K 29/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
123/10/A/2005
POSTANOWIENIE
z dnia 15 listopada 2005 r.
Sygn. akt K 29/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Teresa Dębowska-Romanowska
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Adam Jamróz
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Ewa Łętowska
Marek Mazurkiewicz
Andrzej Mączyński
Janusz Niemcewicz
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb
Bohdan Zdziennicki,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 listopada 2005 r., sprawy z wniosku grupy posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.) z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 i normami preambuły Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) w związku z art. 1, art. 3, art. 23 i normami prawnymi wyrażonymi w preambule Statutu Rady Europy przyjętego w dniu 5 maja 1949 r. w Londynie (Dz. U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565) w związku z przepisami pkt 11-13 i 15 Rezolucji nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r. Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i w związku z pkt 15-16 – stanowiącego jej integralną część – Raportu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy oraz w związku z art. 91 ust. 1-3 i art. 241 ust. 1 Konstytucji,
a zarazem z:
a) preambułą Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantującą prawa obywatelskie, zapewniającą działaniu instytucji publicznych rzetelność i sprawność, a także prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości,
b) art. 2 Konstytucji,
c) art. 5 Konstytucji w zakresie, w jakim stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela,
d) art. 9 Konstytucji,
e) art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji,
f) art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje, że wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym z jakiejkolwiek przyczyny,
g) art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy,
h) art. 47 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność orzekania.
UZASADNIENIE:
I
Wnioskiem z 17 czerwca 2005 r. grupa posłów na Sejm zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.; dalej: ustawa lustracyjna) z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 i postanowieniami preambuły Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w związku z art. 1, art. 3, art. 23 i preambułą Statutu Rady Europy, w związku z przepisami pkt 11-13 i 15 Rezolucji nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r. Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy a nadto związku z pkt 15-16 stanowiącego jej integralną część – Raportu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, tj. przepisami prawa wiążącej Rzeczypospolitą Polską ratyfikowanej umowy międzynarodowej oraz przepisami ustanowionymi przez organizację międzynarodową – Radę Europy – której prawo, na mocy ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą Polską umowy międzynarodowej, a mianowicie Statutu Rady Europy, jest wiążące i ma pierwszeństwo przed ustawami w związku z art. 91 ust 1-3 i art. 241 ust. 1 Konstytucji, a tym samym z preambułą, art. 2, art. 5, art. 9, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 47 Konstytucji.
Wnioskodawcy stwierdzili, że Rezolucja nr 1096 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, nie może być wprawdzie kwalifikowana jako akt prawny o randze ratyfikowanej umowy międzynarodowej – tym niemniej z uwagi na fakt, iż jest prawem stanowionym przez organizację międzynarodową – Radę Europy, do której należy Rzeczpospolita Polska – winna być stosowana bezpośrednio. Rzeczpospolita Polska ratyfikując Statut Rady Europy zobowiązała się do szerszej i wydatnej współpracy z pozostałymi państwami członkowskimi dla urzeczywistnienia celu Rady, tj. przestrzegania rozwoju praw człowieka i podstawowych wolności.
Implementacja wytycznych i zaleceń wskazanych w Rezolucji nr 1096 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy ma – w ocenie wnioskodawcy – decydujący wpływ na stwierdzenie, czy przepisy ustawy lustracyjnej są zgodne z art. 6 ust. 1 Konwencji europejskiej. Niespełnienie wymogów Rezolucji nr 1096 i zawartych w nich wytycznych lub przyjęcie jaskrawo sprzecznych z nimi regulacji w wewnętrznym porządku prawnym prowadzi do niezgodności przepisów ustawowych z przywołaną Konwencją europejską.
Wskazana przez wnioskodawcę niezgodność ustawy lustracyjnej z art. 6 ust. 1 Konwencji europejskiej, implikuje niezgodność z jej art. 8 ust. 1. Wynika to z objęcia postępowaniem lustracyjnym całej grupy osób, wobec których możliwość wyprowadzania skutków prawnych z faktu służby, pracy lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa nie powinna być – w ocenie wnioskodawcy – rozważana i legalizowana.
Ustawa lustracyjna nie odpowiada, zdaniem wnioskodawcy, wytycznym gwarantującym spełnienie wymogów demokratycznego państwa prawa. Tym samym pozostaje sprzeczna z tworzonymi na tej podstawie fundamentalnymi instytucjami Rzeczypospolitej Polskiej oraz z gwarantowanymi konstytucyjnie prawami i wolnościami obywatelskimi.
II
Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić – między innymi – grupa 50 posłów. Wnioskodawcą w niniejszej sprawie była grupa 70 posłów na Sejm RP IV Kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca posiadał legitymację prawną do takiego wystąpienia. Według art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencja Sejmu rozpoczyna się bowiem w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. W sytuacji, gdy kadencja Sejmu RP uległa zakończeniu, zaś na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 2005 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu RP (M. P. Nr 57, poz. 774), pierwsze posiedzenie Sejmu (wybranego 25 września 2005 r.) zostało otwarte 19 października 2005 r., wnioskodawcy utracili status posłów IV kadencji Sejmu. Przestał więc istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie.
Stanowisko, zgodnie z którym wygaśnięcie mandatu posłów skutkuje utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy znajduje pełne oparcie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału (por. orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; postanowienia TK z: 17 sierpnia 1993 r., sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; 23 czerwca 1993 r., sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; 4 listopada 1997 r., sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; 12 listopada 1997 r., sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58, oraz z 14 października 2001 r., sygn. K 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262).
Utrata legitymacji czynnej przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 15 listopada 2005 r.
Sygn. akt K 29/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Teresa Dębowska-Romanowska
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Adam Jamróz
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Ewa Łętowska
Marek Mazurkiewicz
Andrzej Mączyński
Janusz Niemcewicz
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb
Bohdan Zdziennicki,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 listopada 2005 r., sprawy z wniosku grupy posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.) z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 i normami preambuły Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) w związku z art. 1, art. 3, art. 23 i normami prawnymi wyrażonymi w preambule Statutu Rady Europy przyjętego w dniu 5 maja 1949 r. w Londynie (Dz. U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565) w związku z przepisami pkt 11-13 i 15 Rezolucji nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r. Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i w związku z pkt 15-16 – stanowiącego jej integralną część – Raportu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy oraz w związku z art. 91 ust. 1-3 i art. 241 ust. 1 Konstytucji,
a zarazem z:
a) preambułą Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantującą prawa obywatelskie, zapewniającą działaniu instytucji publicznych rzetelność i sprawność, a także prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości,
b) art. 2 Konstytucji,
c) art. 5 Konstytucji w zakresie, w jakim stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela,
d) art. 9 Konstytucji,
e) art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji,
f) art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje, że wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym z jakiejkolwiek przyczyny,
g) art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy,
h) art. 47 Konstytucji w zakresie, w jakim gwarantuje prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność orzekania.
UZASADNIENIE:
I
Wnioskiem z 17 czerwca 2005 r. grupa posłów na Sejm zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.; dalej: ustawa lustracyjna) z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 i postanowieniami preambuły Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w związku z art. 1, art. 3, art. 23 i preambułą Statutu Rady Europy, w związku z przepisami pkt 11-13 i 15 Rezolucji nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r. Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy a nadto związku z pkt 15-16 stanowiącego jej integralną część – Raportu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, tj. przepisami prawa wiążącej Rzeczypospolitą Polską ratyfikowanej umowy międzynarodowej oraz przepisami ustanowionymi przez organizację międzynarodową – Radę Europy – której prawo, na mocy ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą Polską umowy międzynarodowej, a mianowicie Statutu Rady Europy, jest wiążące i ma pierwszeństwo przed ustawami w związku z art. 91 ust 1-3 i art. 241 ust. 1 Konstytucji, a tym samym z preambułą, art. 2, art. 5, art. 9, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 47 Konstytucji.
Wnioskodawcy stwierdzili, że Rezolucja nr 1096 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, nie może być wprawdzie kwalifikowana jako akt prawny o randze ratyfikowanej umowy międzynarodowej – tym niemniej z uwagi na fakt, iż jest prawem stanowionym przez organizację międzynarodową – Radę Europy, do której należy Rzeczpospolita Polska – winna być stosowana bezpośrednio. Rzeczpospolita Polska ratyfikując Statut Rady Europy zobowiązała się do szerszej i wydatnej współpracy z pozostałymi państwami członkowskimi dla urzeczywistnienia celu Rady, tj. przestrzegania rozwoju praw człowieka i podstawowych wolności.
Implementacja wytycznych i zaleceń wskazanych w Rezolucji nr 1096 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy ma – w ocenie wnioskodawcy – decydujący wpływ na stwierdzenie, czy przepisy ustawy lustracyjnej są zgodne z art. 6 ust. 1 Konwencji europejskiej. Niespełnienie wymogów Rezolucji nr 1096 i zawartych w nich wytycznych lub przyjęcie jaskrawo sprzecznych z nimi regulacji w wewnętrznym porządku prawnym prowadzi do niezgodności przepisów ustawowych z przywołaną Konwencją europejską.
Wskazana przez wnioskodawcę niezgodność ustawy lustracyjnej z art. 6 ust. 1 Konwencji europejskiej, implikuje niezgodność z jej art. 8 ust. 1. Wynika to z objęcia postępowaniem lustracyjnym całej grupy osób, wobec których możliwość wyprowadzania skutków prawnych z faktu służby, pracy lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa nie powinna być – w ocenie wnioskodawcy – rozważana i legalizowana.
Ustawa lustracyjna nie odpowiada, zdaniem wnioskodawcy, wytycznym gwarantującym spełnienie wymogów demokratycznego państwa prawa. Tym samym pozostaje sprzeczna z tworzonymi na tej podstawie fundamentalnymi instytucjami Rzeczypospolitej Polskiej oraz z gwarantowanymi konstytucyjnie prawami i wolnościami obywatelskimi.
II
Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić – między innymi – grupa 50 posłów. Wnioskodawcą w niniejszej sprawie była grupa 70 posłów na Sejm RP IV Kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca posiadał legitymację prawną do takiego wystąpienia. Według art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencja Sejmu rozpoczyna się bowiem w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. W sytuacji, gdy kadencja Sejmu RP uległa zakończeniu, zaś na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 2005 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu RP (M. P. Nr 57, poz. 774), pierwsze posiedzenie Sejmu (wybranego 25 września 2005 r.) zostało otwarte 19 października 2005 r., wnioskodawcy utracili status posłów IV kadencji Sejmu. Przestał więc istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie.
Stanowisko, zgodnie z którym wygaśnięcie mandatu posłów skutkuje utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy znajduje pełne oparcie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału (por. orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; postanowienia TK z: 17 sierpnia 1993 r., sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; 23 czerwca 1993 r., sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; 4 listopada 1997 r., sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; 12 listopada 1997 r., sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58, oraz z 14 października 2001 r., sygn. K 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262).
Utrata legitymacji czynnej przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił, jak w sentencji.