Pełny tekst orzeczenia

175/5/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 6 września 2006 r.
Sygn. akt Ts 41/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Safjan – przewodniczący


Marian Zdyb – sprawozdawca


Ewa Łętowska,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 sierpnia 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Juliusza Tarnowskiego, Marka Tarnowskiego i Aleksandra Tarnowskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 10 marca 2005 r. skarżący – Juliusz Tarnowski, Marek Tarnowski i Aleksander Tarnowski zakwestionowali zgodność z Konstytucją następujących przepisów. Art. 2 ust. 1 lit. e i ust. 2 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.; dalej: dekret PKWN) zarzucili niezgodność z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32, art. 64 ust. 1, 2 i 3 oraz art. 77 Konstytucji. Podobny zarzut (poza niezgodnością z art. 77 Konstytucji) skarżący sformułowali wobec art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. Nr 39, poz. 233 ze zm.; dalej: dekret z 1946 r.). Ponadto skarżący sformułowali także zarzut niezgodności całego dekretu PKWN z art. 2 Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. oraz z art. 36 Konstytucji z dnia 21 marca 1921 r. (Dz. U. RP Nr 44, poz. 267 ze zm.), wskazując na brak podstaw prawnych dla jego ustanowienia.
Postanowieniem z 23 sierpnia 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu stwierdził, że w skardze zakwestionowano unormowania nie będące podstawą prawną ostatecznego orzeczenia w postępowaniu, w związku z którym skierowano skargę konstytucyjną. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że skarga wniesiona została w związku z zakończonym postępowaniem wieczystoksięgowym, w którym zaskarżone unormowania dekretu PKWN i dekretu z 1946 r. były brane pod uwagę jedynie jako podstawa prawna dokumentów stanowiących podstawę dokonywanego wpisu. Trybunał zauważył ponadto, że z samego uzasadnienia orzeczeń sądowych wynika jednoznacznie, iż poza zakresem orzekania mieścił się problem prawidłowości zastosowania zakwestionowanych w skardze przepisów, jak i ocena wywołanych przez nie skutków w zakresie zmiany stanu prawnego nieruchomości poddanych ich reżimowi. Ponadto Trybunał stwierdził, że w skardze nie wskazano sposobu, w jaki zakwestionowany art. 1 ust. 1 dekretu z 1946 r. naruszył konstytucyjne wolności lub prawa skarżących.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący zakwestionowali stanowisko Trybunału Konstytucyjnego. Ponownie zarzucili, iż przepisy dekretu PKWN oraz dekretu z 1946 r. są niezgodne ze wskazanymi jako podstawa skargi przepisami Konstytucji. Zdaniem skarżących, Trybunał błędnie przyjął, iż zaskarżone unormowania nie stanowiły podstawy prawnej ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżących, a ponadto, że nie wskazali oni konstytucyjnych praw lub wolności, które zostały nimi naruszone. Podkreślili, iż pomimo braku wyraźnego powołania się przez sądy orzekające na kwestionowane przepisy jako podstawę wydawanych orzeczeń winny być one za takową uznane. W zażaleniu zaakcentowano niedopuszczalność sytuacji, w której Skarb Państwa, na mocy kwestionowanych przepisów dokonuje wpisu do księgi wieczystej siebie, jako właściciela nieruchomości, a Trybunał Konstytucyjny akceptuje taki stan rzeczy. Skarżący podkreślili różnicę, jaka zachodzi między decyzją administracyjną a – wydanym w sprawie skarżących – zaświadczeniem, potwierdzającym określony stan prawny i faktyczny, na podstawie którego dokonany został wpis w księdze wieczystej. Ich zdaniem, treść zaświadczenia może być objęta kognicją sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, co w konsekwencji oznacza, że podstawą podejmowanych w nim rozstrzygnięć są również przepisy normujące tryb i przesłanki wydawania zaświadczenia. Skarżący stwierdzili również w zażaleniu, że brak powołania tych przepisów w sentencji orzeczeń sądowych nie może stać na przeszkodzie uznaniu ich za podstawę prawną tych orzeczeń.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

U podstaw odmowy nadania niniejszej skardze dalszego biegu znalazło się stwierdzenie, iż przepisy uczynione jej przedmiotem nie mogą być uznane za podstawę prawną ostatecznego orzeczenia, wydanego w sprawie, w związku z którą skarga została sformułowana. Ponadto Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w skardze nie doszło do prawidłowego wskazania sposobu, w jaki zakwestionowany przepis dekretu z 1946 r. naruszył konstytucyjne prawa lub wolności przysługujące skarżącym. Zarzuty sformułowane w zażaleniu kierują się zasadniczo tylko przeciwko pierwszej ze wskazanych wyżej przesłanek postanowienia Trybunału Konstytucyjnego. W odniesieniu do drugiej z przyczyn odmowy nadania skardze dalszego biegu, skarżący ograniczyli się do podkreślenia niedopuszczalności tolerowania sytuacji, w której dochodzi do wpisania w księdze wieczystej Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości przejętej na podstawie niekonstytucyjnych unormowań dekretu PKWN. Należy w związku z tym zauważyć, że tego rodzaju argument w żadnym razie nie sanuje braku skargi wykazanego w zaskarżonym postanowieniu. Niezależnie od tego, stwierdzenie skarżących odniesione zostało do postanowień dekretu PKWN, gdy tymczasem w postanowieniu o odmowie nadania skardze dalszego biegu jednoznacznie stwierdzono, iż uzasadnienie skargi nie zawiera wskazania sposobu, w jaki konstytucyjne prawa lub wolności skarżących naruszone zostały przez art. 1 ust. 1 dekretu z 1946 r. W związku z tym, uznać należy, iż w zażaleniu nie doszło do podważenia zasadności uznania przez Trybunał, że w odniesieniu do zaskarżonego art. 1 ust. 1 dekretu z 1946 r. nie został spełniony wymóg określony w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego argumentacja skarżących nie podważa także zasadności pierwszej ze wskazanych wyżej przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Trzeba jeszcze raz podkreślić ograniczenie przedmiotu rozstrzygnięcia sądów orzekających w postępowaniu wieczystoksięgowym. Jak to słusznie zauważono w zaskarżonym postanowieniu, zgodnie z art. 6268 § 2 k.p.c. stanowi go jedynie ocena treści i formy wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Wbrew więc twierdzeniom skarżących, przepisy dekretu PKWN, na podstawie których doszło do odjęcia własności spornych nieruchomości nie mogą być uznane za normatywną podstawę orzeczenia wydawanego w tym postępowaniu. Nie zasługuje zatem na uwzględnienie argument skarżących podkreślających, iż także przepisy pominięte w sentencji orzeczenia sądu winny być traktowane jako jego podstawa prawna. W przypadku postępowania, w związku z którym skierowano niniejszą skargę konstytucyjną, brak powołania kwestionowanych w skardze unormowań jako podstawy prawnej orzeczeń sądowych, nie stanowił przeoczenia ze strony sądu, ale konsekwencję okoliczności, iż przepisy te nie determinowały w sposób bezpośredni treści wydawanego rozstrzygnięcia. Sąd wieczystoksięgowy uwzględniał jedynie skutki, jakie unormowania te wywołały w sferze faktycznej, w odniesieniu do stanu prawnego nieruchomości, przejętej na podstawie unormowań dekretu PKWN. Odmowa uznania art. 2 ust. 1 lit. e i ust. 2 dekretu PKWN za podstawę prawną wydanych w sprawie skarżących orzeczeń sądowych z oczywistych względów przemawia także na rzecz analogicznej kwalifikacji całego dekretu PKWN, jako tego rodzaju podstawy prawnej.
Niezależnie od wskazanych wyżej okoliczności, kwestia dopuszczalności nadania niniejszej skardze dalszego biegu rozważana być musi z uwzględnieniem treści postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2005 r. (sygn. SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143), którym umorzono postępowanie w sprawie połączonych skarg konstytucyjnych i wniosku grupy posłów. Umorzenie postępowania dotyczyło m.in. skargi sformułowanej przez skarżących występujących także z niniejszą skargą konstytucyjną. Przedmiotem wniesionej wówczas skargi były przepisy stanowiące w części również przedmiot analizowanej skargi konstytucyjnej (art. 2 ust. 1 lit. e i ust. 2 dekretu PKWN, a niezależnie od tego całość przepisów zawartych w dekrecie PKWN). W odniesieniu do opisanego wyżej przedmiotu skargi konstytucyjnej za tożsamą uznać można także jej podstawę, wyznaczoną wskazanymi przez skarżących przepisami Konstytucji. Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 12 grudnia 2005 r., zbędności orzekania w sytuacji, gdy będące przedmiotem skargi zagadnienie było już przedmiotem kontroli konstytucyjności w innej sprawie (zob. postanowienie z 28 listopada 2001 r., sygn. SK 5/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 266), jest w pełni aktualne tym bardziej w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powyższa okoliczność przemawia więc jednoznacznie za stanowiskiem, iż w tej części przedmiotu skargi konstytucyjnej zaktualizowała się przesłanka zbędności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), z uwagi na tożsamość przedmiotową i podmiotową wniesionej skargi konstytucyjnej w stosunku do skargi stanowiącej przedmiot postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2005 r. (sygn. SK 4/03).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.