Pełny tekst orzeczenia

107/9/A/2005


POSTANOWIENIE

z dnia 26 października 2005 r.

Sygn. akt K 29/04


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Adam Jamróz – sprawozdawca
Janusz Niemcewicz
Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 października 2005 r., sprawy z wniosku grupy posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej o stwierdzenie niezgodności:
art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n o w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność orzekania.

UZASADNIENIE:

I

1. Wnioskiem z 16 czerwca 2004 r. grupa 63 posłów na Sejm wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230; dalej: ustawa PSP) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Wnioskodawca podniósł, że do czasu wejścia w życie ustawy PSP kwestie związane ze stosunkiem pracy i uprawnieniami strażaków były regulowane jednolicie dla wszystkich strażaków w dekrecie o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa z dnia 27 grudnia 1974 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 321 ze zm.). Zaskarżona ustawa o PSP znacznie rozszerzyła dotychczasowe uprawnienia strażaków, równocześnie jednak objęła wyłącznie zatrudnionych w Państwowej Straży Pożarnej. Poza ustawową regulacją znaleźli się strażacy zatrudnieni dotąd w Zakładowych Zawodowych Strażach Pożarnych. Spowodowało to pozbawienie ich dotychczasowych uprawnień i „uczynienie z nich strażaków drugiej kategorii”. Nie mogą oni otrzymywać stopni pożarniczych i awansować w ich ramach, ich stosunki pracy mają „charakter cywilnoprawny”, dający słabe gwarancje zatrudnienia. Przed wejściem w życie ustawy PSP wszyscy strażacy posiadali status funkcjonariuszy pożarnictwa i niezależnie od podmiotu zatrudniającego posiadali jednakowe uprawnienia i przywileje. Ustawy o ochronie przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej wprowadziły daleko idące zróżnicowanie statusu prawnego strażaków, niekorzystne dla strażaków zatrudnionych w Zakładowych Zawodowych Strażach Pożarnych. Zróżnicowanie to jest bezzasadne. Istnieje tylko jeden zawód strażaka i jest on związany z rodzajem wykonywanych czynności i zadań, a nie miejscem zatrudnienia. Zróżnicowanie statusu strażaków jest szczególnie dyskryminujące, jeśli weźmie się pod uwagę, że zarówno Zakładowe Straże Pożarne jak i Zakładowe Służby Ratownicze zostały określone przez ustawę o ochronie przeciwpożarowej jako jednostki ochrony przeciwpożarowej, na równi z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej. Zadania wszystkich tych służb są identyczne (art. 16a ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej i art. 1 ust. 1 ustawy PSP). Zdaniem wnioskodawcy, zróżnicowanie statusu prawnego strażaków Państwowej Straży Pożarnej i strażaków zatrudnionych w Zakładowych Strażach Pożarnych jest arbitralne i nie jest uzasadnione racjonalnymi względami, bowiem stopień uciążliwości pracy, eksploatacji fizycznej i psychicznej oraz zagrożeń związanych z pracą jest jednakowy dla wszystkich strażaków.
Zaskarżony art. 129 ust. 1 ustawy o PSP przewidywał, że dotychczasowi funkcjonariusze pożarnictwa stają się strażakami PSP, jeśli w ciągu miesiąca od wejścia w życie ustawy wyrażą na to pisemną zgodę. Niezłożenie takiej pisemnej deklaracji w zakreślonym przez ustawodawcę terminie powodowało utratę ciągłości służby i nienabycie statusu strażaka PSP. Zdaniem wnioskodawcy, termin określony przez ustawodawcę był zdecydowanie za krótki. Takie jego określenie w sytuacji, gdy kilkukrotnie przedłużono okres, w jakim strażacy, którzy złożyli deklarację, ale nie zostali powołani lub mianowani na stanowiska służbowe w PSP, korzystali ze statusu strażaka Państwowej Straży Pożarnej należy, zdaniem wnioskodawcy, „uznać za ewidentne naruszenie praw obywatelskich”. „Wprowadzenie tak daleko idących konsekwencji prawnych złożenia lub niezłożenia wskazanej deklaracji, przy jednoczesnym określeniu terminu ich składania na zaledwie jeden miesiąc, należy ocenić jako sprzeczne z zasadą przyzwoitej legislacji”. Istnienie w obowiązującym ustawodawstwie dalece posuniętego zróżnicowania w zakresie statusu zawodowego strażaków, nieznajdującego uzasadnienia merytorycznego, stanowi zdaniem wnioskodawcy naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji.

2. Pismem z 19 października 2004 r. stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny. Stwierdził on, że art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1994 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230 ze zm.) jest zgodny z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Prokurator podniósł, że Państwowa Straż Pożarna stanowi jedną z dziesięciu kategorii jednostek ochrony przeciwpożarowej tworzących system ratowniczo-gaśniczy Rzeczypospolitej Polskiej. Niemal wszystkie jednostki ochrony przeciwpożarowej (łącznie z ochotniczą strażą pożarną) tworzy się jako jednostki umundurowane, wyposażone w specjalistyczny sprzęt. Wynika to z samej istoty jednostek ochrony przeciwpożarowej. Zdaniem Prokuratora, sam fakt przynależności do formacji mundurowej wyposażonej w specjalistyczny sprzęt, przeznaczonej do walki z pożarami i klęskami żywiołowymi nie stanowi wystarczającej, relewantnej cechy uzasadniającej równe traktowanie skoro cecha ta w równym stopniu charakteryzuje strażaków zawodowych jak i członków ochotniczej straży pożarnej.
Ponadto zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji przez art. 129 ust. 1 ustawy PSP wykracza poza treść normatywną tego przepisu. Dla oceny kwestionowanego przepisu, w zakresie proponowanym przez wnioskodawcę, konieczne byłoby uwzględnienie szeregu przepisów ustawy PSP oraz ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej i wydanych na jej podstawie aktów podstawowych. Przepisy te nie zostały jednak wskazane przez wnioskodawcę; nie jest zatem jasne, czy wniosek zmierza do zakwestionowania wszelkich rozróżnień istniejących pomiędzy osobami wchodzącymi w skład jednostek ochrony przeciwpożarowej, czy tylko ich części. Zaskarżony przepis uzależnia wejście w skład korpusu strażaków Państwowej Straży Pożarnej przez dotychczasowych funkcjonariuszy pożarnictwa od pisemnej zgody zainteresowanych. Zdaniem Prokuratora nie mogą być zasadne wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą równości przepisu, który uzależnia powstanie określonych skutków prawnych od decyzji zainteresowanego.
Oceniając zaskarżony przepis pod względem zgodności z art. 2 Konstytucji Prokurator przypomniał, że zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego rozważając konstytucyjność przepisów ustawowych, wprowadzających określone terminy na podjęcie pewnych działań przez adresatów ustawy, należy do zawartych w takich przepisach terminów doliczyć vacatio legis całej ustawy. Ustawa PSP została opublikowana w Dzienniku Ustaw Nr 88 z 8 października 1991 r., weszła w życie z dniem 1 stycznia 1992 r., a zatem po blisko trzech miesiącach. Tym samym dotychczasowi funkcjonariusze pożarnictwa dysponowali okresem 115 dni na zapoznanie się z nowym prawem i podjęcie decyzji o podjęciu służby w Państwowej Straży Pożarnej. Zdaniem Prokuratora sytuacja taka nie upoważnia do stwierdzenia, że naruszona została zasada demokratycznego państwa prawnego. Tym samym omawiany przepis jest zgodny z art. 2 Konstytucji.

3. Pismem z 23 grudnia 2004 r. w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej stanowisko przedstawił Marszałek Sejmu. Wniósł on o stwierdzenie, że art. 129 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Marszałek Sejmu podniósł, że zaskarżony art. 129 ust. 1 ustawy PSP spełnia wymogi poprawności, precyzyjności i jasności formułowania przepisu prawnego, dlatego nie może być oceniany z punktu widzenia naruszenia zasad przyzwoitej legislacji. Terminu jednego miesiąca od dnia wejście w życie ustawy nie można uznać za zbyt krótki dla przeanalizowania i zapoznania się z konsekwencjami zmian w statusie prawnym, wprowadzanych przez ustawę o ochronie przeciwpożarowej i ustawę PSP. Dodatkowo podniesiono, powołując się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 stycznia 1999 r. (sygn. akt III AUa 1160/98), że samo złożenie oświadczenia o zgodzie na podjęcie służby w Państwowej Straży Pożarnej nie było tożsame ze służbą w tej formacji. Wynika to z art. 129 ust. 6 ustawy PSP.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji Marszałek podniósł, że zarzucane przez wnioskodawcę zróżnicowanie pozycji prawnej strażaków, w zależności od miejsca zatrudnienia, nie wynika z art. 129 ust. 1 ustaw PSP, ale z innych przepisów wymienionych wcześniej ustaw. Dlatego nie ma podstaw do zakwestionowania zgodności zaskarżonego przepisu z art. 32 Konstytucji i zasadą równości wobec prawa.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. Wnioskodawcami w niniejszej sprawie była grupa 63 posłów na Sejm IV Kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawcy posiadali legitymację do takiego wystąpienia. Zgodnie z postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 2005 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu RP (M. P. Nr 57, poz. 774), pierwsze posiedzenie Sejmu wybranego 25 września 2005 r. zostało otwarte 19 października 2005 r. Tym samym 18 października 2005 r. upłynęła IV Kadencja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, na skutek czego wygasły mandaty posłów tej kadencji. Kadencja Sejmu – zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji – rozpoczyna się bowiem w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Wobec upływu kadencji Sejmu, którego posłami byli wnioskodawcy i związanym z tym wygaśnięciem ich mandatów poselskich przestał istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie. Takie stanowisko konsekwentnie wyrażane było w orzecznictwie Trybunału (sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58; sygn. K. 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262), które wygaśnięcie mandatu posłów łączyło ściśle z utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy.
Utrata uprawnień przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.