Pełny tekst orzeczenia

12/1/A/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 23 stycznia 2008 r.
Sygn. akt SK 48/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz – przewodniczący
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat
Marian Grzybowski
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz
Ewa Łętowska
Andrzej Rzepliński
Mirosław Wyrzykowski
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 stycznia 2008 r., wniosku Lwa Rywina o wydanie postanowienia tymczasowego w przedmiocie zawieszenia postępowania wykonawczego prowadzonego przeciwko skarżącemu, złożonego dnia 10 lutego 2006 r. wraz ze skargą konstytucyjną o zbadanie zgodności:
art. 437 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w części, w jakiej umożliwia sądowi odwoławczemu orzekanie odmiennie co do istoty, poprzez zmianę zaskarżonego orzeczenia, wówczas, jeżeli pozwalają na to zebrane dowody, w związku z art. 523 § 1 tej ustawy w części, w jakiej dopuszcza wniesienie kasacji tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 tej ustawy lub innego rażącego naruszenia prawa z:
– art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji;
– art. 42 ust. 2 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji;
– art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7 i art. 42 ust. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosku.
UZASADNIENIE

1. Skargą konstytucyjną z 10 lutego 2006 r. Lew Rywin wniósł o zbadanie zgodności art. 437 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w części, w jakiej umożliwia sądowi odwoławczemu orzekanie odmiennie co do istoty, poprzez zmianę zaskarżonego orzeczenia, wówczas, jeżeli pozwalają na to zebrane dowody, w związku z art. 523 § 1 k.p.k. w części, w jakiej dopuszcza wniesienie kasacji tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, z:
– art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji,
– art. 42 ust. 2 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji,
– art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7 i art. 42 ust. 2 Konstytucji.
Równocześnie zwrócił się także o wydanie postanowienia tymczasowego, wstrzymującego postępowanie wykonawcze, prowadzone przeciwko niemu przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, VIII Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych. 24 lipca 2006 r. pełnomocnicy skarżącego złożyli ponadto „wniosek o zagwarantowanie rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie”, podkreślając pilność rozpoznania sprawy z uwagi na to, że skarżący odbył już połowę kary.
Postanowieniem z 29 sierpnia 2006 r., sygn. Ts 34/06 (niepublikowane), Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania biegu skardze ze względu na oczywistą bezzasadność zarzutów. Na postanowienie to 8 września 2006 r. zostało złożone zażalenie, które zostało uwzględnione postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 17 grudnia 2007 r. (niepublikowane). W ten sposób sprawa została przekazana do rozpoznania merytorycznego – ze względu na swą zawiłość – w pełnym składzie Trybunału Konstytucyjnego.

2. Zakończenie procesu wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej wspomnianym postanowieniem TK z 17 grudnia 2007 r. umożliwiło rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny wniosku skarżącego o wydanie postanowienia tymczasowego. Jak bowiem wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie TK, decyzje odnośnie do konieczności zastosowania tego środka powinny być co do zasady podejmowane dopiero wtedy, gdy skarga, w związku z którą może być wydane postanowienie tymczasowe, spełnia formalne warunki jej dopuszczalności (podkreślił to TK m.in. w postanowieniach tymczasowych z: 26 września 2001 r., sygn. SK 28/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 7; 14 grudnia 2004 r., sygn. SK 26/02, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 120; 2 lipca 2007 r., sygn. SK 46/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 82 oraz w postanowieniu z 30 listopada 2006 r., sygn. SK 9/06, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 166; por. niepublikowane postanowienia w sprawie wstrzymania wykonania orzeczeń, wydane na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, z: 18 stycznia 2006 r., sygn. Ts 196/04; 23 marca 2006 r., sygn. Ts 61/06; 28 listopada 2006 r., sygn. Ts 226/06; 27 kwietnia 2006 r., sygn. Ts 72/06).
Zasada ta jest logiczną konsekwencją konstrukcji postanowienia tymczasowego w kształcie przewidzianym w art. 50 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Podstawowe znaczenie ma to, że „Skarga konstytucyjna ma charakter uzupełniający wobec innych środków ochrony praw i wolności człowieka i obywatela. Tym bardziej charakter taki przyznać trzeba postanowieniu tymczasowemu o wstrzymaniu lub zawieszeniu wykonania orzeczenia” (powołane wyżej postanowienie tymczasowe w sprawie o sygn. SK 28/01; por. także postanowienie tymczasowe w sprawie o sygn. SK 26/02 i postanowienie w sprawie o sygn. SK 46/06). Rozpatrywanie konieczności wydania postanowienia tymczasowego co do zasady dopiero po zakończeniu etapu wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej jest tym bardziej uzasadnione, że „jest to (…) jedyny przypadek, gdy Trybunał Konstytucyjny, będący «sądem prawa», w zakresie ograniczonym przedmiotowo (postępowanie egzekucyjno-wykonawcze) i czasowo (w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym), ze względu na szczególne okoliczności (wyraźnie wskazane w art. 50 ustawy o TK), może ingerować w toczące się postępowania indywidualne” (postanowienie tymczasowe z 26 czerwca 2001 r., sygn. SK 19/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 168).

3. Złożony przez skarżącego wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego dotyczy – jak można wnioskować z dołączonych do skarg dokumentów – wykonania kary 2 lat pozbawienia wolności, wymierzonej skarżącemu przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, VII Wydział Karny, wyrokiem z 10 grudnia 2004 r. (sygn. akt II AKa 411/04). Należy przyjąć, że skarżący nie wnosi natomiast o wydanie postanowienia tymczasowego w zakresie wykonania drugiego elementu kary wymierzonej mu tym wyrokiem, tj. grzywny w wysokości 100 000 zł (50 stawek dziennych po 2 000 zł).

4. Zgodnie z powołanym wyżej art. 50 ust. 1 ustawy o TK, wydanie postanowienia tymczasowego jest dopuszczalne przy spełnieniu łącznie dwóch warunków.
Po pierwsze, jest to możliwe jedynie wtedy, kiedy orzeczenie, decyzja lub inne rozstrzygnięcie, w związku z którym złożono skargę konstytucyjną, nie zostało jeszcze całkowicie wykonane. W zależności od fazy, w jakiej znajduje się postępowanie wykonawcze, Trybunał może wydać albo postanowienie o wstrzymaniu postępowania wykonawczego, albo – o jego zawieszeniu.
Zgodnie z informacjami udzielonymi przez pełnomocników skarżącego w piśmie z 17 stycznia 2008 r., Lew Rywin odbywał karę 2 lat pozbawienia wolności w okresie od 18 kwietnia 2005 r. do 31 maja 2005 r. oraz od 3 listopada 2005 r. do 14 listopada 2006 r., kiedy to został warunkowo przedterminowo zwolniony (por. postanowienia: Sądu Okręgowego Warszawa-Praga, VIII Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych, z 20 października 2006 r., sygn. akt VIII WZ 1120/06; Sądu Apelacyjnego w Warszawie, II Wydział Karny, z 14 listopada 2006 r., sygn. akt II AKzw 1016/06). Wyznaczony mu okres próby upływa 14 listopada 2008 r. Tym samym można przyjąć, że prowadzone przeciwko skarżącemu postępowanie wykonawcze nie zostało zakończone, bo istnieje możliwość wykonania pozostałej kary m.in. w wypadku, gdyby popełnił on przestępstwo albo uchylał się od nałożonych na niego w okresie próby obowiązków (por. art. 75 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny; Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k., oraz art. 160 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy; Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.).
Po drugie, wydanie postanowienia tymczasowego jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy wykonanie orzeczenia, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, w związku z którym złożono skargę konstytucyjną, mogłoby prowadzić do negatywnych skutków dla skarżącego (muszą one być nieodwracalne i wiązać się z dużym uszczerbkiem) lub gdy decyzję taką można uzasadnić ważnym interesem publicznym lub innym ważnym interesem skarżącego (tzn. innym niż potrzeba uniknięcia powyższych negatywnych skutków wykonania orzeczenia).
W swojej skardze Lew Rywin przekonuje, że wydanie postanowienia tymczasowego jest „zasadne i konieczne” ze względu na „rodzaj i charakter naruszeń praw i wolności konstytucyjnych”, gdyż „dalsze procedowanie w tej sprawie mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego”. Prawdopodobieństwo ich wystąpienia wynika z faktu, że istnieją „medyczne przeciwwskazania” dla przebywania skarżącego w warunkach izolacji więziennej, potwierdzone – jego zdaniem – załączoną do skargi opinią biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej, wydaną 12 października 2005 r. Porównanie tej argumentacji z przesłankami zawartymi w art. 50 ust. 1 ustawy o TK prowadzi do wniosku, że skarżący nie domaga się natomiast wydania postanowienia tymczasowego ze względu na swój „inny ważny interes” lub „ważny interes publiczny”.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższe argumenty mogłyby co najwyżej uzasadniać wydanie postanowienia tymczasowego w sytuacji, gdyby skarżący znajdował się w zakładzie karnym albo odbywał przerwę w odbywaniu kary z powodów zdrowotnych na podstawie art. 63 k.k.w. (por. powołane już postanowienie tymczasowe w sprawie o sygn. SK 26/04, w której stan zdrowia skarżącego był jedną z przesłanek wydania postanowienia tymczasowego). Także jednak w tym wypadku konieczne by było dokładne rozważenie, czy przedstawiona przez biegłych opinia z 12 października 2005 r. faktycznie potwierdza, że odbywanie kary więzienia mogłoby się wiązać z dużym i nieodwracalnym uszczerbkiem dla skarżącego. Należy tu mieć na uwadze, że teza o przeciwwskazaniach medycznych do obywania tej kary została sformułowana m.in. w związku z niemożnością pełnego zdiagnozowania skarżącego przed wydaniem opinii przez biegłych, na co wyraźnie wskazuje użyte przez nich zastrzeżenie „do czasu rozstrzygnięcia przyczyny zgłaszanych dolegliwości”. Istotny jest również fakt, że sąd penitencjarny nie uznał jej za wystarczającą, aby zarządzić przerwę w odbywaniu kary na mocy art. 63 k.k.w. i nakazał stawienie się skarżącego do zakładu karnego już po 22 dniach od wydania opinii, tj. 3 listopada 2005 r.
Moc perswazyjna argumentów skarżącego w odniesieniu do okresu próby jest dużo niższa, ten bowiem łączy się jedynie ze stosunkowo niewielkimi uciążliwościami dla skarżącego (zwłaszcza w porównaniu z karą ograniczenia wolności). Nie bez znaczenia jest też fakt, że w rozważanej sprawie zostały zastosowane jedynie niektóre obowiązki, możliwe do nałożenia na osobę warunkowo zwolnioną w świetle art. 71-73 k.k. i art. 159 k.k.w, tj. nadzór kuratora sądowego oraz zakaz opuszczania miejsca pobytu (por. powołane wyżej postanowienia: Sądu Okręgowego z 20 października 2006 r. oraz Sądu Apelacyjnego z 14 listopada 2006 r.).
W rozpatrywanej sprawie nie zachodzi więc druga konieczna przesłanka wydania postanowienia tymczasowego, ponieważ aktualny stan postępowania wykonawczego nie powoduje dla skarżącego nieodwracalnych i wiążących się z dużym uszczerbkiem skutków. Nie można go także uzasadnić ważnym interesem publicznym lub innym ważnym interesem skarżącego.
W świetle powyższych argumentów, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, okoliczności niniejszej sprawy nie dają podstawy do skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK.

5. Na zakończenie należy również wspomnieć, że – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – na niniejsze postanowienie nie przysługuje zażalenie (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 224 oraz powołane już postanowienia TK w sprawach o sygn. SK 28/01 i sygn. SK 9/06 w sprawie „zażaleń” na odmowę wydania postanowienia tymczasowego). Ustawa o TK przewiduje bowiem zażalenia tylko i wyłącznie na postanowienia wydane na etapie wstępnej kontroli, w sprawie nienadania dalszego biegu wnioskom podmiotów „nieuprzywilejowanych” (wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji) lub skargom konstytucyjnym (art. 36 ust. 4 oraz art. 49 ustawy o TK).
Niniejsze postanowienie nie ma charakteru postanowienia kończącego postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 75 ust. 1 ustawy o TK (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, op.cit., s. 224). W kontekście zasady, że zastosowanie art. 50 ust. 1 ustawy o TK jest możliwe na wszystkich etapach postępowania, nie jest wykluczone wydanie postanowienia tymczasowego w przyszłości.