Pełny tekst orzeczenia

48/2/B/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 8 stycznia 2008 r.
Sygn. akt Tw 39/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie zgodności:
art. 9a ust. 3 w związku z art. 30c ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) z art. 2, art. 20, art. 22 w związku z art. 65 ust. 1, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 29 października 2007 r. Naczelna Rada Lekarska zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności art. 9a ust. 3 w związku z art. 30c ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.; dalej: ustawa o p.d.o.f.) z art. 2, art. 20, art. 22 w związku z art. 65 ust. 1, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 84 Konstytucji. Zaskarżony przepis, w stosunku do podatnika uzyskującego z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, przewiduje utratę prawa do opodatkowania w sposób określony w art. 30c ustawy o p.d.o.f., czyli zryczałtowaną stawką 19% podstawy obliczenia podatku.
W ocenie wnioskodawcy, zaskarżone przepisy ustawy o p.d.o.f. w rzeczywistości ograniczają prawo podatników do skorzystania z wolności wyboru opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej. Zdaniem Naczelnej Rady Lekarskiej, „treść przepisu jest wybitnie niejasna i mogąca wprowadzić w błąd, co nie może zostać uznane za zgodne z zasadą określoności prawa podatkowego i art. 2 Konstytucji, przez naruszenie reguł przyzwoitej legislacji”. Ponadto, przyjęte w tym przepisie ograniczenie „narusza gwarancje konstytucyjne udzielane modelowi społecznej gospodarki rynkowej – wolność gospodarczą, wyrażone odpowiednio w art. 20 i art. 22 Konstytucji bez spełnienia wyraźnych przesłanek zaistnienia takich ograniczeń, o których mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek pochodzący od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny bada, czy wniosek odpowiada warunkom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji oraz art. 32 ust. 2 ustawy o TK).

2. Rozpoznając wstępnie wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej, Trybunał Konstytucyjny zbadał w pierwszej kolejności, czy pochodzi on od podmiotu uprawnionego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
2.1. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 ustawy zasadniczej, ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie hierarchicznej zgodności norm (art. 188 pkt 1-3 Konstytucji). Jednakże legitymacja tych podmiotów została ograniczona w jej przedmiotowym zakresie, bowiem ogólnokrajowe władze organizacji zawodowej mogą kwestionować jedynie taki akt normatywny (jego część), który dotyczy spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 w związku z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji). Z tego względu wnioskodawca jest zobowiązany, na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o TK, wskazać przepis ustawy lub statutu, pozwalający stwierdzić, że zaskarżony akt normatywny dotyczy jego zakresu działania.
W określeniu granic, w jakich podmiot legitymowany szczególnie może wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego, kluczowe znaczenie ma wykładnia pojęć „sprawa” oraz „zakres działania”. Należy przy tym zaznaczyć, że ich interpretacja musi opierać się na postanowieniach Konstytucji jako podstawie przyznania uprawnienia do występowania o kontrolę norm. Natomiast przepis ustawy lub statutu ma jedynie walor potwierdzający, iż w rozpatrywanej sprawie kwestionowany akt normatywny (jego część) dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy, ustalonym zgodnie z postanowieniami Konstytucji.
2.2. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że uprawnienie do występowania z wnioskiem o zbadanie hierarchicznej zgodności norm nieprzypadkowo zostało przyznane ogólnokrajowym organom związków zawodowych, władzom organizacji pracodawców i organizacji zawodowych w jednym przepisie ustawy zasadniczej (art. 191 ust. 1 pkt 4). Oznacza to, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, iż intencją ustrojodawcy było objęcie ochroną tylko takich interesów tychże podmiotów, „które mają pewien wspólny mianownik”. Są to – odpowiednio – interesy pracodawców w związku z zatrudnianiem pracowników, interesy pracownicze oraz interesy związane z wykonywaniem zawodu (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 17 marca 2003 r., Tw 63/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 11; 25 lutego 2003 r., Tw 77/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 163; 19 marca 2003 r., Tw 73/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 80; 21 maja 2003 r., Tw 6/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 85; w szczególności postanowienie pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 28 stycznia 2004 r., Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2). Tym samym, w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji, „zakres działania” organizacji zawodowych nie obejmuje wszystkich spraw pozostających w gestii tych podmiotów, przyznanych im na mocy statutów, ustaw czy nawet niektórych przepisów ustawy zasadniczej.
Mając na uwadze powyższe ustalenia, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że legitymacja ogólnokrajowych władz organizacji zawodowych, w tym samorządów zawodowych zrzeszających osoby wykonujące zawód zaufania publicznego, koncentruje się wokół spraw dotyczących wykonywania określonego zawodu przez członków korporacji, zwłaszcza w aspekcie nałożonych obowiązków i przyznanych uprawnień. Ochrona interesów gospodarczych oraz ochrona interesów zawodowych dokonuje się bowiem na dwóch różnych płaszczyznach, choć nie jest wykluczone, by płaszczyzny te miały jakieś punkty styczne.

3. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, przepisy objęte rozpatrywanym wnioskiem Naczelnej Rady Lekarskiej nie regulują bezpośrednio żadnych obowiązków i uprawnień zawodowych lekarzy. Dotyczą one utraty prawa osób prowadzących działalność gospodarczą do opodatkowania zryczałtowaną stawką 19% podstawy obliczenia podatku. Jak przyznaje sam wnioskodawca, „przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w sposób istotny ograniczają prawa lekarzy i lekarzy dentystów do wykonywania działalności gospodarczej w ramach wykonywania odpowiednio zawodu lekarza lub lekarza dentysty”. Nie sposób dostrzec w tych przepisach jakiegokolwiek bezpośredniego związku z pozycją prawną osób wykonujących zawód zaufania publicznego. Regulacje te odnoszą się do zagadnień dotykających sfery interesów wszelkich podmiotów objętych zakresem przepisów, normujących obowiązek podatkowy w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie wystarczy pośredni lub prawdopodobny związek, jaki może zajść w następstwie stosowania przepisu, ale konieczne jest zaistnienie niewątpliwej konsekwencji obowiązywania tego przepisu, polegającej na kształtowaniu praw i obowiązków w ramach wykonywania zawodu. Trybunał Konstytucyjny podkreśla również, iż zarówno w przypadku ogólnokrajowych władz organizacji pracodawców, jak i ogólnokrajowych organów związków zawodowych, konsekwentnie odmawiano nadawania dalszego biegu wnioskom o abstrakcyjną kontrolę norm, w których podmioty te kwestionowały przepisy prawa podatkowego, odnoszące się do działalności gospodarczej lub do wszystkich podmiotów objętych zakresem obowiązku podatkowego (zob. postanowienia z: 21 maja 2003 r., Tw 6/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 85; 10 października 2003 r., Tw 11/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 203; 12 listopada 2003 r., Tw 14/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 205; 28 lipca 2006 r., Tw 5/06, OTK ZU nr 6/B/2006, poz. 263).
Należy zatem uznać, iż regulacje wskazane we wniosku Naczelnej Rady Lekarskiej nie mogą podlegać ocenie w trybie abstrakcyjnej kontroli norm, z uwagi na wykroczenie przez wnioskodawcę poza przedmiotowo ograniczony zakres spraw, objętych zakresem działania organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji. Podmioty, które mogłyby skutecznie zainicjować procedurę abstrakcyjnej kontroli kwestionowanych we wniosku przepisów przed Trybunałem Konstytucyjnym, są wskazane w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji.

W tym stanie rzeczy, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.