Pełny tekst orzeczenia

314


POSTANOWIENIE

z dnia 22 września 2004 r.
Sygn. akt Ts 75/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marka Jarockiego w sprawie zgodności:
art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) z art. 176 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 kwietnia 2004 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) z art. 176 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 18 lutego 2004 r. (sygn. akt FSK 43/04) Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę kasacyjną, wniesioną przez skarżącego od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach z 10 grudnia 2003 r. (sygn. akt I SA 2844/02), ze względu na nieopłacenie wpisu. Konsekwencje wniesienia nieopłaconego pisma wynikają bezpośrednio z zaskarżonego przepisu. Działanie to, w ocenie skarżącego, „faktycznie pozbawia go prawa określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 176 Konstytucji, a nadto jednoznacznie i wprost narusza dyspozycje art. 77 ust. 2 Konstytucji. W efekcie istniejący stan prawny narusza przesłankę art. 2 Konstytucji”. W dalszej części skargi skarżący wywodzi, iż wynikające z art. 176 ust. 1 prawo do dwuinstancyjnego postępowania, biorąc pod uwagę treść art. 77 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 – stanowiąc prawo absolutne przynależne każdemu bez żadnych ograniczeń, nie może zostać ograniczone żadną ustawą. Zaznacza przy tym, iż „konstytucyjna konstrukcja przepisów nie zabrania pobierania opłat od czynności sądowych, lecz jedynie wskazuje iż niedopuszczalnym jest zamykanie prawa do dwuinstancyjnej drogi sądowej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 maja 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, m.in. poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia wskazanych w skardze praw konstytucyjnych przez zakwestionowany przepis.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skarżący wywodzi raz jeszcze, iż „istota naruszenia Konstytucji w przedmiotowej sprawie sprowadza się do faktu, iż uzależnienie podjęcia czynności przez Sąd i uzależnienie prawa skarżącego do rozpoznania sprawy przez Sąd od zapłaty określonej kwoty na rzecz Skarbu Państwa jest naruszeniem dyspozycji art. 176 ust. 1 Konstytucji i art. 45 Konstytucji. Zgodnie bowiem z treścią ww. przepisów każdy obywatel ma prawo bez żadnych ograniczeń do rozpoznania jego sprawy przez dwie instancje Sądu, a droga sądowa nie może być zamknięta ustawą (jak ma to miejsce w przypadku nieuiszczenia wpisu)”. Skarżący odwołuje się nadto do orzeczenia TK z 10 maja 2004 r. (sygn. SK 39/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 40), w którym Trybunał miał stwierdzić, iż zakaz wynikający z art. 77 ust. 2 w połączeniu z art. 176 ust. 1 Konstytucji jest prawem bezwzględnie obowiązującym i naruszenie przez jakąkolwiek ustawę ww. warunku jest oczywistą przesłanką do stwierdzenia niekonstytucyjności każdego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji legitymacja do wniesienia skargi konstytucyjnej przysługuje podmiotowi, którego prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, któremu zarzuca się niezgodność z Konstytucją. Doprecyzowując przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej, ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) w art. 47 ust. 1 pkt 2 nakłada na skarżącego obowiązek wskazania, jakie prawa lub wolności konstytucyjne i w jaki sposób zostały naruszone.
W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego skarżący powołał się na naruszenie wynikającego z art. 45 Konstytucji prawa do sądu w związku z wynikającym z art. 176 Konstytucji prawem do dwuinstancyjnego postępowania, a także na naruszenie zakazu zamykania drogi sądowej naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji).
W pierwszej kolejności należy wskazać na specyfikę postępowania przed sądami administracyjnymi znajdującą swoje zakorzenienie w przepisach Konstytucji, która prowadzi do modyfikacji zakresu obowiązywania prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego wynikającego z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z brzmieniem art. 236 ust. 2 Konstytucji „Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego”. Treść cytowanego przepisu, rozpatrywana w kontekście ograniczonych możliwości uzyskania rozstrzygnięcia na skutek wystąpienia z rewizją nadzwyczajną (ograniczony krąg podmiotów uprawnionych do jej wniesienia; wniesienie uznaniowe, a nie obligatoryjne itp.), wskazuje jednoznacznie, że do momentu wejścia w życie wskazanych w art. 236 ust. 2 Konstytucji ustaw zawarte w art. 176 ust. 1 Konstytucji prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego było wyłączone w stosunku do spraw toczących się przed sądami administracyjnymi. Powyższe stwierdzenie uzasadnia uznanie za oczywiście bezzasadną tezy, która została wyrażona w skardze, jakoby prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego było prawem absolutnym przynależnym każdemu.
Uzasadniając w dalszej kolejności brak podstaw do formułowania prawa do tak rozumianego prawa do dwuinstancyjnego sądu, należy wskazać, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada dwuinstancyjności postępowania ze względu na jej umieszczenie w rozdziale VIII Konstytucji zatytułowanym „Sądy i Trybunały” dotyczy tylko spraw przekazanych ustawami do właściwości sądów, tzn. rozpoznawanych przez sądy od początku do końca. Jak stwierdził jednoznacznie Trybunał w wyroku z 8 grudnia 1998 r. (sygn. K. 41/97, OTK ZU nr 7/1998, poz. 117), „art. 45 Konstytucji, zapewniający każdemu prawo do sądu, gwarancji tej nie łączy z dwuinstancyjnością rozpoznania sprawy przez sąd, o ile sprawa ta od początku do końca nie podlega kognicji sądowej”. Nie uzasadnione zatem w tym kontekście jest twierdzenie skarżącego, jakoby każdemu przysługiwało nieograniczone prawo do rozpoznania jego sprawy w toku dwuinstancyjnego postępowania przed sądem, także w sytuacji, w której sprawa była uprzednio przedmiotem rozpoznania przez organy quasi-sądowe. Odmowa rozpoznania skargi przez sąd II instancji nie jest zatem jednoznaczna z naruszeniem przysługującego każdemu podmiotowi prawa do sądu.
Nie można także zgodzić się z zarzutem naruszenia przez zaskarżony przepis art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazującego zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw. Skarżący uzyskał rozstrzygnięcie organu sądowego I instancji – wyrok NSA z 10 grudnia 2003 r. (sygn. akt I SA/Ka 2844-02), a postanowienie, z którym wiąże on naruszenie przysługujących mu praw lub wolności, wydane zostało na skutek wniesienia środka odwoławczego od tego orzeczenia. Niezasadne jest zatem twierdzenie zawarte w skardze, iż w sprawie skarżącego doszło do zamknięcia drogi sądowej.
Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, że skarżący nie wykazał, iż w jego sprawie doszło do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, co tym samym uniemożliwia uznanie go za podmiot legitymowany do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, a w konsekwencji przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.
Na marginesie tylko wskazać należy, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, do którego odwoływał się skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej (z 10 maja 2004 r., sygn. SK 39/03), dotyczy sytuacji, w której od orzeczenia organu quasi-sądowego (w tym przypadku komisji dyscyplinarnej) nie przysługiwał żaden środek odwoławczy do sądu. W tym kontekście Trybunał wypowiadał tezę o bezwzględnie obowiązującym charakterze prawa do sądu rozpatrywanego w aspekcie zakazu zamykania drogi do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji). Wbrew temu jednak co twierdzi skarżący, w orzeczeniu tym nie analizowano relacji pomiędzy art. 176 ust. 1 Konstytucji a art. 77 ust. 2. Problem dwuinstancyjności postępowania sądowego nie był w ogóle przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 39/03.

W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł, jak w sentencji.