Pełny tekst orzeczenia

86/3/B/2008


POSTANOWIENIE
z dnia 9 lipca 2008 r.
Sygn. akt Tw 29/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz – przewodnicząca
Mirosław Wyrzykowski – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 marca 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Komorniczej, w zakresie w nim określonym,

p o s t a n a w i a:


uwzględnić zażalenie w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 769) w odniesieniu do art. 8 ust. 2 oraz art. 8 ust. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.


UZASADNIENIE

1. W dniu 25 października 2007 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Komorniczej w sprawie zgodności art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 769; dalej: ustawa o zmianie ustawy o komornikach albo nowelizacja z dnia 24 maja 2007 r.) w odniesieniu do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191, ze zm.; dalej: ustawa o komornikach) z art. 2, art. 7 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 7 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 24 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 29 ust. 3 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 24 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 29 ust. 5 ustawy o komornikach z art. 2 oraz art. 17 ust. 1 Konstytucji; art. 1 pkt 29 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 32 ust. 6 zd. 1 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 29 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 32 ust. 7 ustawy o komornikach z art. 2 oraz art. 17 ust. 1 Konstytucji; art. 1 pkt 37 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 40 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 41 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 46 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 49a ust. 3 ustawy o komornikach z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji.

2. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2007 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez: wskazanie podstawy prawnej do wystąpienia przez Krajową Radę Komorniczą z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności, czy – zgodnie z art. 82 ustawy o komornikach sądowych – działa ona na podstawie uchwały Krajowego Zjazdu Komorników; uzasadnienie zarzutu niezgodności art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach z art. 32 ust. 1 Konstytucji; uzasadnienie zarzutu niezgodności art. 1 pkt 46 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 49a ust. 3 ustawy o komornikach z art. 32 ust. 1 Konstytucji; wyjaśnienie, czy na stronie 67 wniosku, w pkt 2, w ostatnim zdaniu jako wzorzec kontroli powołano art. 45 ust. 2 czy art. 64 ust. 2 Konstytucji.

3. W piśmie z 25 października 2007 r. Krajowa Rada Komornicza odniosła się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.

4. Postanowieniem z dnia 5 marca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 3 ust. 1 ustawy o komornikach z art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych w odniesieniu do art. 8 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 7 ustawy o komornikach sądowych z art. 2 Konstytucji.

4.1. Uzasadniając odmowę nadania biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 3 ust. 1 ustawy o komornikach z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny uznał, że Krajowa Rada Komornicza, zarzucając naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu oraz zasady równości wobec prawa, występuje w obronie interesu dłużników lub wierzycieli, nie zaś interesu członków korporacji zawodowej, w imieniu których wszczęła postępowanie przed sądem konstytucyjnym. Trybunał stwierdził zatem, że w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji, wskazany wyżej przedmiot oraz wzorzec kontroli nie spełniają wymogów stawianych „sprawie”, która należąc do zakresu działania Krajowej Rady Komorniczej, legitymowałaby tę władzę organizacji zawodowej (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji) do zainicjowania abstrakcyjnej kontroli norm.

4.2. Uzasadniając odmowę nadania biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 2 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny uznał, że kwestionowany przepis w brzmieniu „w rewirze komorniczym może działać więcej niż jeden komornik”, nie narusza – jak twierdzi wnioskodawca – „dyrektywy ładu i porządku publicznego” oraz „zasady poprawnej legislacji”, wywiedzionych z art. 2 Konstytucji.

4.3. Uzasadniając odmowę nadania biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach w odniesieniu do art. 8 ust. 7 ustawy o komornikach z art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny uznał oczywistą bezzasadność zarzutu wnioskodawcy, iż kwestionowany przepis w brzmieniu „komornik wybrany przez wierzyciela nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji, dokonania zabezpieczenia lub podjęcia innych czynności egzekucyjnych wchodzących w zakres jego ustawowych zadań” narusza „dyrektywę poprawnej legislacji”, wynikającą z art. 2 Konstytucji.

5. W zażaleniu z dnia 17 marca 2008 r. Krajowa Rada Komornicza wniosła „o uchylenie zaskarżonego postanowienia i nadanie dalszego biegu wnioskowi z dnia 21 sierpnia 2007 r. w takiej postaci, w jakiej został sformułowany przez wnioskodawcę”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje skutecznie wniesione zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6-7 ustawy o TK).

Należy zauważyć, iż na etapie postępowania zażaleniowego, Trybunałowi nie przysługuje możliwość uchylenia postanowienia wydanego w składzie jednego sędziego w toku wstępnego rozpoznania wniosku (art. 36 ust. 1 ustawy o TK). Wykluczona jest zatem możliwość ewentualnego spełnienia żądania Krajowej Rady Komorniczej w taki sposób, w jaki zostało ono sformułowane w zażaleniu. Trybunał Konstytucyjny przyjmuje jednak, że w niniejszej sprawie organizacja zawodowa wnosi o uwzględnienie zażalenia oraz nadanie dalszego biegu wnioskowi w całości.


2. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego treść dwóch przepisów kwestionowanej ustawy, wobec których zaskarżone postanowienie Trybunału rozstrzygnęło o odmowie nadania dalszego biegu, pozwala uznać, że zainicjowanie abstrakcyjnej kontroli z wniosku Krajowej Rady Komorniczej ma na celu ochronę interesów immanentnie związanych z wykonywaniem zawodu przez członków tejże korporacji.
Zasadność powyższego stanowiska potwierdza brzmienie tak art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 8 ust. 2 ustawy o komornikach) „w rewirze komorniczym może działać więcej niż jeden komornik”, jak i art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 8 ust. 7 ustawy o komornikach) „komornik wybrany przez wierzyciela nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji, dokonania zabezpieczenia lub podjęcia innych czynności wchodzących w zakres jego ustawowych zadań”.
Stąd Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie postanowił uwzględnić zażalenie w zakresie kontroli zgodności art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 8 ust. 2 oraz art. 8 ust. 7 ustawy o komornikach) z art. 2 Konstytucji, poddając zbadaniu zarzut naruszenia zasad poprawnej legislacji oraz zasad odnoszących się do kompetencji organów państwa w kontekście osiągnięcia celów, które zakładano w trakcie nowelizacji tych przepisów.

3. Trybunał Konstytucyjny nie podziela natomiast poglądu wnioskodawcy, który twierdzi, że „zakresu działania samorządów zawodowych, o których mowa w art. 17 ust. 1 Konstytucji, w tym również Krajowej Rady Komorniczej, nie można ograniczać wyłącznie do reprezentacji interesów członków samorządu”, dowodząc, że „[...] kwestie legislacji dotyczącej postępowania egzekucyjnego wyraźnie zostały zaliczone do zakresu działania komorników sądowych” (art. 85 ust. 1 pkt 2-5 ustawy o komornikach).

3.1. Należy zatem przypomnieć, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału, wyrażenie „sprawy objęte zakresem działania”, użyte w treści art. 191 ust. 2 Konstytucji, powinno być wykładane w sposób ścisły. Przysługujące podmiotom, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, prawo inicjowania postępowania przed Trybunałem nie ma bowiem charakteru ogólnego, ale jest wyjątkowym uprawnieniem, przyznanym w związku ze szczególnym charakterem działalności prowadzonej przez dany podmiot. Interpretacja, która rozszerzałaby zakres tego uprawnienia, jest zatem niedopuszczalna.

3.2. Trybunał Konstytucyjny wyjaśnia, że termin „sprawa” ma – na gruncie art. 191 ust. 2 ustawy zasadniczej – znaczenie autonomiczne. Wykładnia tego pojęcia jest immanentnie związana z charakterem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Badaniu Trybunału podlega zawsze zgodność aktu normatywnego (lub jego części) z aktem o wyższej mocy prawnej (jego normą lub normami). Zestawienie przedmiotu z wzorcem kontroli, do którego ma on być odniesiony, stawia skarżony przepis w pewnym kontekście, będącym jedynie wycinkiem możliwych zastosowań tego przepisu. Skonfrontowanie kwestionowanej normy z normą wyższego rzędu umożliwia ocenę jego hierarchicznej zgodności. Pojęcie „sprawa” należy właśnie utożsamiać z problemem zgodności aktu normatywnego (lub jego części) z normą aktu o wyższej mocy prawnej niż akt kontrolowany. Sam skarżony przepis może być bowiem przedmiotem wielu „spraw”, które wyznacza powołany wzorzec kontroli. Aby zatem rozstrzygnąć, czy w danej „sprawie” podmiotowi legitymowanemu szczegółowo przysługuje prawo wnioskowania do Trybunału Konstytucyjnego, trzeba dokonać dwóch zabiegów. Po pierwsze, na podstawie norm konstytucyjnych określić zakres działania podmiotu, na gruncie art. 191 ust. 2 Konstytucji, po drugie zaś zbadać, czy kwestionowana przezeń „sprawa” – tzn. zagadnienie zgodności przedmiotu wniosku z powołanymi wzorcami kontroli – jest objęta uprzednio wyznaczonym jego zakresem działania. Może się bowiem zdarzyć, że w świetle art. 191 ust. 2 Konstytucji podmiot tak określa zakres zaskarżenia (przedmiot i wzorce), że wyznaczona w nim „sprawa” mieści się w zakresie działania tego podmiotu, choć równoczesne powołanie drugiego wzorca kontroli tego samego przepisu oznacza, że tak określony zakres zaskarżenia wyznacza „sprawę”, która nie mieści się w jego zakresie działania. W konsekwencji należy podkreślić, że również ocena, czy wskazane wzorce kontroli cechuje adekwatność (materialna i kompetencyjna), rozstrzyga o zdolności wnioskowej podmiotów legitymowanych szczegółowo do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (por. postanowienia TK z: 17 listopada 2004 r., Tw 41/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 274; 24 maja 2005 r., Tw 38/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 97; 19 kwietnia i 28 listopada 2005 r., Tw 56/04, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 206 i 207).

3.3. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, przedstawiona w zażaleniu argumentacja koncentruje się na uzasadnieniu poglądu, zgodnie z którym zaskarżony art. 1 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 3 ust. 1 ustawy o komornikach), w brzmieniu: „przy wykonywaniu czynności komornik podlega orzeczeniom sądu i prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa” narusza konstytucyjne prawo wierzycieli i dłużników (prawo do sądu – art. 45 ust. 1), zaś zaskarżony art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach), w brzmieniu: „wierzyciel ma prawo wyboru komornika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio. [...]” narusza, obok powołanego wyżej prawa do sądu, także konstytucyjną zasadę równości wszystkich wobec prawa (art. 32 ust. 1), której adresatami są wierzyciele i dłużnicy.
Odnosząc się do powyższego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że tak wyznaczony zakres zaskarżenia nie jest „sprawą”, która mieściłaby się w zakresie działania Krajowej Rady Komorników, a tym samym legitymowała ten podmiot do wszczęcia postępowania przed Trybunałem. Powołane wzorce kontroli wyraźnie wskazują, że samorząd komorników zmierza do ochrony interesu ogólnospołecznego, abstrahując od ochrony interesów bezpośrednio związanych z wykonywaniem zawodu przez członków zrzeszonych w korporacji.
W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny postanowił nie uwzględnić zażalenia w odniesieniu do merytorycznego zbadania zgodności art. 1 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 3 ust. 1 ustawy o komornikach) z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 1 pkt 5 ustawy o zmianie ustawy o komornikach (art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach) z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W tym stanie rzeczy należało orzec jak w sentencji.