Pełny tekst orzeczenia

181/5/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 31 października 2006 r.
Sygn. akt Ts 89/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann – przewodniczący
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Jerzy Ciemniewski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 listopada 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Krystyny Parysek,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej zarzucono niezgodność: art. 8 ust. 2, art. 17 i art. 9 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) z art. 32, art. 77 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 2, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) z art. 67, art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 407 § 1 i art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 77 ust. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 91 ust. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 6 i 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 23 ust. 1 i 2, art. 14, art. 16 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych; art. 79 ust. 1 Konstytucji, art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) z art. 1, art. 4 ust. 2, art. 2, art. 5, art. 32, art. 45 ust. 1 i 2, art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 24 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) z art. 77 ust. 2, art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji oraz art. 4246 § 1 w zw. z art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym im ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) z art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 77, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Postanowieniem z 9 listopada 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Podstawą odmowy było stwierdzenie, że w przypadku części zaskarżonych przepisów skarżąca nie wskazała orzeczeń wydanych na ich podstawie, żądanie zbadania zgodności zaskarżonych przepisów z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych nie może stanowić podstawy skargi konstytucyjnej, część zaskarżonych przepisów została wydana na podstawie orzeczeń od doręczenia których minął już trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Za oczywiście bezzasadne uznał Trybunał Konstytucyjny zarzuty naruszenia prawa do dwuinstancyjnego postępowania w przypadku skargi na przewlekłość, w sytuacji, gdy skarżąca skargę na przewlekłość złożyła po zakończeniu postępowania, której skarga dotyczyła. Ponadto Trybunał Konstytucyjny uznał, że wskazanie na rozbieżność orzecznictwa w zakresie dopuszczalności zwolnienia od kosztów w sprawie skargi na przewlekłość postępowania, samo przez się nie uzasadnia zarzutu niekonstytucyjności przepisów. I wreszcie Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia prawa do zaskarżania orzeczeń, o którym mowa w art. 78 Konstytucji.
Skarżąca 22 listopada 2005 r. złożyła wniosek o uzupełnienie postanowienia Trybunału Konstytucyjnego przez rozstrzygnięcie w zakresie stwierdzenia niezgodności art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w zw. z art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji. W tym samym dniu skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W zażaleniu skarżąca powtórzyła żądanie wniosku, a ponadto wniosła o nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarżąca powtórzyła częściowo zarzuty sformułowane w skardze, nadto stwierdziła, że skarga konstytucyjna została wniesiona w terminie. Zdaniem skarżącej Trybunał Konstytucyjny błędnie przyjął, że trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej biegnie „od złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika do zawiadomienia skarżącej o jego ustanowieniu”. Skarżąca wskazała, że przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny oczywistej bezzasadności zarzutów skierowanych przeciwko art. 8 ust. 2 ustawy z 17 czerwca 2004 r. ze względu na zakończenie postępowań sądowych jest błędne. W zażaleniu skarżąca wskazuje na postępowania, które jeszcze nie uległy zakończeniu. Zdaniem skarżącej podniesione przez nią rozbieżności w orzecznictwie sądów stosujących zaskarżone przepisy wskazuje, wbrew poglądowi wyrażonemu w zaskarżonym postanowieniu, na naruszenie art. 2 Konstytucji. Jej zdaniem w skardze konstytucyjnej uprawdopodobniony został też zarzut naruszenia prawa do zaskarżania orzeczeń przez ustawę z 17 czerwca 2004 r. Skarżąca zakwestionowała też pogląd Trybunału Konstytucyjnego, w myśl którego wyczerpanie drogi prawnej wymaga wniesienia skargi do sądu administracyjnego od ostatecznej decyzji administracyjnej. Nadto skarżąca uznała, że brak wydania orzeczenia na podstawie zaskarżonych art. 4246 § 1 i art. 4241 § 1 kodeksu postępowania cywilnego nie stoi na przeszkodzie rozpoznania skargi konstytucyjnej. Na koniec skarżąca wskazała, że Trybunał Konstytucyjny nie podał podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie zgodności z Konstytucją art. 407 § 1 i art. 399 § 1 k.p.c.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wniosek o uzupełnienie postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej opiera się na nieporozumieniu. Skarżąca wnosi o „rozstrzygnięcie w zakresie stwierdzenia niezgodności art. 79 ust. 1 Konstytucji (…) z art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji.”, tymczasem kwestia ta w ogóle nie była przedmiotem rozpoznania wstępnego, ani wydanego postanowienia. Podstawą postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej może być wyłącznie niespełnienie któregoś z wymogów skargi. Trybunał Konstytucyjny w postępowaniu wstępnym nie bada zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów. Powyższe żądanie świadczy też o niezrozumieniu przez skarżącą istoty kontroli konstytucyjności prawa dokonywanej w trybie skargi konstytucyjnej. W myśl art. 188 pkt 1-3 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny dokonuje hierarchicznej kontroli norm, nie może więc, czego domaga się skarżąca, badać zgodności art. 79 ust. 1 z art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji. Przepisy te mają tę samą rangę i mogą być wyłącznie wzorcami kontroli. Domaganie się przez skarżącą dokonania kontroli art. 79 ust. 1 Konstytucji jest też niedopuszczalne w świetle wyrażonej w art. 8 ust. 1 zasady nadrzędności Konstytucji. Z jednoznacznego sformułowania art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika z kolei, że samodzielnym wzorcem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej nie może być przepis Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W tym zakresie skarga konstytucyjna jest więc niedopuszczalna.
Skarżąca dołączyła do skargi konstytucyjnej 18 orzeczeń, łącząc z nimi różnego rodzaju zarzuty. Najwięcej orzeczeń łączy skarżąca z zarzutem niekonstytucyjności ustawy z 17 czerwca 2004 r. Trafnie jednak wskazał Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, że w tym zakresie skarga konstytucyjna została złożona po terminie. Trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg wraz z doręczeniem skarżącej ostatecznego rozstrzygnięcia (ostatecznych rozstrzygnięć) w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Większość z wskazanych przez skarżącą orzeczeń zostało jej doręczonych w 2004 r. Bieg terminu uległ zawieszeniu 30 grudnia 2004 r. wraz ze złożeniem wniosku o ustanowienie pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Termin ten rozpoczął dalszy bieg po zawiadomieniu 8 marca 2005 r. pełnomocnika o wyznaczeniu go do sporządzenia skargi. Skarga konstytucyjna została złożona 8 czerwca 2005 r. Skarżąca i jej pełnomocnik będąc świadomi, że część trzymiesięcznego terminu upłynęła przed jego zawieszeniem powinni uwzględnić to przy składaniu skargi konstytucyjnej. Jednak, jak wynika z zażalenia, skarżąca początek trzymiesięcznego terminu liczyła od chwili zawiadomienia jej pełnomocnika o konieczności sporządzenia skargi. Taka interpretacja art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jest błędna (por. postanowienie z 29 stycznia 2002 r., Ts 137/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 105). Skarga konstytucyjna została złożona po terminie w zakresie zarzutów łączonych z orzeczeniami wydanymi w sprawach o sygnaturach: II S 3/04, II S 5/04, II S 11/04, II S 15/04. Na marginesie należy zauważyć, że skarżąca w zażaleniu przypisuje Trybunałowi Konstytucyjnemu interpretację art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, która nie została wyrażona w zaskarżonym postanowieniu, ani w żadnym innym orzeczeniu Trybunału.
Sformułowany w związku z wskazanymi w skardze orzeczeniami zarzut naruszenia prawa do zaskarżania orzeczeń w postępowaniu o stwierdzenie przewlekłości postępowania nie został należycie uzasadniony. W myśl art. 78 prawo to nie ma charakteru absolutnego, a ustawodawca może wprowadzać od niego wyjątki. Uprawdopodobnienie zarzutu naruszenia art. 78 wymaga wskazania, że wyjątek taki nie znajduje oparcia w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarżąca powołuje się jedynie ogólnie na naruszenie zasady zaufania (s. 3 skargi konstytucyjnej).
Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu o oczywistej bezzasadności skargi konstytucyjnej w zakresie wyłączenia możliwości złożenia skargi na przewlekłość dopiero po zakończeniu postępowania. Jak wynika m.in. z postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu (sygn. akt IV S 5/04) z 18 maja 2005 r. skarżąca domagała się rozpatrzenia skargi na przewlekłość w dwa lata po zakończeniu postępowania sądowego. Na marginesie należy jedynie zauważyć, że niedopuszczalne jest też formułowanie zarzutów skargi konstytucyjnej w oparciu o postępowania, które w chwili jej składania nie zostały jeszcze zakończone.
Zarzuty formułowane względem § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z 18 września 2003 r. są oczywiście bezzasadne. W szczególności dotyczy to zgodności z Konstytucją zasady rozpatrywania spraw według kolejności ich wpływu. Jak trafnie zauważył w jednym z przedstawionych przez skarżącą orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny § 3 ust. 2 rozporządzenia daje możliwość rozpoznania sprawy poza kolejnością. NSA stwierdził również, że skarżąca nie podejmowała jakichkolwiek działań, aby skorzystać z możliwości rozpoznania jej sprawy poza kolejnością. Z powyższego wynika, że kwestia kolejności rozpoznania spraw skarżącej może być rozważana wyłącznie na płaszczyźnie stosowania prawa, która to płaszczyzna leży poza zakresem właściwości Trybunału Konstytucyjnego.
Jak wynika ze skargi konstytucyjnej, zarzuty skierowane przeciwko art. 399 § 1 i art. 407 § 1 k.p.c. związane są z postępowaniem zakończonym wydaniem orzeczenia doręczonego skarżącej 21 grudnia 2004 r. Mając na względzie przedstawioną wcześniej wykładnię art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, należy stwierdzić, że w tym zakresie skarga konstytucyjna została złożona po terminie.
Wnosząc o stwierdzenie niekonstytucyjności art. 49 § 1 kodeksu postępowania karnego skarżąca w sposób ogólny formułuje zarzuty, nie wskazując w jaki sposób łączą się one z naruszeniem jej praw przez wydane w sprawie orzeczenia. Takie wskazanie jest konieczne w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji. Równocześnie jako ostateczne orzeczenie o swych prawach skarżąca wskazuje postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z 23 września 2004 r. doręczone jej 4 października 2004 r. W tym zakresie skarga konstytucyjna została złożona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu.
Trafnie w zaskarżonym postanowieniu Trybunał Konstytucyjny wskazał na niedopuszczalności skargi konstytucyjnej w zakresie tych przepisów, które nie były podstawą wydania względem skarżącej żadnego orzeczenia. Wymóg przedstawienia takiego orzeczenia dla dopuszczalności skargi konstytucyjnej wynika wprost z art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.