Pełny tekst orzeczenia

215



POSTANOWIENIE
z dnia 4 listopada 2003 r.
Sygn. akt Ts 142/02



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Safjan – przewodniczący


Mirosław Wyrzykowski – sprawozdawca


Marian Grzybowski,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 31 marca 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 marca 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Felix Blau Sp. z o.o.,


p o s t a n a w i a:





nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Felix Blau Sp. z o.o. zakwestionowano zgodność z Konstytucją RP dwóch przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.). Art. 113 § 2 k.p.c. zarzucono niezgodność z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 i art. 31 ust. 3 oraz art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Natomiast art. 4011 § 1 k.p.c. postawiono zarzut niezgodności z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącej pierwszy z zakwestionowanych przepisów, normujący zagadnienie zwolnienia od wpisu sądowego, pozostawia sądom orzekającym nadmierną swobodę, pozwalającą na odmowę takiego zwolnienia nawet w sytuacji wykazania braku środków pieniężnych po stronie aktywów. W ocenie skarżącej prowadzi to do naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu i godzi w zakaz zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw. Ponadto kwestionowane unormowanie pozostaje w sprzeczności z prawem własności, jak również zasadą równego traktowania przez władze publiczne. W wyniku wezwania zawartego w zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący cofnął skargę w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 4011 § 1 k.p.c.
Postanowieniem z 20 marca 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie dotyczącym zgodności z Konstytucją art. 113 § 2 k.p.c., natomiast w zakresie dotyczącym zgodności z Konstytucją art. 4011 § 1 k.p.c. – umorzył postępowanie na skutek cofnięcia skargi konstytucyjnej w tej części. W uzasadnieniu stwierdził, że skierowany wobec art. 113 § 1 k.p.c. zarzut niekonstytucyjności winien być uznany za oczywiście bezzasadny. Opiera się on bowiem w całości na negatywnej ocenie sposobu, w jaki sąd orzekający w sprawie skarżącej zastosował kwestionowany przepis. To zaś stanowiło konsekwencję dokonanej przez sąd kwalifikacji sytuacji faktycznej (materialnej), w jakiej znalazła się skarżąca, wnosząc o zwolnienie od kosztów sądowych. Płaszczyzna stosowania prawa pozostaje poza zakresem kontroli realizowanej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wniósł pełnomocnik skarżącej. Podniósł w nim, że Trybunał Konstytucyjny wadliwie przyjął, iż kwestionowany przepis odnosi się wyłącznie do sytuacji, w której odmowa zwolnienia od kosztów następuje tylko wówczas, gdy wnioskodawca nie wykaże, iż nie ma dostatecznych środków na pokrycie tych kosztów. Natomiast w ocenie skarżącej, poprzez użycie w przepisie zwrotu „może zwolnić”, znajduje on zastosowanie także w odmiennych sytuacjach. Skarżąca zakwestionowała także konstatację Trybunału Konstytucyjnego, iż skarga konstytucyjna koncentruje się na problemie rozbieżnej oceny okoliczności faktycznych zachodzących w sprawie skarżącej, nie zaś na merytorycznej kwalifikacji zaskarżonego przepisu. Odwołując się do językowej wykładni kwestionowanego przepisu, wskazuje skarżąca, że interpretacja przyjęta przez Trybunał Konstytucyjny zapoznaje znaczenie słów „może” oraz „zwolnić”. Zdaniem skarżącej, ich zastosowanie przez ustawodawcę nie pozwala bowiem na zaaprobowanie interpretacji, zgodnie z którą odmowa zwolnienia następuje wyłącznie w sytuacji niewykazania przez wnioskodawcę braku środków na poniesienie kosztów sądowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzuty zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu nie zasługują na uwzględnienie.
Przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny oczywistej bezzasadności zarzutu niekonstytucyjności kierowanego pod adresem art. 113 § 1 k.p.c. Jego istota sprowadza się do tego, że skarżący wskazuje na niedopuszczalność (w świetle unormowań konstytucyjnych) takiej interpretacji kwestionowanego przepisu, która pozwala sądowi na odmowę zwolnienia od kosztów strony, która wykazuje, że nie jest w stanie ponieść ich w postępowaniu sądowym. W ocenie skarżącej, na takiej właśnie interpretacji art. 113 § 1 k.p.c. opierała się decyzja procesowa podjęta w jej sprawie przez sąd. Inaczej mówiąc, pomimo wykazania przez skarżącą braku środków sąd odmówił zwolnienia od kosztów, odwołując się do ustawowego upoważnienia do podjęcia takiej decyzji. Upoważnienie to wynikać miałoby zaś z zastosowania w treści art. 113 § 1 k.p.c. zwrotu „może zwolnić”.
Oceniając krytycznie powyższe stanowisko, Trybunał Konstytucyjny podziela w całości pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu. Przede wszystkim stwierdzić należy, iż stanowisko skarżącej stoi w opozycji do treści uzasadnienia rozstrzygnięć sądowych podjętych w sprawie skarżącej. W żadnym wypadku nie wskazują one na to, iż odmowa zwolnienia od kosztów uzasadniona została ustawowym upoważnieniem do arbitralnego podejmowania decyzji w tej mierze. Wręcz przeciwnie, sąd odmawiając zwolnienia, nie uczynił tego „bo miał prawo podjąć taką decyzję”, ale z tego powodu, że w ocenie sądu skarżąca nie wykazała niemożności poniesienia kosztów sądowych. Spełnienie przesłanki wykazania braku dostatecznych środków na koszty sądowe stanowi warunek konieczny wydania przez sąd pozytywnego dla wnioskodawcy orzeczenia w przedmiocie zwolnienia od kosztów. Tej przesłanki – w ocenie sądu – skarżąca nie dopełniła, prawnie niedopuszczalne było więc podjęcie decyzji korzystnej dla skarżącej. Słusznie więc zauważył Trybunał Konstytucyjny, iż punktem spornym w sprawie skarżącej była w istocie sądowa interpretacja sytuacji faktycznej (materialnej) skarżącej. W ocenie sądu nie uzasadniała ona uznania, że skarżąca spełnia wymóg, o którym mowa w art. 113 § 2 k.p.c. Natomiast odmienna ocena przyjęta przez skarżącą doprowadziła ją do wniosku, iż pomimo wykazania braku dostatecznych środków na poniesienie kosztów sądowych, sąd (mając taką możliwość) postanowił zwolnienia odmówić. Analiza treści orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącej nie daje jednak – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – podstaw do takiego stanowiska.
W konkluzji stwierdzić więc należy, iż jako przedmiot skargi konstytucyjnej wskazała skarżąca nie normę, która w istocie stanowiła podstawę ostatecznego orzeczenia wydanego w jej sprawie, lecz wyinterpretowane przez siebie znaczenie art. 113 § 2 k.p.c.. Takie określenie przedmiotu skargi nie mieści się jednak w granicach wyznaczonych przez art. 79 ust. 1 Konstytucji. Uchybienie powyższe zwalnia Trybunał Konstytucyjny z obowiązku oceny argumentów sformułowanych przez skarżącą, a tym samym dokonywania weryfikacji konstytucyjności znaczenia dekodowanego przez skarżącą z treści art. 113 § 2 k.p.c. Niedopuszczalne byłoby również dokonywanie przez Trybunał Konstytucyjny kontroli zasadności sądowej oceny sytuacji faktycznej, w jakiej znajdowała się skarżąca wnosząc o zwolnienie od kosztów sądowych. Jak to już wielokrotnie podkreślano, sposób zastosowania przepisu w konkretnej sprawie nie mieści się w zakresie postępowania inicjowanego skargą konstytucyjną.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnia zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.


3