie terminu do uiszczenia wpisu od zażalenia, a następnie skarżący już po terminie uiścili wpis. Postanowieniem z 25 września 2002 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie odrzucił zażalenie skarżących na koszty postępowania określone w nakazie zapłaty. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Olsztynie z 29 stycznia 2003 r. W uzasadnieniu wskazano, iż wniosek o przedłużenie terminu do uiszczenia wpisu jest z mocy prawa niedopuszczalny. Wniosek skarżących nie mógł być potraktowany jako wniosek o przywrócenie terminu, gdyż został złożony przed jego upływem.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 4 sierpnia 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż skarżący nie wyczerpali drogi prawnej, gdyż wnosząc środek odwoławczy nie spełnili oczywistych wymagań formalnych tego środka, uniemożliwiając tym samym jego merytoryczne rozpatrzenie. Ponadto w uzasadnieniu wskazano, iż w skardze konstytucyjnej sformułowano przede wszystkim zarzuty przeciwko wykładni zaskarżonych przepisów przez sąd, czyniąc tym samym przedmiotem kontroli akt stosowania prawa. W pozostałym zakresie zarzuty, skierowane przeciwko zaskarżonym przepisom, ograniczają się jedynie do wskazania niespójności, która pozwoliła sądowi zasądzić koszty zastępstwa procesowego w kwocie żądanej przez stronę powodową.
W zażaleniu złożonym 18 sierpnia 2003 r. skarżący zarzucili zaskarżonemu postanowieniu niepełną ocenę zarzutów sformułowanych w skardze oraz błędne ustalenie, iż skarżący nie wyczerpali drogi prawnej. Zdaniem skarżących art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie mówi o skutecznym wyczerpaniu drogi prawnej, czyli o doprowadzeniu do podjęcia orzeczenia sądowego w przedmiocie objętym następnie wniesioną skargą. Skarżący podkreślają, iż nie doszło do rozpatrzenia złożonego przez nich zażalenia, gdyż „nie z własnej winy” stracili możliwość udziału w sprawie. Nastąpiło tym samym wyczerpanie drogi prawnej w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Skarżący wskazali, iż niekonstytucyjność § 3 zaskarżonego rozporządzenia polega na braku normy pozwalającej na weryfikację wynagrodzenia w odniesieniu do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika oraz niespójności tego przepisu z § 4 tego rozporządzenia. Wskazany przepis narusza wyrażone w art. 45 ust. 1 prawo do sądu oraz wyrażony w art. 2 Konstytucji nakaz prawidłowej legislacji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Należy stwierdzić, iż Trybunał Konstytucyjny w sposób prawidłowy ustalił niespełnienie przez skarżących wymogu wyczerpania drogi prawnej. Wbrew twierdzeniu zawartemu w zażaleniu, nieskuteczne ze względu na brak wpisu, złożenie środka zaskarżenia nie powoduje wyczerpania drogi prawnej w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W myśl tego przepisu wyczerpanie drogi prawnej wymaga bowiem złożenia przez skarżących przysługujących im środków odwoławczych w sposób prawem przewidziany, czyli spełnienie wszelkich wymogów powodujących skuteczne złożenie wskazanych środków. Pogląd powyższy Trybunał Konstytucyjny wyraża konsekwentnie od momentu wejścia w życie ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym – tak m.in. w postanowieniu z 21 stycznia 1998 r., sygn. Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 19: „Jedynie w przypadku dopełnienia przez skarżącą warunków formalnych, w wyniku rozpatrzenia skargi mogło dojść do wydania prawomocnego wyroku. Tylko wyrok rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia (art. 53 ust. 2 ustawy o NSA). Tym samym, w rozumieniu przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, w przedmiotowej sprawie nie został wyczerpany tok instancyjny, co uniemożliwia Trybunałowi podjęcie postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej. Do takiego wniosku uprawnia sama istota procedury skargi konstytucyjnej, a także wykładnia językowa art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, jak też porównanie celów i zadań postępowania sądowo-administracyjnego oraz postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej”. Stanowisko to zachowuje w pełni aktualność w odniesieniu do sposobu wykorzystania środków odwoławczych przysługujących skarżącym w postępowaniu nakazowym.
Odnosząc się do zarzutu, w myśl którego Trybunał Konstytucyjny w sposób niepełny dokonał oceny argumentów sformułowanych w skardze, należy przede wszystkim stwierdzić, że przedmiotem postępowania zażaleniowego jest ocena podstaw odmowy wskazanych w zaskarżonym postanowieniu. W tym kontekście trzeba oceniać stwierdzenie Trybunału Konstytucyjnego, iż skarga jest skierowana przeciwko aktom stosowania prawa, a sam zarzut niespójności regulacji nie może uzasadniać przekazania jej do merytorycznego rozpoznania.
W skardze konstytucyjnej podkreślono, iż naruszenie konstytucyjnych praw skarżących wynika z niezastosowania art. 102 k.p.c., wskazano też, że wykładnia zaskarżonych przepisów jest odmienna od wykładni dokonanej w wyroku Sądu Najwyższego z 21 maja 1999 r., sygn. akt I PKN 59/99 (OSNAP 2000/15/580). Tego rodzaju zarzut jest skierowany przeciwko sposobowi stosowania prawa, wykracza więc poza zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej. Podstawą skargi, w szczególności naruszenia art. 2 Konstytucji, nie może być też samo wskazanie na rozbieżności w orzecznictwie sądów. Fakt utrzymania się w orzecznictwie dwóch różnych zasad orzekania o kosztach nie oznacza, iż źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżących jest akt normatywny. Podobnie wskazanie, iż orzeczenie o kosztach jest nieracjonalne i nadmiernie obciążające skarżących nie oznacza samo przez się, iż źródłem ewentualnej ich dyskryminacji są przepisy, na których oparto rozstrzygnięcie, a nie sam akt stosowania prawa. Niezasadny jest też zarzut, iż niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów polega na orzekaniu o kosztach na posiedzeniu niejawnym. Sami skarżący wskazują, iż art. 148 § 2 k.p.c. dopuszcza wydanie orzeczenia na posiedzeniu jawnym. Z powyższego wynika więc, że zarzut naruszenia praw skarżących może być, w tym zakresie, rozpatrywany jedynie na płaszczyźnie stosowania, a nie stanowienia prawa.
Należy natomiast zgodzić się z poglądem wyrażonym w skardze oraz zażaleniu, iż konstytucyjne wątpliwości wywołuje brak w § 3 zaskarżonego rozporządzenia kryteriów odnoszących się do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika przy ustalaniu kosztów zastępstwa procesowego. Ze względu na niewyczerpanie drogi prawnej zarzut ten nie mógł stać się jednak przedmiotem merytorycznego badania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.


3