Pełny tekst orzeczenia

147

POSTANOWIENIE
z dnia 18 maja 2004 r.
Sygn. akt Ts 182/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski – przewodniczący
Ewa Łętowska – sprawozdawca
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janiny Wiry,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

I

1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 października 2003 r. skarżąca zakwestionowała, po pierwsze, zgodność art. 33 ust. 1 oraz art. 34 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 ze zm.; dalej: ustawa o referendum ogólnokrajowym), będących w związku z całą treścią jej rozdziału 5 „Ważność referendum”, z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 45, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 w związku z art. 4, art. 61, art. 62 ust. 1, art. 90, art. 104 ust. 2, art. 125, art. 126 ust. 2, art. 130, art. 133 ust. 2 i art. 178 ust. 1 Konstytucji oraz w związku z art. 1 ust. 1 i 2, art. 16, art. 25 i art. 47 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych; po drugie – zgodność art. 79 ust. 1 i 3, art. 80 oraz art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 46, poz. 499 ze zm.; dalej: Ordynacja wyborcza), będących w związku z całą treścią rozdziału 5 „Ważność referendum” ustawy o referendum ogólnokrajowym, z art. 2, art. 7, art. 8, art. 30, art. 45, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 w związku z art. 4, art. 61, art. 62 ust. 1, art. 90, art. 104 ust. 2, art. 125, art. 126 ust. 2, art. 130, art. 133 ust. 2 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w związku z art. 1 ust. 1 i 2, art. 16, art. 25 i art. 47 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Skarżąca 17 czerwca 2003 r. wniosła protest przeciwko ważności referendum, podnosząc zarzut sprzeczności uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 17 kwietnia 2003 r. o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej z ustawą z 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych i z Konstytucją oraz sprzeczności ustawy z 10 maja 2003 r. o zmianie ustawy o referendum ogólnokrajowym z Konstytucją oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także sprzeczności z Konstytucją rozporządzenia Ministra Kultury z 3 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu przekazywania, przechowywania i udostępniania dokumentów z przeprowadzonego referendum ogólnokrajowego.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu, w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, protestu referendalnego skarżącej, podjął 1 lipca 2003 r. uchwałę (sygn. akt III SW 119/03), w której postanowił pozostawić protest bez dalszego biegu, powołując jako podstawę tego rozstrzygnięcia art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej, stosowany odpowiednio, zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym. Sąd Najwyższy uznał, że wnosząca protest nie zarzuciła naruszenia przepisów ustawy o referendum dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyniku referendum, jak i dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum (czego jako przesłanki wymaga art. 33 ust. 1 ustawy o referendum ogólnokrajowym). Oznaczało to, w ocenie Sądu Najwyższego, że przedmiot protestu wychodząc poza zakres przewidziany ustawą, czynił go niedopuszczalnym.

Skarżąca potwierdziła doręczenie uchwały Sądu Najwyższego 28 lipca 2003 r.

2. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem 12 stycznia 2004 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując jako podstawę art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK). Uzasadniając powyższe stanowisko, Trybunał podał następujące argumenty:

2.1. Sąd Najwyższy w uchwale (sygn. akt III SW 119/03), podjętej na podstawie art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej, postanowił pozostawić protest skarżącej bez dalszego biegu, uznając, że nie spełnia on warunków określonych w art. 33 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym.
Sąd Najwyższy nie rozstrzygał zatem merytorycznie (ostatecznie) o wolnościach lub prawach skarżącej, określonych w Konstytucji. Z tego też względu rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełniała przesłanek wymaganych zarówno przez art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

2.2. Jeżeli art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej nie stanowił podstawy ostatecznego orzeczenia o prawach lub wolnościach skarżącej, określonych w Konstytucji, to – w konsekwencji – rozpatrywaną skargę cechuje oczywista bezzasadność w odniesieniu do zarzutu naruszenia przez powołany przepis konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej (art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

3. W zażaleniu z 29 stycznia 2004 r. skarżąca zarzuciła, iż Trybunał Konstytucyjny wydając postanowienie z 5 stycznia 2004 r., naruszył art. 5 ust. 5 oraz art. 36 ust. 2 ustawy o TK. Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i skierowanie skargi do merytorycznego rozpoznania.

II

Trybunał zważył, co następuje: zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Główny zarzut zażalenia opiera się na nieporozumieniu. Skarżąca przyjmuje bowiem, że podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej były braki formalne, do usunięcia których Trybunał nie wezwał pełnomocnika skarżącej. W rzeczywistości uzasadniając odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Trybunał powołał jako podstawę prawną art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, co wyraźnie wskazuje na to, że przesłanką odmowy była oczywista bezzasadność skargi (art. 36 ust. 3 in principio), a nie – jak sugeruje skarżąca – braki formalne skargi. Zarządzenie wzywające do uzupełnienia braków formalnych skargi Trybunał Konstytucyjny wydaje wtedy, gdy przedmiot ten nie został w ogóle w skardze konstytucyjnej określony lub gdy sposób jego określenia nie pozwala jednoznacznie ustalić zakresu przedmiotowego skargi. Tymczasem skarżąca w sposób jednoznaczny wskazuje ten przedmiot, żądając zbadania zgodności z Konstytucją art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 i 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym, będących w związku z całą treścią jej rozdziału 5 „Ważność referendum” oraz art. 79 ust. 1 i 3, art. 80 i art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej, będących w związku z całą treścią rozdziału 5 „Ważność referendum” ustawy o referendum ogólnokrajowym. Natomiast wskazanie takiego właśnie przedmiotu kontroli świadczy o oczywistej niezasadności skargi.

Zgodnie bowiem z art. 79 Konstytucji skargę konstytucyjną można wnieść wówczas, gdy doszło do naruszenia konstytucyjnych, podmiotowych praw jednostki (nie wystarcza naruszenie praw podmiotowych, mających swe źródło w ustawach zwykłych), skarga musi dotyczyć treści przepisu (a nie stosowania prawa), przy czym zaskarżony przepis musi być podstawą orzeczenia, które jest źródłem naruszenia konstytucyjnego prawa skarżącego. W związku z tym należy stwierdzić, że Konstytucja regulując kwestie referendum, nie przewiduje prawa podmiotowego służącego każdemu uprawnionemu do udziału w referendum do kwestionowania jego przedmiotu, treści czy celowości, wpływu na pytania referendum. Artykuł 62 ust. 1 Konstytucji przewiduje tylko prawo do udziału w referendum. Zarzutu pozbawienia czy naruszenia tego prawa zaś nie sformułowano w skardze. Żaden przepis ani Konstytucji, ani ustawy zwykłej (także zaskarżone w skardze przepisy Konstytucji) nie daje jednostce (nawet uprawnionej do udziału w referendum) prawa do decydowania o przedmiocie i zakresie tego referendum, a także kwestionowania jego pytań – tego zaś w rzeczywistości dotyczy skarga, co wynika z jej wywodów, jak również z wywodów zażalenia, gdzie wprost mowa o tym, że „skarga... ma charakter polityczny i dotyczy decyzji i konsekwencji o charakterze dziejowym”.

3. Ani skarga, ani zażalenie, powołując liczne przepisy Konstytucji, jako wzorzec konstytucyjnej kontroli, nie wskazują ani jednego, który mógłby być uznany za wskazanie tego podmiotowego prawa konstytucyjnego (tj. unormowanego w Konstytucji, nie w ustawie zwykłej), które w wypadku skarżącej doznać miałoby naruszenia. Zarzuty dotyczą natomiast zakresu, w jakim możliwe jest składanie protestów wyborczych przeciw referendum (to zaś jest przedmiotem normowania ustawy zwykłej). Zarzuty tak sformułowane mogą być przedmiotem badania konstytucyjności – jednakowoż nie w trybie skargi konstytucyjnej (kontrola konkretna), lecz w trybie kontroli abstrakcyjnej. Do składania zaś wniosków w tym zakresie jest uprawniony inny krąg podmiotów, niż inicjatorzy skargi konstytucyjnej. I ta kwestia przesądza także o oczywistej bezpodstawności skargi.

Zarzut zażalenia dotyczy także tego, że Trybunał – zdaniem żalącej się nie badał zarzutu pod kątem widzenia zgodności z całością rozdziału 5 ustawy o referendum ogólnopolskim oraz pominął badanie zgodności przywołanych w skardze przepisów w związku ze wskazanymi licznymi przepisami Konstytucji. Skarżąca wywodzi w zażaleniu, że sentencja zaskarżonego postanowienia „manipulacyjnie zawęża petitum skargi”, pomijając badanie zgodności art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 i 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym oraz art. 79 ust. 1 i 3, art. 80 i art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej „z całą treścią” rozdziału 5 „Ważność referendum” ustawy o referendum ogólnokrajowym. Wbrew temu twierdzeniu zażalenia Trybunał zbadał skargę pod kątem wszystkich przesłanek, jakie temu rodzajowi pisma procesowego stawia art. 47 ustawy o TK. W skardze nie wskazano żadnych merytorycznych argumentów, uzasadniających niekonstytucyjność jej przedmiotu, wynikającą ze związku „z całą treścią” rozdziału 5 ustawy o referendum ogólnokrajowym. Skarżąca wnosząc zarówno o zbadanie art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 i 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym, jak i art. 79 ust. 1, art. 80 i art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej, posłużyła się blankietowym odesłaniem do „związku z całą treścią rozdziału 5” ustawy o referendum ogólnokrajowym, pomijając w tym zakresie ustawowy obowiązek (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK) dokładnego określenia (skonkretyzowania) przepisów rozdziału 5, które przez związek z zakwestionowanymi w skardze przepisami, uzasadniają zarzut ich niezgodności z Konstytucją. Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że w skardze nie wskazano żadnych merytorycznych argumentów, uzasadniających niekonstytucyjność zakwestionowanych przepisów w związku „z całą treścią” rozdziału 5 powołanej ustawy (co jest obowiązkiem wnoszącego skargę).

5. Zarzucając Trybunałowi naruszenie art. 5 ust. 5 oraz art. 36 ust. 2 ustawy o TK przez niewezwanie do usunięcia braków formalnych skargi, skarżąca w zażaleniu „z własnej inicjatywy” braki te uzupełniła i przedstawiła „precyzująco-wyjaśniające podstawy skargi konstytucyjnej o sygnaturze akt: Ts 182/03”. W zażaleniu, opartym na tak ujętym, nietrafnym zarzucie, skarżąca nie odniosła się do podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu, wskazanych w postanowieniu Trybunału z 12 stycznia 2004 r. Skarżąca zmieniła natomiast zakres przedmiotowy skargi i powołała jako ostateczne orzeczenie władzy publicznej, z którym łączy naruszenie przysługujących jej konstytucyjnych praw i wolności, obok uchwały Sądu Najwyższego (sygn. akt III SW 119/03) wydanej w wyniku rozpoznania protestu referendalnego skarżącej, także uchwałę Sądu Najwyższego z 16 lipca 2003 r. (sygn. akt III SW 144/03), stwierdzającą ważność referendum ogólnokrajowego w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Takie działanie jest w rzeczywistości modyfikacją pierwotnej skargi, a nie sformułowaniem zarzutu wobec zaskarżonego postanowienia Trybunału. Już tylko na marginesie należy wskazać, że zarówno z przyczyn formalnych (doprecyzowanie skargi w zażaleniu, a więc po upływie 3 miesięcznego terminu na jej wniesienie), jak wobec oczywistego braku związku funkcjonalnego między wskazanym stwierdzeniem ważności referendum ratyfikacyjnego a indywidualną sytuacją skarżącej istnieje konieczność (na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), odstąpienia od merytorycznego rozpoznania tego zarzutu.

6. Skarżąca kwestionując odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ze względu na jej oczywistą bezzasadność, twierdzi, iż Trybunał wydał postanowienie „sprzeczne z rzeczywistością i zasadami logiki”. W ocenie skarżącej „zarzut oczywistej bezzasadności tej skargi został oparty na dowolnym uznaniu, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 2003 r. (nr III SW 119/03) nie rozstrzygała ostatecznie o konstytucyjnych prawach i wolnościach skarżącej. Jednocześnie, skarżąca nie wskazuje w tym zakresie żadnych argumentów natury prawnej, które Trybunał Konstytucyjny mógłby poddać ocenie merytorycznej.

7. Skarżąca zarzuca także w zażaleniu, iż zaskarżone postanowienie Trybunału stwierdza „nieprawdę” w odniesieniu do podanej w zaskarżonym postanowieniu daty wniesienia skargi. W związku z tym należy stwierdzić, że podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu nie były okoliczności wskazane w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Uchwała Sądu Najwyższego (sygn. akt III SW 119/03) została doręczona skarżącej 28 lipca 2003 r., zaś skarga konstytucyjna, jak słusznie podkreśla skarżąca, została wysłana (data stempla pocztowego) 28 października 2003 r. Trybunał używając w postanowieniu 5 stycznia 2004 r. zwrotu „w skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 30 października 2003 r.”, przywołał datę widniejącą na prezentacie (urzędowym potwierdzeniu wpływu skargi); Trybunał nie kwestionował zachowania przez skarżącą ustawowego 3 miesięcznego terminu do wniesienia skargi.

8. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, należało orzec jak w sentencji.


5