Pełny tekst orzeczenia

29/1/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 11 stycznia 2006 r.
Sygn. akt Ts 36/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Bohdan Zdziennicki – przewodniczący


Marian Grzybowski – sprawozdawca


Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 maja 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Wojewody Małopolskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 28 lutego 2004 r., wniesiono o stwierdzenie niezgodności art 39318 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 5 lutego 2005 r. i jego odpowiednika w postaci art. 3941 wskazanej ustawy w brzmieniu od 6 lutego 2005 r. z art. 2 i art. 45 w zw. z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, iż zaskarżone przepisy formułując kategorie postanowień sądu drugiej instancji, od których stronie przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego, wprowadzają ograniczenie w postaci wyłączenia dopuszczalności wniesienia zażalenia na postanowienie sądu rozstrzygającego co do meritum sprawę w drugiej instancji, w zakresie orzeczenia po raz pierwszy o kosztach procesu. Przepis w takim brzmieniu jest zdaniem skarżącego niezgodny ze standardami sprawiedliwej procedury sądowej, naruszając konstytucyjnie zagwarantowane prawo do sądu, oraz prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego.
Postanowieniem z 31 maja 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W szczególności odwołując się do wcześniejszego orzecznictwa w tym zakresie wskazał, iż organy władzy publicznej oraz inne podmioty realizujące zadania publiczne z natury rzeczy nie są adresatami uprawnień wynikających z poszczególnych wolności i praw konstytucyjnych przypisanych podmiotom prywatnym, a tym samym nie mogą korzystać ze skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 26 października 2001 r., Ts 72/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 298 oraz 6 lutego 2001 r. i 3 kwietnia 2001 r., Ts 148/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 72 i 73). Realizacja funkcji ochronnej skargi konstytucyjnej dotyczy w pierwszej kolejności osób fizycznych, wyjątkowo może również dotyczyć osób prawnych, o ile mogą być one podmiotami tychże praw (postanowienie TK z 25 lipca 2002 r., sygn. Ts 67/02, OTK ZU nr 3/B/2002, poz. 231). Trybunał podkreślił, iż podmioty inne niż osoby fizyczne, w tym osoby prawne, mogą występować ze skargą konstytucyjną tylko w tym zakresie, w jakim przysługujące im prawa stanowią emanację podmiotowych praw i wolności jednostki chronionych konstytucyjnie (postanowienie TK z 14 września 2004 r., sygn. Ts 74/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 313). Jak podkreślił Trybunał korzystanie przez osobę prawną z tego rodzaju środka warunkowane jest uznaniem, że zachodzi „odpowiedniość między charakterem podmiotu (wnoszącego skargę) i charakterem prawa, na które ten podmiot się powołuje” (por. wyrok TK z 8 czerwca 1999 r., sygn. SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96 i powołana tam literatura).
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego, wskazując że Skarbu Państwa nie można utożsamiać z pojęciem państwa, bowiem działa on tylko w zakresie zadań pozbawionych cech publicznoprawnych, a więc jedynie w sferze stosunków cywilnoprawnych i nie stanowi emanacji państwa. Skarżący wskazał, iż w postępowaniu sądowym, z którym związane są zarzuty skargi, Wojewoda Małopolski występował w charakterze jednostki organizacyjnej reprezentującej interesy Skarbu Państwa, co należy wyraźnie odgraniczyć od sytuacji, w której wydając decyzję wykonywał władztwo administracyjne. Przypisanie elementu władczego działaniom Wojewody w postępowaniu sądowym prowadzi do zakwestionowania istoty Skarbu Państwa jako podmiotu funkcjonującego w obrocie prawnym oraz zakwestionowania zasady równości stron stosunku cywilnoprawnego. Nie można też uznać, by wytoczenie powództwa cywilnego stanowiło swoiste postępowanie odwoławcze, ponieważ sąd nie dokonywał kontroli decyzji administracyjnej. Ponadto, jak wskazuje skarżący zgodnie z zasadami kodeksu postępowania cywilnego nie istnieją podstawy do różnicowania sytuacji procesowej podmiotów, w zależności od tego, czy są one osobami fizycznymi, czy osobami prawnymi, przysługuje im bowiem równe prawo do sądu. Odmowa legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej prowadzi w przekonaniu skarżącego do zakwestionowania jego pozycji jako równoprawnej strony w obrocie cywilnoprawnym i upośledzenia jego pozycji w toczącym się procesie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał słusznie wskazał, iż instytucja skargi konstytucyjnej nie stanowi powszechnie dostępnego środka przysługującego wszystkim podmiotom posiadającym przymiot osobowości prawnej. Dotyczy to w szczególności organów władzy publicznej, którym – co prawda – w obrocie przysługuje osobowość prawna, ale nie korzystają one nawet z pochodnej ochrony praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym zagwarantowanej jednostce. Zarzuty sformułowane w zażaleniu związane są z faktem, iż, jak podnosi skarżący Wojewoda Małopolski, występował w niniejszej sprawie jako jednostka organizacyjna Skarbu Państwa, a więc wyłącznie podmiot o charakterze cywilnoprawnym.
Funkcjonowanie jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, podobnie jak organów władzy publicznej, nie stanowi bezpośredniego sposobu realizacji praw lub wolności indywidualnych. Z ich pochodnego zatem charakteru wynikać może dopuszczalność węższego niż w przypadku jednostki zakresu ochrony wynikającego z praw i wolności konstytucyjnych, co do istoty przysługujących przede wszystkim osobom fizycznym. Decyduje o tym jednoznacznie treść przepisów Konstytucji ujętych w rozdziale zatytułowanym „Prawa i wolności osobiste”. Uznanie dopuszczalności skargi konstytucyjnej pochodzącej od osoby prawnej możliwe jest więc jedynie wyjątkowo. W niniejszej sytuacji stwierdzenie, iż podstawą istnienia między stronami sporu o charakterze cywilnym jest akt władczy wydany przez organ władzy państwowej, jednej ze stron owego sporu, wyklucza uznanie adekwatności ochrony praw tego organu.
Odrzucić należy także zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia zasady równości stron w postępowaniu na podstawie kodeksu postępowania cywilnego. Trybunał przypomina, iż ocena sytuacji skarżącego dokonywana jest w niniejszej sprawie nie w oparciu o normy cywilno-procesowe, lecz wyłącznie na podstawie norm konstytucyjnych, nie ma więc bezpośredniego odniesienia do ukształtowania pozycji procesowej stron sporu cywilnego.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.