K 42/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
74/6/A/2005
POSTANOWIENIE
z dnia 22 czerwca 2005 r.
Sygn. akt K 42/04
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Marian Grzybowski
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 czerwca 2005 r., wniosku Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
art. 67 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 ze zm.) z art. 218, art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na zbędność wydania orzeczenia.
UZASADNIENIE:
I
1. We wniosku z 18 listopada 2004 r. Marszałek Sejmu zarzucił niezgodność art. 67 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 ze zm.; dalej: ustawa) z art. 218, art. 45 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W uzasadnieniu wniosku Marszałek wskazał, że zarzucana niezgodność pojawiła się po nowelizacji kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą z 17 czerwca 2004 r., która – wypełniając normę art. 77 ust. 1 Konstytucji – doprowadziła do znacznego rozszerzenia zakresu odpowiedzialności władzy publicznej. Między innymi, w art. 4171 k.c., ustawodawca przewidział odpowiedzialność za szkody związane z wydaniem aktu normatywnego lub z zaniechaniem jego wydania. Wprowadzeniu tych zmian nie towarzyszyło uchwalenie nowych przepisów dotyczących sposobu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa, w tym zasad zastępstwa procesowego. Obowiązujące w tym zakresie art. 67 § 2 k.p.c. oraz art. 17a ust. 1 ustawy nie regulują reprezentacji w sprawach o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną tzw. bezprawiem legislacyjnym. Zdaniem Marszałka Sejmu, ta niezupełność regulacji ustawowej stanowi przeszkodę dla realizacji praw wynikających z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Uchwalenie niezgodnej z prawem ustawy lub zaniechanie ustawodawcze, jak podkreślił Marszałek, stanowi przede wszystkim skutek działania Sejmu i Senatu. Nie są one jednak organami administracji, ani nie są „podmiotami uprawnionymi na podstawie odrębnych przepisów do reprezentowania Skarbu Państwa”. Brak jest przepisów przyznających Sejmowi, Senatowi lub ich organom (w szczególności Marszałkom) prawo reprezentowania Skarbu Państwa. Prawa tego nie można też wyprowadzić z art. 67 § 2 k.p.c., gdyż nie są one „państwowymi jednostkami organizacyjnymi”. Ponadto nie posiadają majątku Skarbu Państwa, co w przypadku powództw odszkodowawczych ma zasadnicze znaczenie ze względu na konieczność wyegzekwowania zasądzonego świadczenia. Za takie jednostki można by ewentualnie uznać Kancelarie Sejmu i Senatu, jednak – ze względu na ich czysto organizacyjno-techniczne zadania – trudno przyjąć, by roszczenie o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną bezprawiem legislacyjnym wiązało się z działalnością tychże kancelarii. Marszałek zwrócił wreszcie uwagę, że gdyby nawet przyjąć, iż Sejm i Senat są państwowymi jednostkami organizacyjnymi w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c., to nie sposób wskazać, który organ wewnętrzny jest uprawniony do reprezentowania Skarbu Państwa w sferze prawa prywatnego. W szczególności art. 110 ust. 2 Konstytucji nie może być traktowany jako upoważniający Marszałka Sejmu do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa.
W dalszej części uzasadnienia wniosku Marszałek Sejmu poddał analizie możliwość uznania, że podmiotem, przeciwko któremu powinny się kierować roszczenia o odszkodowanie za szkody wyrządzone bezprawiem legislacyjnym, jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. Treść art. 4 ustawy oraz art. 25 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1548 ze zm.) nie pozwalają jednak – zdaniem Marszałka – na akceptację takiego poglądu. Ustawa o działach administracji rządowej nie pozwala też uznać, by podmiotem uprawnionym do reprezentowania Skarbu Państwa w procesach z tytułu bezprawia legislacyjnego był minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Konsekwencją analizy obowiązujących przepisów jest wniosek o braku unormowania reprezentacji Skarbu Państwa w procesach o odszkodowanie za bezprawie legislacyjne. Taki stan prawny, w ocenie Marszałka Sejmu, jest niezgodny z art. 218 Konstytucji, z którego wynika wymóg pozytywnego uregulowania wskazanego problemu, a także z art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, stanowiącymi gwarancję prawa do sądu.
2. Prokurator Generalny w piśmie z 20 kwietnia 2005 r. przedstawił stanowisko, zgodnie z którym postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W odniesieniu do art. 67 § 2 k.p.c. podstawą umorzenia jest niedopuszczalność wydania wyroku, a w odniesieniu do art. 17a ust. 1 ustawy – zbędność wydania wyroku. Konieczność umorzenia postępowania jest skutkiem nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
W uzasadnieniu stanowiska Prokurator Generalny wskazał, że z dniem 21 stycznia 2005 r. wszedł w życie, dodany ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), art. 67 § 3 k.p.c., który normuje reprezentację Skarbu Państwa w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy niezgodnej z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową, a także – szkody wyrządzonej przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa. Przepis ten reguluje kwestię, która – według treści wniosku – wymagała ingerencji ustawodawcy. Stosownie do art. 3 ustawy nowelizującej kodeks, zasada reprezentacji ma zastosowanie także do spraw w toku. W konsekwencji podstawowy zarzut wnioskodawcy, a mianowicie – brak unormowania reprezentacji w procesach związanych z bezprawiem legislacyjnym, jest nieaktualny. Skoro określenie reprezentacji znalazło swe miejsce w kodeksie postępowania cywilnego, traci podstawę zarówno zarzut naruszenia art. 218 Konstytucji (brak unormowania tego, co powinno być unormowane), jak i zarzut naruszenia prawa do sądu przysługującego ewentualnym poszkodowanym.
W tym stanie rzeczy zbędne stało się też orzekanie o konstytucyjności art. 17a ust. 1 ustawy. Ten przepis pozostał wprawdzie niezmieniony, ale – wobec wprowadzenia art. 67 § 3 k.p.c. – odniesienie się w jego treści w sposób szczególny do kwestii reprezentacji na pewno nie jest potrzebne.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Treść inicjującego niniejsze postępowanie wniosku nie pozostawia wątpliwości, że jego celem nie było kwestionowanie obowiązujących przepisów, w szczególności wymienionych we wniosku art. 67 § 2 k.p.c. i art. 17a ust. 1 ustawy. Istotą wniosku było wskazanie na istnienie luki prawnej, polegającej na braku ustawowego uregulowania reprezentacji Skarbu Państwa w procesach o odszkodowanie za szkody wyrządzone na skutek wydania niezgodnej z prawem ustawy lub na skutek zaniechania wydania ustawy, która – według obowiązujących przepisów – powinna być wydana. Zdaniem Marszałka Sejmu, owa niezupełność regulacji ujawniła się z całą mocą po wprowadzeniu do kodeksu cywilnego art. 4171, przewidującego wprost odpowiedzialność Skarbu Państwa za tzw. bezprawie legislacyjne. Uchwaleniu tego przepisu powinno towarzyszyć, w ocenie wnioskodawcy, odpowiednie uzupełnienie unormowania dotyczącego reprezentacji Skarbu Państwa w procesach odszkodowawczych wytaczanych na podstawie nowej normy prawa cywilnego. Brak unormowania Marszałek Sejmu uznał za sprzeczny zarówno z art. 218 Konstytucji, nakazującym – według wnioskodawcy – zupełność regulacji dotyczącej organizacji i sposobu zarządu majątkiem Skarbu Państwa, jak i z przepisami Konstytucji statuującymi prawo do sądu, tj. art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Niewskazanie podmiotu, przeciwko któremu powinny być kierowane roszczenia odszkodowawcze związane z bezprawiem legislacyjnym, skutkuje bowiem – w ocenie wnioskodawcy – wyłączeniem możliwości dochodzenia przeciwko Skarbowi Państwa tychże roszczeń, a zatem – ograniczeniem prawa do sądu.
Uzasadnienie wniosku Marszałka dość wyraźnie zmierza do całkowitego uwolnienia Sejmu i Senatu od konsekwencji związanych z odpowiedzialnością państwa za bezprawie legislacyjne. Jednak niezależnie od tego, jak ocenia się poprawność przedstawionej argumentacji i – w konsekwencji – zasadność wniosku Marszałka Sejmu, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że podstawy zarzutów sformułowanych we wniosku odpadły wraz z uchwaleniem i wejściem w życie art. 67 § 3 k.p.c., wypełniającego lukę, której istnienie wnioskodawca uważał za naruszające Konstytucję. Ustawa z 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w art. 1 pkt 1 przewidziała uzupełnienie art. 67 k.p.c. przez dodanie § 3 w brzmieniu: „W sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy lub rozporządzenia Rady Ministrów niezgodnych z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, a także w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewydanie takiego aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. W sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie lub niewydanie rozporządzenia przez inny organ konstytucyjnie do tego powołany czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje ten organ”. Przepis ten wszedł w życie 21 stycznia 2005 r. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie ulega wątpliwości, że cytowany art. 67 § 3 k.p.c. czyni zadość oczekiwaniom wyrażonym we wniosku. Ustawodawca na pewno wypełnił lukę, której istnienie zarzucał wnioskodawca. W zmienionym stanie prawnym wniosek Marszałka Sejmu stał się bezprzedmiotowy.
Podstawą oceny prawnej powstałej sytuacji jest treść art. 39 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, który reguluje przyczyny umorzenia postępowania. Od strony merytorycznej można by powiedzieć, że sytuacja ta odpowiada hipotezie pkt 3 powołanego przepisu, gdyż przewiduje on umorzenie postępowania w związku z aktywnością legislacyjną ustawodawcy. Chodzi o przypadki, gdy „akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał”. Art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nakazuje umorzyć postępowanie w szczególności wtedy, gdy ustawodawca ingerował w okresie między wszczęciem postępowania a wydaniem orzeczenia, eliminując kwestionowany przepis. W rozpoznawanej sprawie ingerencja ustawodawcy nie polegała jednak na wyeliminowaniu kwestionowanego przepisu, lecz – przeciwnie – na dodaniu przepisu, którego brak kwestionował wnioskodawca. Dlatego – mimo merytorycznego podobieństwa ocenianej sytuacji i sytuacji regulowanej w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – Trybunał nie przyjął tej podstawy umorzenia postępowania. Należy uznać, że bardziej adekwatną jest przewidziana w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przyczyna umorzenia w postaci zbędności wydania orzeczenia. W istocie bowiem, wobec wprowadzenia nowej, postulowanej przez wnioskodawcę regulacji, orzekanie stało się zbędne.
2. Powyższe rozważania dotyczą przede wszystkim art. 67 § 2 k.p.c. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego można je jednak odnieść również do art. 17a ust. 1 ustawy. Należy zauważyć przede wszystkim, że art. 17a ust. 1 ustawy nie był kwestionowany samodzielnie, lecz w powiązaniu z art. 67 § 2 k.p.c. W zasadzie wskazanie go, obok art. 67 § 2 k.p.c., jako przedmiotu wniosku służyło udowodnieniu występowania luki w istniejącej regulacji; wnioskodawca wskazał te przepisy, w których – według jego oceny – mogłoby się znaleźć postulowane unormowanie. Z uzasadnienia wniosku nie wynika, by Marszałek Sejmu kwestionował treść samego art. 17a ust. 1 ustawy; przepis zaskarżono dlatego, że także w nim nie rozwiązano problemu reprezentacji Skarbu Państwa w sprawach odszkodowawczych związanych z bezprawiem legislacyjnym. Jest oczywiste, że wprowadzenie odpowiedniej regulacji w art. 67 § 3 k.p.c. rozwiązuje problem; na pewno zaś nie ma potrzeby powtarzania tej samej zasady w ustawie normującej wykonywanie uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. W konsekwencji należy uznać, że także rozstrzygnięcie co do zgodności z Konstytucją art. 17a ust. 1 ustawy stało się zbędne na skutek nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 22 czerwca 2005 r.
Sygn. akt K 42/04
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Marian Grzybowski
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 czerwca 2005 r., wniosku Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
art. 67 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 ze zm.) z art. 218, art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na zbędność wydania orzeczenia.
UZASADNIENIE:
I
1. We wniosku z 18 listopada 2004 r. Marszałek Sejmu zarzucił niezgodność art. 67 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 ze zm.; dalej: ustawa) z art. 218, art. 45 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W uzasadnieniu wniosku Marszałek wskazał, że zarzucana niezgodność pojawiła się po nowelizacji kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą z 17 czerwca 2004 r., która – wypełniając normę art. 77 ust. 1 Konstytucji – doprowadziła do znacznego rozszerzenia zakresu odpowiedzialności władzy publicznej. Między innymi, w art. 4171 k.c., ustawodawca przewidział odpowiedzialność za szkody związane z wydaniem aktu normatywnego lub z zaniechaniem jego wydania. Wprowadzeniu tych zmian nie towarzyszyło uchwalenie nowych przepisów dotyczących sposobu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa, w tym zasad zastępstwa procesowego. Obowiązujące w tym zakresie art. 67 § 2 k.p.c. oraz art. 17a ust. 1 ustawy nie regulują reprezentacji w sprawach o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną tzw. bezprawiem legislacyjnym. Zdaniem Marszałka Sejmu, ta niezupełność regulacji ustawowej stanowi przeszkodę dla realizacji praw wynikających z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Uchwalenie niezgodnej z prawem ustawy lub zaniechanie ustawodawcze, jak podkreślił Marszałek, stanowi przede wszystkim skutek działania Sejmu i Senatu. Nie są one jednak organami administracji, ani nie są „podmiotami uprawnionymi na podstawie odrębnych przepisów do reprezentowania Skarbu Państwa”. Brak jest przepisów przyznających Sejmowi, Senatowi lub ich organom (w szczególności Marszałkom) prawo reprezentowania Skarbu Państwa. Prawa tego nie można też wyprowadzić z art. 67 § 2 k.p.c., gdyż nie są one „państwowymi jednostkami organizacyjnymi”. Ponadto nie posiadają majątku Skarbu Państwa, co w przypadku powództw odszkodowawczych ma zasadnicze znaczenie ze względu na konieczność wyegzekwowania zasądzonego świadczenia. Za takie jednostki można by ewentualnie uznać Kancelarie Sejmu i Senatu, jednak – ze względu na ich czysto organizacyjno-techniczne zadania – trudno przyjąć, by roszczenie o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną bezprawiem legislacyjnym wiązało się z działalnością tychże kancelarii. Marszałek zwrócił wreszcie uwagę, że gdyby nawet przyjąć, iż Sejm i Senat są państwowymi jednostkami organizacyjnymi w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c., to nie sposób wskazać, który organ wewnętrzny jest uprawniony do reprezentowania Skarbu Państwa w sferze prawa prywatnego. W szczególności art. 110 ust. 2 Konstytucji nie może być traktowany jako upoważniający Marszałka Sejmu do podejmowania czynności procesowych za Skarb Państwa.
W dalszej części uzasadnienia wniosku Marszałek Sejmu poddał analizie możliwość uznania, że podmiotem, przeciwko któremu powinny się kierować roszczenia o odszkodowanie za szkody wyrządzone bezprawiem legislacyjnym, jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. Treść art. 4 ustawy oraz art. 25 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1548 ze zm.) nie pozwalają jednak – zdaniem Marszałka – na akceptację takiego poglądu. Ustawa o działach administracji rządowej nie pozwala też uznać, by podmiotem uprawnionym do reprezentowania Skarbu Państwa w procesach z tytułu bezprawia legislacyjnego był minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Konsekwencją analizy obowiązujących przepisów jest wniosek o braku unormowania reprezentacji Skarbu Państwa w procesach o odszkodowanie za bezprawie legislacyjne. Taki stan prawny, w ocenie Marszałka Sejmu, jest niezgodny z art. 218 Konstytucji, z którego wynika wymóg pozytywnego uregulowania wskazanego problemu, a także z art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, stanowiącymi gwarancję prawa do sądu.
2. Prokurator Generalny w piśmie z 20 kwietnia 2005 r. przedstawił stanowisko, zgodnie z którym postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W odniesieniu do art. 67 § 2 k.p.c. podstawą umorzenia jest niedopuszczalność wydania wyroku, a w odniesieniu do art. 17a ust. 1 ustawy – zbędność wydania wyroku. Konieczność umorzenia postępowania jest skutkiem nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
W uzasadnieniu stanowiska Prokurator Generalny wskazał, że z dniem 21 stycznia 2005 r. wszedł w życie, dodany ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), art. 67 § 3 k.p.c., który normuje reprezentację Skarbu Państwa w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy niezgodnej z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową, a także – szkody wyrządzonej przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa. Przepis ten reguluje kwestię, która – według treści wniosku – wymagała ingerencji ustawodawcy. Stosownie do art. 3 ustawy nowelizującej kodeks, zasada reprezentacji ma zastosowanie także do spraw w toku. W konsekwencji podstawowy zarzut wnioskodawcy, a mianowicie – brak unormowania reprezentacji w procesach związanych z bezprawiem legislacyjnym, jest nieaktualny. Skoro określenie reprezentacji znalazło swe miejsce w kodeksie postępowania cywilnego, traci podstawę zarówno zarzut naruszenia art. 218 Konstytucji (brak unormowania tego, co powinno być unormowane), jak i zarzut naruszenia prawa do sądu przysługującego ewentualnym poszkodowanym.
W tym stanie rzeczy zbędne stało się też orzekanie o konstytucyjności art. 17a ust. 1 ustawy. Ten przepis pozostał wprawdzie niezmieniony, ale – wobec wprowadzenia art. 67 § 3 k.p.c. – odniesienie się w jego treści w sposób szczególny do kwestii reprezentacji na pewno nie jest potrzebne.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Treść inicjującego niniejsze postępowanie wniosku nie pozostawia wątpliwości, że jego celem nie było kwestionowanie obowiązujących przepisów, w szczególności wymienionych we wniosku art. 67 § 2 k.p.c. i art. 17a ust. 1 ustawy. Istotą wniosku było wskazanie na istnienie luki prawnej, polegającej na braku ustawowego uregulowania reprezentacji Skarbu Państwa w procesach o odszkodowanie za szkody wyrządzone na skutek wydania niezgodnej z prawem ustawy lub na skutek zaniechania wydania ustawy, która – według obowiązujących przepisów – powinna być wydana. Zdaniem Marszałka Sejmu, owa niezupełność regulacji ujawniła się z całą mocą po wprowadzeniu do kodeksu cywilnego art. 4171, przewidującego wprost odpowiedzialność Skarbu Państwa za tzw. bezprawie legislacyjne. Uchwaleniu tego przepisu powinno towarzyszyć, w ocenie wnioskodawcy, odpowiednie uzupełnienie unormowania dotyczącego reprezentacji Skarbu Państwa w procesach odszkodowawczych wytaczanych na podstawie nowej normy prawa cywilnego. Brak unormowania Marszałek Sejmu uznał za sprzeczny zarówno z art. 218 Konstytucji, nakazującym – według wnioskodawcy – zupełność regulacji dotyczącej organizacji i sposobu zarządu majątkiem Skarbu Państwa, jak i z przepisami Konstytucji statuującymi prawo do sądu, tj. art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Niewskazanie podmiotu, przeciwko któremu powinny być kierowane roszczenia odszkodowawcze związane z bezprawiem legislacyjnym, skutkuje bowiem – w ocenie wnioskodawcy – wyłączeniem możliwości dochodzenia przeciwko Skarbowi Państwa tychże roszczeń, a zatem – ograniczeniem prawa do sądu.
Uzasadnienie wniosku Marszałka dość wyraźnie zmierza do całkowitego uwolnienia Sejmu i Senatu od konsekwencji związanych z odpowiedzialnością państwa za bezprawie legislacyjne. Jednak niezależnie od tego, jak ocenia się poprawność przedstawionej argumentacji i – w konsekwencji – zasadność wniosku Marszałka Sejmu, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że podstawy zarzutów sformułowanych we wniosku odpadły wraz z uchwaleniem i wejściem w życie art. 67 § 3 k.p.c., wypełniającego lukę, której istnienie wnioskodawca uważał za naruszające Konstytucję. Ustawa z 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w art. 1 pkt 1 przewidziała uzupełnienie art. 67 k.p.c. przez dodanie § 3 w brzmieniu: „W sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy lub rozporządzenia Rady Ministrów niezgodnych z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, a także w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewydanie takiego aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. W sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie lub niewydanie rozporządzenia przez inny organ konstytucyjnie do tego powołany czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje ten organ”. Przepis ten wszedł w życie 21 stycznia 2005 r. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie ulega wątpliwości, że cytowany art. 67 § 3 k.p.c. czyni zadość oczekiwaniom wyrażonym we wniosku. Ustawodawca na pewno wypełnił lukę, której istnienie zarzucał wnioskodawca. W zmienionym stanie prawnym wniosek Marszałka Sejmu stał się bezprzedmiotowy.
Podstawą oceny prawnej powstałej sytuacji jest treść art. 39 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, który reguluje przyczyny umorzenia postępowania. Od strony merytorycznej można by powiedzieć, że sytuacja ta odpowiada hipotezie pkt 3 powołanego przepisu, gdyż przewiduje on umorzenie postępowania w związku z aktywnością legislacyjną ustawodawcy. Chodzi o przypadki, gdy „akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał”. Art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nakazuje umorzyć postępowanie w szczególności wtedy, gdy ustawodawca ingerował w okresie między wszczęciem postępowania a wydaniem orzeczenia, eliminując kwestionowany przepis. W rozpoznawanej sprawie ingerencja ustawodawcy nie polegała jednak na wyeliminowaniu kwestionowanego przepisu, lecz – przeciwnie – na dodaniu przepisu, którego brak kwestionował wnioskodawca. Dlatego – mimo merytorycznego podobieństwa ocenianej sytuacji i sytuacji regulowanej w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – Trybunał nie przyjął tej podstawy umorzenia postępowania. Należy uznać, że bardziej adekwatną jest przewidziana w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przyczyna umorzenia w postaci zbędności wydania orzeczenia. W istocie bowiem, wobec wprowadzenia nowej, postulowanej przez wnioskodawcę regulacji, orzekanie stało się zbędne.
2. Powyższe rozważania dotyczą przede wszystkim art. 67 § 2 k.p.c. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego można je jednak odnieść również do art. 17a ust. 1 ustawy. Należy zauważyć przede wszystkim, że art. 17a ust. 1 ustawy nie był kwestionowany samodzielnie, lecz w powiązaniu z art. 67 § 2 k.p.c. W zasadzie wskazanie go, obok art. 67 § 2 k.p.c., jako przedmiotu wniosku służyło udowodnieniu występowania luki w istniejącej regulacji; wnioskodawca wskazał te przepisy, w których – według jego oceny – mogłoby się znaleźć postulowane unormowanie. Z uzasadnienia wniosku nie wynika, by Marszałek Sejmu kwestionował treść samego art. 17a ust. 1 ustawy; przepis zaskarżono dlatego, że także w nim nie rozwiązano problemu reprezentacji Skarbu Państwa w sprawach odszkodowawczych związanych z bezprawiem legislacyjnym. Jest oczywiste, że wprowadzenie odpowiedniej regulacji w art. 67 § 3 k.p.c. rozwiązuje problem; na pewno zaś nie ma potrzeby powtarzania tej samej zasady w ustawie normującej wykonywanie uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. W konsekwencji należy uznać, że także rozstrzygnięcie co do zgodności z Konstytucją art. 17a ust. 1 ustawy stało się zbędne na skutek nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł, jak w sentencji.