Pełny tekst orzeczenia

390/5/B/2009



POSTANOWIENIE

z dnia 13 października 2009 r.

Sygn. akt Ts 18/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Adam Jamróz – przewodniczący


Mirosław Wyrzykowski – sprawozdawca


Teresa Liszcz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 czerwca 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Tadeusza Ch.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 11 stycznia 2008 r. skarżący zarzucił, że art. 386 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 78 zdanie pierwsze w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

W ocenie skarżącego przepis ten, rozumiany w ten sposób, że sąd II instancji, uwzględniając apelację, po dokonaniu własnych ustaleń może w całości zmienić zaskarżony wyrok sądu I instancji i orzec co do istoty sprawy odmiennie, stwarza sytuację, w której sąd ten może całkowicie zmienić zaskarżone orzeczenie na niekorzyść jednej ze stron w oparciu o inną ocenę tych samych dowodów lub odmienną interpretację przepisów prawa. Wyrok reformatoryjny jest rozstrzygnięciem nowym, od którego nie przysługuje już środek odwoławczy. Zdaniem skarżącego powinien być traktowany jak wyrok wydany „w I instancji”, a w tak ukształtowanym stanie prawnym nie ma możliwości jego zmiany.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego. W dniu 5 kwietnia 2001 r. skarżący, jako pracownik Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Rolmak”, w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, prowadząc własny pojazd uległ wypadkowi drogowemu, wskutek którego doznał urazu kręgosłupa oraz szkody w postaci uszkodzonego auta. Pracodawca skarżącego nie sporządził protokołu wypadku, a w dniu 27 kwietnia 2001 r. wypowiedział skarżącemu umowę o pracę. Protokół wypadku został po wielokrotnych interwencjach skarżącego sporządzony 11 czerwca 2001 r. Z uwagi na to, że w ocenie skarżącego dokument był sporządzony nierzetelnie, w dniu 11 października 2001 r. wystąpił on z powództwem przeciwko pracodawcy do Sądu Okręgowego w Białymstoku. Sąd ten postanowieniem z 15 października 2001 r. (sygn. akt V P 62/01) przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu – Sądowi Pracy w Bielsku Podlaskim. W toku rozpoznawania sprawy przez tenże Sąd Rejonowy, skarżący pismem z 14 listopada 2001 r. rozszerzył powództwo, w wyniku czego zwiększył wartość przedmiotu sporu. W konsekwencji nastąpiła zmiana właściwości rzeczowej sądu: Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim zmuszony był przekazać sprawę do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku. Sąd ten postanowieniem z 21 marca 2005 r. (sygn. akt V P 22/05) wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku. Od decyzji ZUS (nr SZZ-6020-R/31/2005), odmawiającej wypłaty zasiłku chorobowego, skarżący w dniu 30 maja 2005 r. wniósł odwołanie do Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w Białymstoku. Sąd ten, wyrokiem z 18 października 2005 r. (sygn. akt VI U 411/04), przekazał roszczenie o przyznanie zasiłku chorobowego do ZUS, a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił. W wyniku apelacji skarżącego, wyrokiem z 27 stycznia 2006 r. (sygn. akt V Ua 102/05), Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku.

Wyrokiem z 23 maja 2006 r. (sygn. akt VI U 104/06) Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku zmienił zaskarżoną decyzję ZUS z 25 kwietnia 2005 r. w ten sposób, że przyznał skarżącemu prawo do zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy za okres od 18 maja 2001 r. do 2 września 2001 r., a roszczenie o zapłatę odsetek od tego wyroku przekazał – celem rozpoznania – Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Białymstoku; w pozostałej części odwołanie oddalił.

Na skutek apelacji ZUS Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyrokiem z 10 października 2006 r. (sygn. akt V Ua 46/06) zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

W dniu 25 czerwca 2007 r. w tej sprawie skarżący wniósł skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (skarga nr 27579/07, Charyło przeciwko Polsce). Decyzją z 25 września 2007 r., doręczoną skarżącemu 15 października 2007 r., Trybunał uznał skargę za niedopuszczalną.

Postanowieniem z 9 czerwca 2008 r., doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 23 czerwca 2008 r., Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu z uwagi na przekroczenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, który ukończył swój bieg po upływie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu wyroku sądu II instancji.

Zażaleniem z 27 czerwca 2008 r. skarżący zaskarżył postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 9 czerwca 2008 r., wnosząc o uchylenie powyższego postanowienia i nadanie skardze dalszego biegu.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Skarżący w zażaleniu stawia zarzut naruszenia art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że wniesienie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej oraz naruszenie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK poprzez odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, pomimo braku podstaw do podjęcia takiej decyzji.

Podstawowym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest problem dochowania przez skarżącego ustawowego terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. Problem ten funkcjonalnie wiąże się z koniecznością przesądzenia, któremu z rozstrzygnięć podjętych w sprawach skarżącego przypisać należało walor „ostatecznego orzeczenia”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Jednocześnie należy podkreślić, że przesłanki wydania w sprawie ostatecznego orzeczenia (art. 79 ust. 1 in fine Konstytucji) nie można utożsamiać z przesłanką wyczerpania drogi prawnej (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). Są to regulacje ściśle powiązane, ale nie tożsame. Zgodnie z treścią art. 46 ust. 1 ustawy o TK, od dnia doręczenia skarżącemu takiego właśnie orzeczenia – prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji, innego ostatecznego rozstrzygnięcia, wyczerpującego tok instancyjny – rozpoczyna bieg określony w ustawie trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Aby prawidłowo ustalić, na czym polega wyczerpanie drogi prawnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, trzeba znać nie tylko ustawowe regulacje wnoszenia środków zaskarżenia w danym postępowaniu, ale również zasady, na jakich opiera się polski model skargi konstytucyjnej. Dopiero łączne uwzględnienie obu tych elementów pozwala w sposób prawidłowy na rozwiązanie problemów, jakie powstają w praktyce.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszym postępowaniu należy przyjąć, że takim orzeczeniem w sprawie skarżącego był wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z 10 października 2006 r. Tym samym od dnia doręczenia skarżącemu właśnie tego wyroku rozpoczął bieg trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Dokonując powyższego ustalenia, Trybunał Konstytucyjny uznał tym samym, że w przedmiotowej sprawie nie jest zasadne przypisywanie waloru ostatecznego orzeczenia, wyczerpującego tok instancyjny decyzji ETPC z 25 września 2007 r., doręczonej skarżącemu 15 października 2007 r.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym z subsydiarnego charakteru skargi konstytucyjnej jako środka ochrony wolności i praw wynika, że zawarty w art. 79 ust. l Konstytucji zwrot: „orzekł ostatecznie” ma najbardziej ogólny i autonomiczny charakter, odnoszący się do końcowych rozstrzygnięć podejmowanych przez sąd lub organ administracji publicznej (postanowienie z 4 lutego 1998 r., Ts 1/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 17). Nie ma on zatem precyzyjnego odpowiednika pojęciowego w unormowaniach poszczególnych procedur sądowych. Intencją ustrojodawcy było bowiem zastosowanie takiego określenia, które najbardziej ogólnie i „autonomicznie” odnosić się będzie do różnych postępowań, podkreślając konieczność doprowadzenia przez skarżącego w każdym z nich do wydania orzeczenia, które będzie rozstrzygnięciem kończącym „ostatecznie” postępowanie w danej sprawie (por. postanowienie z 23 czerwca 1998 r., Ts 37/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 60). Ustawowa konkretyzacja terminu „orzekł ostatecznie” wyrażona jest w treści art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Następuje ona zarówno przez wyliczenie form ostatecznych orzeczeń (prawomocny wyrok, ostateczna decyzja, inne ostateczne rozstrzygnięcie), jak i przez ustanowienie wymogu wyczerpania przez skarżącego toku instancyjnego w danej sprawie.

W orzecznictwie Trybunału przyjmuje się powszechnie, że do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących mu zwyczajnych środków odwoławczych. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia, czy też wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji) wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. np. postanowienia TK z: 25 października 1999 r., Ts 81/99, OTK ZU nr 6/2001, poz. 169; 28 czerwca 2000 r., Ts 82/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 250; 6 listopada 2002 r., SK 4/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 85).

Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że indywidualna skarga wniesiona do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie mieści się w ramach tzw. zwyczajnych środków odwoławczych, których wniesienie jest z jednej strony warunkiem sine qua non merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, z drugiej zaś wyznacza moment (data doręczenia ostatniego z nich), od którego biegnie trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Rozstrzygnięciem przesądzającym o wyczerpaniu drogi prawnej jest w niniejszej sprawie wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z 10 października 2006 r. Biorąc pod uwagę datę wydania tego wyroku oraz fakt wystąpienia ze skargą konstytucyjną w dniu 11 stycznia 2008 r., przyjąć należy, że przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi nie budzi najmniejszej wątpliwości. Oznacza to tym samym, iż nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, która to okoliczność uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.