Pełny tekst orzeczenia

283





POSTANOWIENIE

z dnia 24 listopada 2004 r.
Sygn. akt Ts 4/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz – przewodniczący
Ewa Łętowska – sprawozdawca
Jerzy Stępień,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Mariana Ptaka,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 stycznia 2004 r. pełnomocnik skarżącego zarzucił art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118) sprzeczność z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji.
Zgodnie z zaskarżonym przepisem wysokość emerytury i renty ulega ponownemu ustaleniu, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub części po przyznaniu świadczenia „a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.” W przypadku skarżącego wysokość poprzednio obliczonego wskaźnika wynosiła 339,52%, jednakże wskaźnik ten nie stanowił podstawy ustalenia wysokości przysługującego mu świadczenia, z tego względu, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami ustaw emerytalnych został obniżony do 250%. Nowo obliczony przez skarżącego wskaźnik podstawy wymiaru wyniósł 280,68%, czyli więcej niż 250%, pomimo to Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Chorzowie decyzją z 23 listopada 2001 r. (Znak: KGE – 511945/05) odmówił ponownego ustalenia podstawy wymiaru emerytury wskazując, iż najkorzystniejszy dla skarżącego jest dotychczasowy wskaźnik tj. 339,52%. Stanowisko to podzieliły także: Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z 20 lutego 2002 r. (sygn. akt XU 6523/01) oddalającym odwołanie od decyzji ZUS, oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w wyroku z 21 sierpnia 2003 r. (sygn. akt III AUa 1139/02) oddalającym wniesioną od tego rozstrzygnięcia apelację, doręczonym skarżącemu 24 października 2003 r.
Zaskarżony przepis, którego brzmienie budzi wątpliwości, co do tego jak należy rozumieć określenie „dotychczasowy wskaźnik”, interpretowane przez orzekające organy jako wskaźnik pierwotnie wyliczony, choć nie stosowany w praktyce do obliczania wysokości emerytury, narusza, zdaniem skarżącego, zasadę równości wobec prawa, wynikającą z art. 32 ust. 1 Konstytucji z tego względu, iż pewną grupę emerytów stawia w gorszej sytuacji w porównaniu do innych. Ponadto skarżący wskazał, iż Polska jako demokratyczne państwo prawa powinna zabezpieczać także prawa mniejszości, z tego też względu nie można przyjąć, iż przepis, który ogranicza uprawnienia określonej grupy emerytów, stanowi urzeczywistnienie zasady sprawiedliwości społecznej, o której mowa w art. 2 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego 4 lutego 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. wskazanie, jakie z przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych zostało naruszone na skutek wydania powołanych w skardze rozstrzygnięć, a także określenie sposobu tego naruszenia.
W nadesłanym w odpowiedzi piśmie procesowym skarżący wskazał ponownie na naruszenie zasady równości. Zaskarżony przepis w rozumieniu przyjętym przez rozstrzygające organy prowadzi, w jego ocenie, do sytuacji, w której z przewidzianego w nim dobrodziejstwa będą mogły skorzystać osoby, których pierwotnie obliczony wskaźnik nie przekraczał 250%, a nowo obliczony jest wyższy od tego pierwotnego, zaś osoby, których wskaźnik od początku przekraczał 250% a nowo obliczony nie jest wyższy od pierwotnie obliczonego (nigdy nie stosowanego) zostaną pozbawione tej możliwości. Fakt porównywania nowo ustalonego wskaźnika z wskaźnikiem wprawdzie pierwotnie wyliczonym, lecz nigdy nie stosowanym, w czego konsekwencji pozbawia się skarżącego prawa skorzystania z możliwości ponownego obliczenia świadczenia emerytalnego, godzi także, zdaniem skarżącego, w zasadę sprawiedliwości społecznej.
Postanowieniem z 19 kwietnia 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, stwierdzając iż nie została wskazana konstytucyjna wolność lub prawo o charakterze podmiotowym, co tym samym uniemożliwia weryfikację legitymacji prawnej skarżącego do wniesienia skargi konstytucyjnej. Odwołując się szeroko do dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wykazano, iż ograniczenie się do wskazania na zasady wynikające z art. 2 i 32 Konstytucji bez sprecyzowania konstytucyjnego prawa podmiotowego lub wolności konstytucyjnej, w obrębie których doszło do naruszenia tych zasad, nie wystarcza dla przyjęcia, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej.
We wniesionym na powyższe postanowienie zażaleniu pełnomocnik skarżącego zakwestionował niemożność samoistnego powołania się na naruszenie zasady równości dla wykazania legitymacji prawnej do wniesienia skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu tego stanowiska raz jeszcze podniesione zostało, iż przyjęta interpretacja zaskarżonego przepisu nakazująca porównywanie nowo obliczonego wskaźnika do wskaźnika obliczonego a nie do wskaźnika stanowiącego rzeczywistą podstawę wymiaru emerytury i renty narusza prawa do równego traktowania, a przez to prowadzi do naruszenia zasady równości. Skarżący podważył także pogląd uznający zasadę równości jako prawo „drugiego stopnia” wskazując, iż jest to jedna z podstawowych zasad ucieleśniająca jedno z najważniejszych praw przysługujących każdemu a mianowicie prawo do równego traktowania.

Rozpatrując wniesione zażalenie Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.
Konieczność określenia we wnoszonej skardze konstytucyjnej, które z konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone i w jaki sposób, wynika bezpośrednio z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Dopiero spełnienie tej przesłanki skargi umożliwia weryfikację interesu prawnego skarżącego w domaganiu się od Trybunału Konstytucyjnego zbadania konstytucyjności określonej regulacji prawnej, której zastosowanie doprowadziło do naruszenia tych praw lub wolności.
Trybunał Konstytucyjny aprobuje stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, zgodnie z którym samoistne naruszenie wskazanych zarówno we wniesionej skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, zasad przedmiotowych nie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej. W zakresie zasady równości wynikającej z art. 32 ust. 1 Konstytucji stanowisko to zostało zakwestionowane we wniesionym zażaleniu. Uzasadniając swój pogląd skarżący ograniczył się jedynie do wskazania, iż zasada ta nie ma charakteru prawa drugiego stopnia, tylko stanowi jedną z podstawowych zasad i ucieleśnia jedno z najważniejszych praw przysługujących każdemu obywatelowi, a mianowicie prawo do równego traktowania. Skarżący zaznaczył także, iż w Konstytucji brak jest przepisu wyrażającego bardziej bezpośrednio prawo naruszone przez zaskarżony przepis.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy niezasadność przytoczonego powyżej twierdzenia skarżącego. Mając na względzie, iż skarżący kwestionuje niemożność ponownego ustalenia wysokości przysługującej mu emerytury, wskazać należy na art. 67 ust. 1 Konstytucji, stanowiący źródło praw podmiotowych dotykających bezpośrednio spraw z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych zgodnie z którym: „Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa”. Zaznaczyć należy, iż skarżący nie powołał się na ten przepis, ani na prawo do zabezpieczenia społecznego w nim zakorzenione w żadnym ze złożonych do Trybunału pism procesowych.
Przechodząc do badania dopuszczalności ograniczenia się we wniesionej skardze do wskazania na naruszenie zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji dla wykazania legitymacji prawnej do jej wniesienia wskazać należy, iż nawet akceptacja takiej możliwości, nie wystarcza dla przyjęcia, iż w skardze stanowiącej przedmiot rozpoznania wstępnego zostało wykazana legitymacja prawna do wniesienia skargi konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z utrwaloną linią orzeczniczą (zob. przykładowo: orzeczenia z: 9 marca 1988 r., U. 7/87, OTK ZU nr 1/1988; 3 września 1996 r., K. 10/96, OTK ZU nr 4/1996, poz. 33; wyrok z 16 grudnia 1997 r., K. 8/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 70) zasada równości nakazuje jednakowe traktowanie podmiotów podobnych, nie zakazując jednocześnie przyjmowania zróżnicowanych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi istotnymi cechami. Innymi słowy: tylko podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną mogą domagać się równego traktowania, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Oceniając daną regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy zatem rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną, uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc dodatkowo pod uwagę zarówno treść, jak i cel danej regulacji prawnej. Obowiązek wykazania takiej cechy ciąży na osobie występującej ze skargą konstytucyjną, jako na podmiocie mającym uprawdopodobnić, iż doszło do naruszenia praw konstytucyjnych, chronionych w trybie tego środka prawnego.
Ponieważ skarżący ani we wniesionej skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym wniesionym w celu uzupełnienia braków, ani także w złożonym zażaleniu nie wskazał, dlaczego wszyscy emeryci bez względu na wysokość osiąganych wcześniej zarobków, skutkującą wyższym wskaźnikiem waloryzacji powinni mieć możliwość ponownego obliczenia emerytury na podstawie nowej regulacji prawnej, przeto przyjąć należy, iż nie uprawdopodobnił on naruszenia zasady równości, a tym samym swojej legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 19 kwietnia 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.