Pełny tekst orzeczenia

37



POSTANOWIENIE

z dnia 14 stycznia 2004 r.

Sygn. akt Ts 50/03



Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – przewodnicząca
Ewa Łętowska – sprawozdawca
Jerzy Ciemniewski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 października 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Marka Jarockiego,


p o s t a n a w i a:


nie uwzględnić zażalenia.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 marca 2003 r. zakwestionowano zgodność art. 16 ust. 1 i art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) oraz § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753) z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Z wniesionej skargi oraz pisma procesowego nadesłanego w celu wykonania zarządzenia sędziego TK z 12 maja 2003 r. wzywającego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej wynika następujący stan faktyczny: W dniu 19 czerwca 2002 r. Sąd Rejonowy w Opolu wezwał skarżącego do opłacenia wpisu od pozwu. Wniosek o zwolnienie od kosztów wpisu został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w Opolu z 17 lipca 2002 r. (sygn. akt I C 579/02). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Opolu z 4 października 2002 r. (sygn. akt II Cz 643/02) oddalone zostało wniesione na powyższe postanowienie zażalenie. W związku z powyższym Sąd Rejonowy w Opolu zarządzeniem z 17 stycznia 2003 r. (sygn. akt IC 579/02) zwrócił skarżącemu pozew. Niezależnie od powyższej sprawy Sąd Rejonowy w Gostyninie postanowieniem z 21 listopada 2002 r. (sygn. akt I C 154/02) oddalił wniosek skarżącego z 22 października 2002 r. o zwolnienie od kosztów wpisu sądowego. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Płocku 31 grudnia 2002 r. (sygn. akt IV Cz 669/02). Następnie zarządzeniem Sądu Rejonowego w Gostyninie z 31 marca 2003 r. zwrócono pozew skarżącemu.
Z zarządzeniami: Sądu Rejonowego w Opolu z 17 stycznia 2003 r. (sygn. akt IC 579/02) oraz Sądu Rejonowego w Gostyninie z 31 marca 2003 r. skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, a przede wszystkim prawa do sądu wynikającego z art. 45 Konstytucji RP.
Pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie nadesłano ani rozstrzygnięć, z których wydaniem skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności, ani rozstrzygnięć wydanych na skutek wyczerpania drogi prawnej. Nie podano także daty doręczenia orzeczeń decydujących o wyczerpaniu drogi prawnej.
Postanowieniem z 10 października 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W zakresie § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753), regulującego sposób obliczania wpisu stosunkowego w sprawach cywilnych i gospodarczych oraz art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.), wyrażającego ogólną regułę, iż wysokość wpisu stosunkowego zależna jest od wartości przedmiotu sprawy, przesłankę odmowy stanowiło przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny, iż przepisy te nie były podstawą zarządzenia Sądu Rejonowego w Opolu z 17 stycznia 2003 r. o zwrocie pozwu (sygn. akt IC 579/02), jako rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie wskazanych w skardze praw lub wolności konstytucyjnych. Trybunał Konstytucyjny odmówił także uznania zarządzenia Sądu Rejonowego w Gostyninie z 31 marca 2003 r. za ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, jako że zostało ono wydane po dacie wniesienia skargi konstytucyjnej tj. po 21 marca 2003 r. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności, legitymujących do wniesienia skargi konstytucyjnej nie może być łączone z rozstrzygnięciem wydanym po dacie wniesienia tej skargi.
Niezależnie od powyższych okoliczności podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stanowiło nieuzupełnienie braków skargi konstytucyjnej, uniemożliwiające stwierdzenie, czy skarga została wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej.
W zażaleniu wniesionym na powyższe postanowienie wskazano, iż zaskarżony art. 16 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych może nie wprost, ale pośrednio był podstawą zarządzenia o zwrocie pozwu. Ponadto wskazano, iż wprawdzie na zarządzenie o zwrocie pozwu zażalenie przysługuje, ale jego rozpoznanie wymaga opłacenia wpisu w oparciu o zaskarżony przepis art. 16 ustawy o kosztach sądowych, albowiem w przeciwnym razie skarga zostanie odrzucona. Podkreślono też, iż na odrzucenie zażalenia także przysługuje zażalenie, które gdy nie zostanie „opłacone” zostanie odrzucone. Może to prowadzić, zdaniem skarżącego, do zapętlenia każdej sprawy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego treść zażalenia nie dostarcza żadnych argumentów podważających przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Przede wszystkim wskazać należy, iż Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu nie negował, iż art. 16 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych stanowi podstawę zarządzenia Sądu Rejonowego w Opolu z 17 stycznia 2003 r. o zwrocie pozwu (sygn. akt IC 579/02). Zarządzenie to nie zostało natomiast wydane, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w oparciu o pozostałe z zaskarżonych przepisów, tj.: § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753) oraz art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.), a te ustalenia Trybunału nie zostały we wniesionym zażaleniu zakwestionowane. Przytoczone tam natomiast argumenty mające uzasadnić tezę, iż zaskarżony art. 16 ustawy o kosztach sądowych stanowił podstawę wskazanego zarządzenia, uznać należy za zbędne, jako iż tezy tej, jak wskazano powyżej, Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu nie kwestionował.
Podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 16 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych stanowił fakt niewykazania, ani we wniesionej skardze, ani w piśmie nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK, iż od wydanego na jego podstawie rozstrzygnięcia została wyczerpana droga prawna. Uniemożliwiało to Trybunałowi Konstytucyjnemu stwierdzenie, czy została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, wyrażona w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643), warunkująca jej merytoryczne rozpoznanie.
Odnosząc się do powyższych ustaleń Trybunału Konstytucyjnego pełnomocnik skarżącego wskazał, iż nienadesłanie wskazanych rozstrzygnięć nastąpiło na skutek błędu popełnionego w toku pakowania korespondencji, wynikłego z nieobecności pełnomocnika strony spowodowanej chorobą. Podniesiono ponadto, iż wprawdzie na zwrot zarządzenia przysługuje zażalenie, jednakże jego wniesienie wymaga opłacenia wpisu na podstawie zaskarżonego przepisu, gdyż w przeciwnym razie zażalenie zostanie odrzucone.
Na wstępie wskazać należy, iż nieuzupełnienie wszystkich braków w terminie, który to fakt samodzielnie uniemożliwił przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania, nie sprowadzało się wyłącznie do nienadesłania wskazanych rozstrzygnięć, ale przede wszystkim do nie wskazania, czy została wyczerpana droga prawna.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat konieczności wyczerpania drogi prawnej. Z konstrukcji skargi konstytucyjnej przyjętej w prawie polskim wynika, iż nie może ona stanowić alternatywy w stosunku do przysługującej każdemu na mocy art. 45 ust. 1 Konstytucji RP sądowej ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, tylko ma uzupełniać tę ochronę. Dlatego wystąpienie ze skargą wymaga wcześniejszego wyczerpania przysługujących skarżącemu środków ochrony praw, mogących zainicjować sądową kontrolę rozstrzygnięć, z których wydaniem wiąże on naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności. Przyjmuje się przy tym, iż dla spełnienia wymogu wyczerpania drogi prawnej konieczne jest uzyskanie merytorycznego rozstrzygnięcia, wydanego na skutek wniesienia środka odwoławczego. Odmowa rozpoznania takiego środka, u której podstaw leży niespełnienie wymogów formalnych, warunkujących to rozpoznanie, nie jest zasadniczo traktowana jako spełnienie zawartej w art. 46 ust. 1 ustawy o TK przesłanki wyczerpania drogi prawnej.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego uzasadniona jest jednakże teza, iż w sprawie, w której kwestionuje się konkretne przesłanki formalne rozpoznania pism wnoszonych w sprawach cywilnych, w tym środków odwoławczych, dla spełnienia przesłanki wyczerpania drogi prawnej za wystarczające uznać można samo wystąpienie ze środkiem odwoławczym, przede wszystkim zaś w sytuacji, w której jego nierozpoznanie uzasadnione zostałoby niespełnieniem kwestionowanych warunków formalnych. Nie można jednak przyznać skarżącemu prawa do rezygnacji z wnoszenia środków odwoławczych, także w przypadku, w którym środek ten i tak najprawdopodobniej nie zostałby rozpoznany. Zawsze bowiem istnieje możliwość, iż sąd przed wydaniem rozstrzygnięcia, nawet takiego, którego przedmiotem miałoby być odrzucenie wniesionego środka odwoławczego, biorąc pod uwagę wątpliwości dotyczące konstytucyjności danego unormowania, wystąpi z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, co, w sytuacji uznania kwestionowanej regulacji za niekonstytucyjną, może zapobiec powstaniu naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Niezależnie od powyższego wskazać należy na przepis art. 16 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych, zgodnie z którym zażalenie oczywiście uzasadnione, wniesione na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pisma lub na postanowienie sądu o odrzuceniu środka zaskarżenia, wolne jest od opłaty sądowej.
Skarżący, jak wynika z zażalenia, nie wniósł środka odwoławczego od zarządzenia Sądu Rejonowego w Opolu z 17 stycznia 2003 r. o zwrocie pozwu (sygn. akt IC 579/02), co stanowi dodatkowy argument uzasadniający odmowę przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 10 października 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.


4