Ts 279/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
72/1/B/2007
POSTANOWIENIE
z dnia 30 stycznia 2007 r.
Sygn. akt Ts 279/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Ewa Łętowska,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ostrowieckiego Kombinatu Budowlanego S.A. w sprawie zgodności:
art. 176 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) oraz § 5 i § 42 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970, ze zm.) w zakresie, w jakim wprowadza od dnia 1 maja 2004 r. stawkę 22%, w miejsce dotychczasowej stawki 7% podatku od towarów i usług budowlanych, oraz w zakresie, w jakim zmienia zasady wyliczania kwoty podatku od towarów i usług przed upływem wykonania i rozliczenia zawartych do tej daty umów o roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, ze zm.) i nie wprowadza regulacji przejściowej, dotyczącej umów o roboty budowlane zawartych z 7% VAT przed dniem 1 maja 2004 r., z: art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 30 listopada 2006 r. zarzucono, że art. 176 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.; dalej: ustawa o VAT) oraz § 5 i § 42 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 2004 r.) w zakresie, w jakim wprowadzają od 1 maja 2004 r. stawkę 22%, w miejsce dotychczasowej stawki 7% podatku od towarów i usług budowlanych, oraz w zakresie, w jakim zmieniają zasady wyliczania kwoty podatku od towarów i usług, przed upływem wykonania i rozliczenia zawartych do tej daty umów o roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, ze zm.; dalej: ustawa o zamówieniach publicznych) i nie wprowadzają regulacji przejściowej, dotyczącej umów o roboty budowlane zawartych z 7% VAT przed dniem 1 maja 2004 r., są niezgodne z wywodzonymi z art. 2 Konstytucji zasadami: niedziałania prawa wstecz, ochrony zaufania do państwa i prawa, przyzwoitej legislacji i określoności przepisów, ochrony praw nabytych oraz ochrony interesów w toku.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. W dniu 1 grudnia 2003 r. gmina Bodzechów, jako zamawiający, zawarła ze skarżącą – Ostrowieckim Kombinatem Budowlanym S.A., jako wykonawcą, umowę o roboty budowlane. Strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 1 994 784,95 zł brutto. W § 20 pkt 2 umowy (oznaczenie zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, sygn. akt I ACa 558/06) zastrzeżono, że niedopuszczalna jest zmiana postanowień umowy oraz wprowadzenie do niej dodatkowych postanowień, niekorzystnych dla zamawiającego, jeżeli przy ich uwzględnieniu należałoby zmienić treść oferty, na podstawie której dokonano wyboru oferenta, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy.
Z dniem 1 maja 2004 r. weszła w życie ustawa o VAT, która podwyższyła podatek VAT na usługi budowlane z 7% do 22%. Skarżąca zwróciła się do zamawiającego z propozycją aneksu do umowy, w którym na podstawie postanowienia § 20 pkt 2 nastąpiłaby jej zmiana, uwzględniająca podwyższenie podatku VAT do 22% od robót wykonanych po dniu 1 maja 2004 r. Zamawiający odmówił zmiany umowy, powołując się na postanowienie o ustaleniu wynagrodzenia ryczałtowego.
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach, Wydział I Cywilny, z 30 listopada 2005 r. (sygn. akt I C 1534/05) powództwo skarżącej o zmianę wysokości świadczenia zostało oddalone. Jako podstawę prawną żądania skarżąca wskazała art. 629 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: kodeks cywilny) w związku z art. 632 kodeksu cywilnego poprzez art. 656 § 1 tej ustawy; art. 144 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163, ze zm.; dalej: prawo zamówień publicznych) oraz art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych (z 1994 r.) w związku z art. 220 ust. 2 prawa zamówień publicznych, a także z art. 357¹ kodeksu cywilnego.
Sąd odrzucił dla powództwa o zmianę wysokości świadczenia możliwość zastosowania art. 632 kodeksu cywilnego poprzez 656 § 1 tej ustawy (pierwszy przepis nie znajduje zastosowania do umowy o roboty budowlane, gdyż nie mieści się w zamkniętym katalogu przypadków odpowiedniego stosowania przepisów regulujących umowę o dzieło do umowy o roboty budowlane, który wyznacza drugi z przepisów). W ocenie Sądu, podstawy żądania skarżącej, nawet gdyby rozpoznawać je jako powództwo o zapłatę, nie stanowił w art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych ani tym bardziej art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych (drugi ze względu na treść art. 220 ust. 2 tej ustawy). Art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych zakazuje „zmian postanowień zawartej umowy” w stosunku do treści oferty, „na podstawie której dokonano wyboru oferenta, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy”. Przepis ten nie określa samoistnie sposobu dochodzenia roszczenia o zmianę umowy i w tym zakresie nie wyłącza stosowania art. 357¹ kodeksu cywilnego. Z kolei w myśl art. 357¹ kodeksu cywilnego „jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może (...) oznaczyć (...) wysokość świadczenia”. Zdaniem Sądu skarżąca mogła w chwili zawarcia umowy przewidzieć zmianę stawki podatku VAT za usługi budowlane; od wielu lat prowadziła bowiem działalność gospodarczą, a faktem powszechnie znanym była okoliczność, iż z dniem 1 maja 2004 r., z chwilą wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, nastąpi podwyższenie tej stawki podatkowej do 22%. Sąd ustalił, że w chwili zawarcia umowy skarżąca mogła mieć pewność jedynie co do tego, że 7% stawka podatkowa będzie obowiązywać do końca 2003 r. Art. 18 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy o VAT (z 1993 r.) wskazywał, że ustalenie takiej stawki podatkowej miało jedynie charakter czasowy; wskazany termin był wprawdzie przedłużany kolejnymi nowelizacjami ustawy, lecz nie pozbawiało to tego terminu charakteru przejściowego. Skoro przesłanką skutecznego powołania się na art. 357¹ kodeksu cywilnego w powództwie o zmianę wysokości świadczenia jest nadzwyczajna zmiana stosunków, a zmiana stawki podatku VAT była okolicznością przewidywalną, przepis ten nie znalazł zastosowania w sprawie.
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z 28 czerwca 2006 r. (sygn. akt I ACa 558/06) oddalił apelację, w pełni podtrzymując rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, który stwierdził, że art. 357¹ kodeksu cywilnego nie stanowi podstawy uwzględnienia powództwa skarżącej o zmianę wysokości świadczenia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zarówno w świetle powyższego unormowania, jak i – precyzujących zasady korzystania ze skargi – przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), za jednoznaczne należy uznać, że warunkiem dopuszczalności wniesienia tego środka prawnego jest wskazanie przez skarżącą aktu zastosowania kwestionowanych przepisów, który doprowadził do naruszenia jej praw podmiotowych określonych w Konstytucji. Choć więc przedmiotem kontroli wykonywanej przez Trybunał Konstytucyjny nie będzie samo ostateczne orzeczenie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, to jednak uprzednie zastosowanie unormowań stanowiących przedmiot wnoszonej skargi, skutkujące takim właśnie naruszeniem, stanowi konieczny warunek dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi, a także w opracowaniach doktrynalnych podkreślano przy tym, iż owo naruszenie winno mieć względem skarżącej charakter osobisty, aktualny i bezpośredni, zaś jego źródła upatrywać należy nie w samym akcie stosowania kwestionowanych przepisów, ale w ich treści normatywnej. Obowiązkiem skarżącej jest w związku z tym wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jej zdaniem – doznały naruszenia. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż naruszenie to wiązać należy ściśle właśnie z ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie, w związku z którą sformułowana została skarga konstytucyjna.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku rozpatrywanej skargi konstytucyjnej powyższe przesłanki nie zostały spełnione.
Trybunał Konstytucyjny ustalił na gruncie załączonych do akt sprawy wyroków, że powództwo skarżącej o zmianę wysokości świadczenia wskazywało jako podstawę prawną żądania art. 629 kodeksu cywilnego w związku z art. 632 kodeksu cywilnego poprzez art. 656 § 1 tej ustawy, art. 144 prawa zamówień publicznych i art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych (z 1994 r.) w związku z art. 220 ust. 2 prawa zamówień publicznych, a także z art. 357¹ kodeksu cywilnego. Oddalenie powództwa, a także oddalenie apelacji wynikało z odmowy zastosowania przez sądy przepisów powołanych przez skarżącą, w szczególności zaś art. 357¹ kodeksu cywilnego. Sądy zgodnie stwierdziły, że zmiany stawki podatkowej VAT, w rozumieniu art. 357¹ kodeksu cywilnego, nie można było utożsamić z „nadzwyczajną zmianą stosunków”, którą cechowałaby nieprzewidywalność dla skarżącej w chwili zawarcia umowy.
Tymczasem w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności postawiono art. 176 ustawy o VAT w brzmieniu: „Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia”, a także § 5 rozporządzenia z 2004 r., określający towary i usługi, dla których obniża się stawkę podatku do wysokości 7%, i warunki stosowania tej stawki oraz § 42 tego rozporządzenia w brzmieniu: „Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 maja 2004 r.”.
Oceniając dopełnienie wskazanych wyżej przesłanek wniesienia skargi konstytucyjnej, stwierdzić należy, że kwestionowane w skardze przepisy ustawy o VAT i rozporządzenia z 2004 r., nie mogą być uznane za podstawę prawną orzeczeń, wydanych w sprawie, w związku z którą skarżąca sformułowała swoją skargę. Wykazanie takiej zależności stanowi, w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji, warunek konieczny dopuszczalności potraktowania go za dozwolony przedmiot skargi konstytucyjnej. Skarga konstytucyjna została złożona po wyczerpaniu drogi prawnej w postępowaniu, którego przedmiotem była wyłącznie kwestia zmiany wysokości świadczenia (w oparciu o art. 357¹ kodeksu cywilnego), należnego skarżącej z tytułu wykonania umowy o roboty budowlane. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, istota zarzutów podniesionych w skardze związana jest z określoną interpretacją przepisów, zwłaszcza art. 357¹ kodeksu cywilnego, zastosowaną przez sądy orzekające w sprawie. Sposób tej wykładni okazał się niekorzystny dla skarżącej i prowadził do odmowy zmiany wysokości świadczenia. Podkreślić należy, że argumenty skarżącej koncentrują się wokół problemu rozumienia zaskarżonych przepisów przez sądy, nie zaś ich treści. Trybunał Konstytucyjny przypomina zatem, że zarzuty kwestionujące interpretację przepisów przez organy stosujące prawo, nie mogą być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza także niedopuszczalność powoływania się we wniesionej skardze na naruszenie zasad przedmiotowych, wywodzonych z art. 2 Konstytucji (por. postanowienia w sprawie Ts 105/00 z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Podkreślając wyjątkowość i subsydiarność odwoływania się przez skarżącą do treści klauzuli generalnej wyrażonej w art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny wskazuje na konieczność precyzyjnego określenia prawa lub wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych, wywodzonych z treści tego przepisu, którego naruszenie stanowić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Za niewystarczające zatem uznać należy odwołanie się do wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżąca wskaże prawo podmiotowe, mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (por. postanowienia z: 19 grudnia 2001 r., sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 271; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
Skarżąca zarzuca naruszenie zasad: niedziałania prawa wstecz, ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, przyzwoitej legislacji i określoności przepisów, ochrony praw nabytych oraz ochrony interesów w toku. Przedmiotowy charakter tych zasad nie budzi najmniejszej wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ nie zostało wskazane żadne prawo podmiotowe przysługujące skarżącej, w zakresie którego doszłoby do naruszenia art. 2 Konstytucji, stwierdzić należy, iż samo powołanie się na wywodzone z niego zasady nie pozwala przyjąć, że spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej warunkujące jej merytoryczne rozpoznanie.
W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 30 stycznia 2007 r.
Sygn. akt Ts 279/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Ewa Łętowska,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ostrowieckiego Kombinatu Budowlanego S.A. w sprawie zgodności:
art. 176 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) oraz § 5 i § 42 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970, ze zm.) w zakresie, w jakim wprowadza od dnia 1 maja 2004 r. stawkę 22%, w miejsce dotychczasowej stawki 7% podatku od towarów i usług budowlanych, oraz w zakresie, w jakim zmienia zasady wyliczania kwoty podatku od towarów i usług przed upływem wykonania i rozliczenia zawartych do tej daty umów o roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, ze zm.) i nie wprowadza regulacji przejściowej, dotyczącej umów o roboty budowlane zawartych z 7% VAT przed dniem 1 maja 2004 r., z: art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 30 listopada 2006 r. zarzucono, że art. 176 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.; dalej: ustawa o VAT) oraz § 5 i § 42 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 2004 r.) w zakresie, w jakim wprowadzają od 1 maja 2004 r. stawkę 22%, w miejsce dotychczasowej stawki 7% podatku od towarów i usług budowlanych, oraz w zakresie, w jakim zmieniają zasady wyliczania kwoty podatku od towarów i usług, przed upływem wykonania i rozliczenia zawartych do tej daty umów o roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, ze zm.; dalej: ustawa o zamówieniach publicznych) i nie wprowadzają regulacji przejściowej, dotyczącej umów o roboty budowlane zawartych z 7% VAT przed dniem 1 maja 2004 r., są niezgodne z wywodzonymi z art. 2 Konstytucji zasadami: niedziałania prawa wstecz, ochrony zaufania do państwa i prawa, przyzwoitej legislacji i określoności przepisów, ochrony praw nabytych oraz ochrony interesów w toku.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. W dniu 1 grudnia 2003 r. gmina Bodzechów, jako zamawiający, zawarła ze skarżącą – Ostrowieckim Kombinatem Budowlanym S.A., jako wykonawcą, umowę o roboty budowlane. Strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 1 994 784,95 zł brutto. W § 20 pkt 2 umowy (oznaczenie zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, sygn. akt I ACa 558/06) zastrzeżono, że niedopuszczalna jest zmiana postanowień umowy oraz wprowadzenie do niej dodatkowych postanowień, niekorzystnych dla zamawiającego, jeżeli przy ich uwzględnieniu należałoby zmienić treść oferty, na podstawie której dokonano wyboru oferenta, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy.
Z dniem 1 maja 2004 r. weszła w życie ustawa o VAT, która podwyższyła podatek VAT na usługi budowlane z 7% do 22%. Skarżąca zwróciła się do zamawiającego z propozycją aneksu do umowy, w którym na podstawie postanowienia § 20 pkt 2 nastąpiłaby jej zmiana, uwzględniająca podwyższenie podatku VAT do 22% od robót wykonanych po dniu 1 maja 2004 r. Zamawiający odmówił zmiany umowy, powołując się na postanowienie o ustaleniu wynagrodzenia ryczałtowego.
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach, Wydział I Cywilny, z 30 listopada 2005 r. (sygn. akt I C 1534/05) powództwo skarżącej o zmianę wysokości świadczenia zostało oddalone. Jako podstawę prawną żądania skarżąca wskazała art. 629 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: kodeks cywilny) w związku z art. 632 kodeksu cywilnego poprzez art. 656 § 1 tej ustawy; art. 144 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163, ze zm.; dalej: prawo zamówień publicznych) oraz art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych (z 1994 r.) w związku z art. 220 ust. 2 prawa zamówień publicznych, a także z art. 357¹ kodeksu cywilnego.
Sąd odrzucił dla powództwa o zmianę wysokości świadczenia możliwość zastosowania art. 632 kodeksu cywilnego poprzez 656 § 1 tej ustawy (pierwszy przepis nie znajduje zastosowania do umowy o roboty budowlane, gdyż nie mieści się w zamkniętym katalogu przypadków odpowiedniego stosowania przepisów regulujących umowę o dzieło do umowy o roboty budowlane, który wyznacza drugi z przepisów). W ocenie Sądu, podstawy żądania skarżącej, nawet gdyby rozpoznawać je jako powództwo o zapłatę, nie stanowił w art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych ani tym bardziej art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych (drugi ze względu na treść art. 220 ust. 2 tej ustawy). Art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych zakazuje „zmian postanowień zawartej umowy” w stosunku do treści oferty, „na podstawie której dokonano wyboru oferenta, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy”. Przepis ten nie określa samoistnie sposobu dochodzenia roszczenia o zmianę umowy i w tym zakresie nie wyłącza stosowania art. 357¹ kodeksu cywilnego. Z kolei w myśl art. 357¹ kodeksu cywilnego „jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może (...) oznaczyć (...) wysokość świadczenia”. Zdaniem Sądu skarżąca mogła w chwili zawarcia umowy przewidzieć zmianę stawki podatku VAT za usługi budowlane; od wielu lat prowadziła bowiem działalność gospodarczą, a faktem powszechnie znanym była okoliczność, iż z dniem 1 maja 2004 r., z chwilą wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, nastąpi podwyższenie tej stawki podatkowej do 22%. Sąd ustalił, że w chwili zawarcia umowy skarżąca mogła mieć pewność jedynie co do tego, że 7% stawka podatkowa będzie obowiązywać do końca 2003 r. Art. 18 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy o VAT (z 1993 r.) wskazywał, że ustalenie takiej stawki podatkowej miało jedynie charakter czasowy; wskazany termin był wprawdzie przedłużany kolejnymi nowelizacjami ustawy, lecz nie pozbawiało to tego terminu charakteru przejściowego. Skoro przesłanką skutecznego powołania się na art. 357¹ kodeksu cywilnego w powództwie o zmianę wysokości świadczenia jest nadzwyczajna zmiana stosunków, a zmiana stawki podatku VAT była okolicznością przewidywalną, przepis ten nie znalazł zastosowania w sprawie.
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z 28 czerwca 2006 r. (sygn. akt I ACa 558/06) oddalił apelację, w pełni podtrzymując rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, który stwierdził, że art. 357¹ kodeksu cywilnego nie stanowi podstawy uwzględnienia powództwa skarżącej o zmianę wysokości świadczenia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zarówno w świetle powyższego unormowania, jak i – precyzujących zasady korzystania ze skargi – przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), za jednoznaczne należy uznać, że warunkiem dopuszczalności wniesienia tego środka prawnego jest wskazanie przez skarżącą aktu zastosowania kwestionowanych przepisów, który doprowadził do naruszenia jej praw podmiotowych określonych w Konstytucji. Choć więc przedmiotem kontroli wykonywanej przez Trybunał Konstytucyjny nie będzie samo ostateczne orzeczenie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, to jednak uprzednie zastosowanie unormowań stanowiących przedmiot wnoszonej skargi, skutkujące takim właśnie naruszeniem, stanowi konieczny warunek dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi, a także w opracowaniach doktrynalnych podkreślano przy tym, iż owo naruszenie winno mieć względem skarżącej charakter osobisty, aktualny i bezpośredni, zaś jego źródła upatrywać należy nie w samym akcie stosowania kwestionowanych przepisów, ale w ich treści normatywnej. Obowiązkiem skarżącej jest w związku z tym wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jej zdaniem – doznały naruszenia. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż naruszenie to wiązać należy ściśle właśnie z ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie, w związku z którą sformułowana została skarga konstytucyjna.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku rozpatrywanej skargi konstytucyjnej powyższe przesłanki nie zostały spełnione.
Trybunał Konstytucyjny ustalił na gruncie załączonych do akt sprawy wyroków, że powództwo skarżącej o zmianę wysokości świadczenia wskazywało jako podstawę prawną żądania art. 629 kodeksu cywilnego w związku z art. 632 kodeksu cywilnego poprzez art. 656 § 1 tej ustawy, art. 144 prawa zamówień publicznych i art. 76 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych (z 1994 r.) w związku z art. 220 ust. 2 prawa zamówień publicznych, a także z art. 357¹ kodeksu cywilnego. Oddalenie powództwa, a także oddalenie apelacji wynikało z odmowy zastosowania przez sądy przepisów powołanych przez skarżącą, w szczególności zaś art. 357¹ kodeksu cywilnego. Sądy zgodnie stwierdziły, że zmiany stawki podatkowej VAT, w rozumieniu art. 357¹ kodeksu cywilnego, nie można było utożsamić z „nadzwyczajną zmianą stosunków”, którą cechowałaby nieprzewidywalność dla skarżącej w chwili zawarcia umowy.
Tymczasem w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności postawiono art. 176 ustawy o VAT w brzmieniu: „Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia”, a także § 5 rozporządzenia z 2004 r., określający towary i usługi, dla których obniża się stawkę podatku do wysokości 7%, i warunki stosowania tej stawki oraz § 42 tego rozporządzenia w brzmieniu: „Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 maja 2004 r.”.
Oceniając dopełnienie wskazanych wyżej przesłanek wniesienia skargi konstytucyjnej, stwierdzić należy, że kwestionowane w skardze przepisy ustawy o VAT i rozporządzenia z 2004 r., nie mogą być uznane za podstawę prawną orzeczeń, wydanych w sprawie, w związku z którą skarżąca sformułowała swoją skargę. Wykazanie takiej zależności stanowi, w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji, warunek konieczny dopuszczalności potraktowania go za dozwolony przedmiot skargi konstytucyjnej. Skarga konstytucyjna została złożona po wyczerpaniu drogi prawnej w postępowaniu, którego przedmiotem była wyłącznie kwestia zmiany wysokości świadczenia (w oparciu o art. 357¹ kodeksu cywilnego), należnego skarżącej z tytułu wykonania umowy o roboty budowlane. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, istota zarzutów podniesionych w skardze związana jest z określoną interpretacją przepisów, zwłaszcza art. 357¹ kodeksu cywilnego, zastosowaną przez sądy orzekające w sprawie. Sposób tej wykładni okazał się niekorzystny dla skarżącej i prowadził do odmowy zmiany wysokości świadczenia. Podkreślić należy, że argumenty skarżącej koncentrują się wokół problemu rozumienia zaskarżonych przepisów przez sądy, nie zaś ich treści. Trybunał Konstytucyjny przypomina zatem, że zarzuty kwestionujące interpretację przepisów przez organy stosujące prawo, nie mogą być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza także niedopuszczalność powoływania się we wniesionej skardze na naruszenie zasad przedmiotowych, wywodzonych z art. 2 Konstytucji (por. postanowienia w sprawie Ts 105/00 z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Podkreślając wyjątkowość i subsydiarność odwoływania się przez skarżącą do treści klauzuli generalnej wyrażonej w art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny wskazuje na konieczność precyzyjnego określenia prawa lub wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych, wywodzonych z treści tego przepisu, którego naruszenie stanowić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Za niewystarczające zatem uznać należy odwołanie się do wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżąca wskaże prawo podmiotowe, mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (por. postanowienia z: 19 grudnia 2001 r., sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 271; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
Skarżąca zarzuca naruszenie zasad: niedziałania prawa wstecz, ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, przyzwoitej legislacji i określoności przepisów, ochrony praw nabytych oraz ochrony interesów w toku. Przedmiotowy charakter tych zasad nie budzi najmniejszej wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ nie zostało wskazane żadne prawo podmiotowe przysługujące skarżącej, w zakresie którego doszłoby do naruszenia art. 2 Konstytucji, stwierdzić należy, iż samo powołanie się na wywodzone z niego zasady nie pozwala przyjąć, że spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej warunkujące jej merytoryczne rozpoznanie.
W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.