Pełny tekst orzeczenia

21




POSTANOWIENIE

z dnia 9 marca 2004 r.
Sygn. akt Ts 172/02



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marian Zdyb – przewodniczący


Bohdan Zdziennicki – sprawozdawca


Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 6 czerwca 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 maja 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Teresy Gołębiewskiej,


p o s t a n a w i a:





nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Teresy Gołębiewskiej zakwestionowano zgodność z Konstytucją RP:
1) art. 37l ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 marca 1999 r. do dnia 31 grudnia 2000 r.;
2) art. 37l ust. 2 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 2 sierpnia 2001 r. w związku z art. 24 ust. 4 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 marca 1999 r. do dnia 2 sierpnia 2001 r. oraz art. 41 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. Nr 106, poz. 1118 ze zm.) w związku z art. 45 tej ustawy.
Zaskarżonym przepisom zarzuciła skarżąca niezgodność z art. 32, art. 64 ust. 2 oraz art. 67 ust. 2 Konstytucji. W oparciu o zaskarżone przepisy organy administracji przyznały skarżącej prawo do zasiłku przedemerytalnego od 3 sierpnia 2001 r., tj. od dnia następującego po dniu złożenia wymaganych dokumentów, w tym decyzji o uznaniu skarżącej za repatrianta. Ta ostatnia decyzja umożliwiła zaliczenie przez organ rentowy do udokumentowanego okresu pracy 9-letniego okresu pracy skarżącej za granicą. Kwestionując zaskarżone przepisy skarżąca podkreśliła, że zawarte w nich unormowania stanęły na przeszkodzie przyznania prawa do zasiłku od dnia pierwszej rejestracji skarżącej, dokonanej jeszcze pod rządami art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, bardziej restrykcyjnie określającego warunki uzyskania statusu repatrianta. W związku z powyższym skarżąca wskazała na brak w ustawie o repatriacji stosownych przepisów przejściowych, które miałyby zastosowanie do okresu sprzed wejścia w życie art. 41 tej ustawy.
Postanowieniem z 21 maja 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu stwierdził, że w sprawie skarżącej nie została spełniona podstawowa przesłanka dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną. Jest nią uczynienie przedmiotem skargi takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które – będąc podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącej – stanowiły jednocześnie bezpośrednie źródło naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Tymczasem w sprawie skarżącej normatywną przyczyną nieuwzględnienia jej roszczeń było w pierwszej kolejności uregulowanie zawarte w art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, którego to przepisu nie uczyniono jednak przedmiotem skargi konstytucyjnej. Ponadto w zaskarżonym postanowieniu uznano, że zarzuty skargi dotyczące art. 41 ustawy o repatriacji mają charakter postulatów de lege ferenda, co wyklucza ich merytoryczną ocenę w postępowaniu prowadzonym przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wniósł pełnomocnik skarżącej. Podniósł w nim, że Trybunał Konstytucyjny wadliwie przyjął, iż skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Podkreślił, że art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim świadomie nie uczyniono przedmiotem skargi konstytucyjnej, ponieważ przepis ten nie stanowił podstawy orzeczeń wydanych w sprawie skarżącej. W zażaleniu ponowiono zarzuty odnośnie ukształtowania przepisów regulujących sytuację osób, które starania o uzyskanie statusu repatrianta podjęły jeszcze przed wejściem w życie art. 41 ustawy o repatriacji. Zdaniem skarżącej nie zachodzi w tym przypadku sytuacja zaniechania ustawodawcy, ale dyskryminującego pominięcia i fragmentarycznego unormowania statusu całej kategorii osób.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzuty zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu nie zasługują na uwzględnienie.
Odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu była podyktowana dwoma przesłankami. Obydwie związane są z podstawowym elementem konstrukcyjnym instytucji skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jest nim warunek uczynienia przedmiotem skargi takich przepisów, które wykazują dwojaką kwalifikację. Po pierwsze, stanowią normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji, wydanego w sprawie skarżącej. Po drugie, to ich treść normatywna stanowić winna źródło naruszenia określonych w Konstytucji wolności lub praw skarżącej. Obowiązkiem skarżącego jest przy tym sprecyzowanie, który z przepisów uznaje za właściwy – spełniający obydwa powyższe wymagania – przedmiot skargi konstytucyjnej. Ponadto, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarżący jest zobligowany do wskazania sposobu, w jaki zaskarżone unormowania naruszają jego konstytucyjne wolności lub prawa. W zaskarżonym postanowieniu przyjęto, że przepisy zakwestionowane w skardze wskazanych wyżej warunków nie spełniają. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego stanowisko powyższe zasługuje na aprobatę.
Należy ponownie podkreślić, że podstawowym źródłem normatywnym determinującym sytuację skarżącej, jako osoby ubiegającej się o uzyskanie prawa do zasiłku przedemerytalnego za okres od dnia dokonania pierwszej rejestracji, był art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim. To określone w nim przesłanki uznania danej osoby za repatrianta przesądzały niedopuszczalność uwzględnienia wniosku skarżącej o zaliczenie okresu pracy za granicą do udokumentowanego okresu pracy uprawniającego do zasiłku. W zażaleniu skarżącej słusznie zauważa się, że przepis ten nie mógł być potraktowany jako przedmiot skargi konstytucyjnej formułowanej w związku z decyzją przyznającą skarżącej prawo do zasiłku przedemerytalnego od dnia 3 sierpnia 2001 r. Nie stanowił on bowiem normatywnej podstawy rozstrzygnięcia uwzględniającego powtórny wniosek skarżącej. Brak takiej zależności nie pozbawia jednak racji stanowiska, że to właśnie dyspozycja art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim kształtowała sytuację prawną skarżącej w okresie do dnia wejścia w życie postanowień ustawy o repatriacji.
W zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego słusznie podkreśla się w związku z tym, iż decydujące znaczenie dla treści rozstrzygnięć organów rentowych miała treść przepisów intertemporalnych, normujących czasowy zakres zastosowania ustawy o repatriacji. Przyjęty w art. 41 tej ustawy model prospektywnego działania jej przepisów wykluczył możliwość uzyskania na ich podstawie statusu repatrianta z mocą wsteczną. Brak jest tym samym de lege lata normy prawnej, która mogłaby stanowić podstawę do uwzględnienia wniosku skarżącej o takiej treści. Z tego też względu, uzasadniona jest ocena zarzutów skargi konstytucyjnej podnoszących tego rodzaju brak w kategoriach postulatów de lege ferenda. Wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu zażalenia nie mamy tu jednak do czynienia z „dyskryminującym pominięciem”, na podobieństwo sytuacji zaistniałych już w dotychczasowym orzecznictwie w sprawie skargi konstytucyjnej (por. cyt. już wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r., sygn. SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216). W analizowanym przypadku ustawodawca nie opowiedział się za zastosowaniem mechanizmu wstecznego działania ustawy nowej. Należy podkreślić, że przepisy konstytucyjne nie determinują wprost rozwiązań przyjmowanych przez ustawodawcę, zgodnie bowiem z treścią art. 67 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Dokonanego przez ustawodawcę wyboru sposobu określenia zakresu zastosowania nowych unormowań dotyczących repatriacji nie należy jednak utożsamiać z reglamentowaniem sytuacji prawnej adresatów tych przepisów. W istocie więc, zarzut skargi konstytucyjnej koncentruje się na braku pozytywnych unormowań, pozwalających na wsteczne zastosowanie kwestionowanych przepisów. Uzupełnienie takiego braku nie może jednak nastąpić w postępowaniu dotyczącym kontroli norm prawnych. Z tego też względu uznać należy, iż tak sformułowany zarzut nie mieści się w zakresie przedmiotu badania prowadzonego przez Trybunał Konstytucyjny.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.