Pełny tekst orzeczenia

189/5/B/2006



POSTANOWIENIE

z dnia 8 lutego 2006 r.


Sygn. akt Ts 139/05



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Mączyński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marii Masny w sprawie zgodności:

1) art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193) z art. 221 i art. 230 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE:



W skardze konstytucyjnej z 11 sierpnia 2005 r., wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: p.s.a.) oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193) z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Postanowieniem z 9 lutego 2005 r. (sygn. akt II SA/Sz 1032/04) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie odrzucił skargę kasacyjną skarżącej ze względu na nieopłacenie skargi. Na postanowienie to skarżąca złożyła zażalenie, jednak postanowieniem z 25 maja 2005 r. (sygn. akt II OZ 351/05) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił przedmiotowe zażalenie.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej naruszenie art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, polegające na ograniczeniu możliwości dochodzenia swoich praw na drodze sądowej oraz prawa do rozpatrzenia sprawy przez właściwy sąd poprzez pozbawienie jej możliwości uiszczenia wpisu stałego od skargi konstytucyjnej na wezwanie sądu, wówczas gdy jest zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego. Sytuacja ta wynika także z braku możliwości dokonania opłaty znakami opłaty sądowoadministracyjnej, w odróżnieniu do sądownictwa powszechnego, gdzie znaki tej opłaty są powszechnie dostępne. Nałożenie obowiązku uiszczania opłaty w sposób określony w ustawie jest zdaniem skarżącej nadmiernym utrudnieniem ograniczającym ochronę praw. W przekonaniu skarżącej w razie korzystania z zastępstwa procesowego jej sytuacja jest gorsza niż gdyby w sprawie występowała sama, zaś treść zaskarżonego przepisu art. 221 p.s.a. utrudnia lub wręcz uniemożliwia obywatelowi dochodzenie roszczeń i praw przed sądem administracyjnym. Skarżąca podniosła również zarzut niezgodności przepisu § 5 ust 2 rozporządzenia w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: rozporządzenie w sprawie opłat) z art. 230 § 2 i art. 221 p.s.a.

Ponadto w piśmie procesowym z 21 października 2005 r., uzupełniającym braki formalne skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała, iż zaskarżony przepis § 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie opłat narusza także art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, ponieważ pomija w zakresie swej regulacji możliwość uiszczania „na wezwanie” sądu opłaty od skargi kasacyjnej, przewidując taki tryb jedynie w odniesieniu do skargi wnoszonej do sądu administracyjnego pierwszej instancji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia.

Rozstrzygnięciem, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej praw jest postanowienie NSA o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Skarga kasacyjna stanowi środek odwoławczy od nieprawomocnych orzeczeń wojewódzkiego sądu administracyjnego, który jest sądem I instancji w postępowaniu sądowoadministracyjnym (zob. art. 173 § 1 p.s.a.). Dla swej ważności wymaga spełnienia określonych wymogów dotyczących zarówno treści, jak i formy pisma, a także warunków dodatkowych, jak np. wniesienie wpisu od skargi. Warunki opłat w przypadku skargi kasacyjnej określają szczegółowo przepisy art. 219, art. 221, oraz art. 230 i 231 p.s.a. Podstawą taką nie jest natomiast zaskarżony przepis § 5 ust. 2 rozporządzenia, albowiem odnosi się on jedynie do skargi wnoszonej przez adwokata lub radcę prawnego do sądu pierwszej instancji, nie zaś do skargi kasacyjnej. Zaskarżony przepis nie był więc podstawą wydania ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach konstytucyjnych skarżącego, o czym przekonują także załączone do skargi orzeczenia WSA i NSA.

Na marginesie zauważyć można także, że istota podnoszonych przez skarżącą w tym zakresie zarzutów, związana jest z istniejącym w jej przekonaniu swoistym „pominięciem ustawodawczym”. Biorąc pod uwagę dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, należy uznać, że nawet tak rozumiany zarzut uznany musiałby być za oczywiście bezzasadny, ze względu na treść przepisu art. 221 p.s.a., który określa jednoznacznie skutki nienależytego opłacenia szczególnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga kasacyjna. Tymczasem zaskarżony przepis dotyczy jedynie skargi wnoszonej przez adwokata lub radcę prawnego do sądu pierwszej instancji (por. orzeczenie z 3 grudnia 1996 r., K. 25/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52; wyroki z: 6 maja 1998 r., K. 37/97, OTK ZU nr 3/1998, poz. 33; 30 maja 2000 r., K. 37/98, OTK ZU nr 4/2000, poz. 112; 24 października 2000 r., SK 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256).

Dodać należy, że formułowany przez skarżącą zarzut niezgodności przepisu § 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie opłat z przepisami art. 221 i art. 230 § 2 p.s.a. nie może być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Zakres tej kontroli określa bowiem jednoznacznie art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z nim Trybunał Konstytucyjny bada jedynie zgodność z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego orzeczono ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego. Tym samym Trybunał nie jest władny orzekać o zgodności zaskarżonych przepisów z ustawą.

Uznać należy, że także zarzut ograniczenia możliwości dochodzenia praw skarżącej na drodze sądowej oraz prawa do rozpatrzenia sprawy przez właściwy sąd poprzez pozbawienie jej możliwości uiszczenia na wezwanie wpisu stałego wówczas, gdy jest zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego jest oczywiście bezzasadny. Wprowadzenie określonych w przedmiotowej ustawie wymogów skargi kasacyjnej, oraz sposobu uiszczania opłat za wniesienie skargi kasacyjnej nie możne być uznane z nadmierne utrudnienie dostępu do dwuinstancyjnego postępowania. Przekonuje o tym jednoznacznie fakt istnienia przymusu adwokacko-radcowskiego dla sporządzenia skargi kasacyjnej. Zgodnie z przepisem art. 175 § 1 p.s.a. skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Wymóg ten nie obejmuje jedynie sytuacji, gdy skargę kasacyjną sporządza sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem, albo gdy skargę kasacyjną wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Skarga kasacyjna może być także sporządzona przez doradcę podatkowego – w sprawach obowiązków podatkowych, oraz rzecznika patentowego – w sprawach własności przemysłowej. W każdej innej sytuacji skarga kasacyjna winna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Wprowadzenie wskazanego przymusu reprezentacji prawnej przez profesjonalnego pełnomocnika ma na celu zapewnienie skarżącemu możliwości skutecznego wniesienia środka odwoławczego, ze względu na jego rygorystyczny charakter. Tym samym dopuszczalne jest różnicowanie sytuacji podmiotu reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika od sytuacji strony działającej bez zastępcy prawnego. Uchybienie przez pełnomocnika skarżącego warunkom skargi kasacyjnej, poprzez brak uiszczenia wpisu od tej skargi, wynikające z niewłaściwego zastosowania przepisu art. 219 § 2 p.s.a., nie może w sposób oczywisty uzasadniać zarzutu naruszenia prawa strony do zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji.

Oczywiście bezzasadny jest także zarzut niezgodności zaskarżonego przepisu art. 221 p.s.a. ze wskazanymi w skardze konstytucyjnej wzorcami kontroli. Istota zarzutów związana jest w tym zakresie z pozbawieniem skarżącej możliwości uiszczenia wpisu stałego od skargi kasacyjnej na wezwanie sądu wówczas, gdy jest zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego. Tymczasem przepis art. 221 p.s.a. wskazuje jedynie konsekwencje wniesienia nieopłaconego pisma procesowego. Przepis ten nie określa jednak dopuszczalnych sposobów ani zasad uiszczania opłat od wnoszonej przez stronę w postępowaniu administracyjnym skargi kasacyjnej. Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że w zakresie zaskarżonego przepisu art. 221 p.s.a. nie mieszczą się rozstrzygnięcia ustawodawcze, z którymi związane są zarzuty skarżącej. Poszukiwać należy ich natomiast w treści przepisu art. 219 § 2 p.s.a., zgodnie z którym opłatę sądową uiszcza się gotówką do kasy właściwego sądu administracyjnego lub na rachunek bankowy właściwego sądu. Z treścią tego przepisu skarżąca wiąże co prawda pośrednio zarzut niezgodności art. 221 p.s.a. z Konstytucją, wskazuje bowiem, że w wyniku nieodpowiedniego określenia sposobu uiszczenia należnej opłaty obowiązek jej dokonania jest właściwie niewykonalny. W tym zakresie wskazać jednak trzeba na omówiony powyżej przymus adwokacko-radcowski, z którym wiązać należy uzasadnione przekonanie, że od profesjonalnego reprezentanta prawnego można wymagać umiejętności ustalenia numeru rachunku bankowego właściwego sądu, czy też odnalezienia kasy sądu. Nie sposób więc uznać by konieczność dokonania tych ustaleń czyniła obowiązek uiszczenia opłaty niewykonalnym, co sprawia, że nawet tak rozumiany zarzut skarżącej nie jest uzasadniony. Sam zaś przepis art. 219 § 2 p.s.a. nie został wskazany przez skarżącą w skardze konstytucyjnej jako przedmiot kontroli. Nie może być więc samodzielną podstawą rozstrzygnięć Trybunału w niniejszej sprawie.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.