Pełny tekst orzeczenia

91/2/B/2009


POSTANOWIENIE
z dnia 14 stycznia 2009 r.
Sygn. akt Ts 21/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tomasza Kotali, w sprawie zgodności:
art. 91b ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.) z art. 2, art. 30 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej, sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego Tomasza Kotali, zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 91b ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.), w brzmieniu nadanym temu przepisowi przez art. 1 pkt 34 lit. a ustawy z dnia 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 179, poz. 1845). Zakwestionowanemu unormowaniu Karty Nauczyciela skarżący zarzucił niezgodność z art. 2, art. 30 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżący wystąpił z powództwem przeciwko Zespołowi Szkół Społecznych nr 4 Łódzkiego Stowarzyszenia Społeczno-Oświatowego w Łodzi o wynagrodzenie, ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, odszkodowanie za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę, odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania, odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych, świadczenie urlopowe, dodatek stażowy za pracę pedagogiczną, dodatek za stopień naukowy, odprawę i sprostowanie świadectwa pracy. Wyrokiem z 16 maja 2006 r. (sygn. akt XI P 1122/05) Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zobowiązał stronę pozwaną jedynie do częściowego sprostowania świadectwa pracy skarżącego, w pozostałej zaś części powództwo skarżącego oddalił i postępowanie umorzył. Sąd I instancji zważył, że do skarżącego, jako nauczyciela zatrudnionego w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej, zastosowanie mają tylko enumeratywnie wyliczone przepisy Karty Nauczyciela. Stąd też większość żądań zawartych w powództwie skarżącego oparta być mogła wyłącznie na przepisach Kodeksu pracy, te zaś – w ocenie sądu – nie zostały naruszone. Apelacja skarżącego od opisanego wyżej orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 8 września 2006 r. (sygn. akt VII Pa 385/06). Sąd Okręgowy podzielił stanowisko zawarte w zaskarżonym wyroku odnośnie do braku podstaw do zastosowania w sprawie powoływanych przez skarżącego przepisów Karty Nauczyciela. Zastosowanie względem skarżącego, jako nauczyciela niezatrudnionego w publicznej placówce prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organ administracji rządowej, znaleźć bowiem mogą wyłącznie przepisy wyliczone enumeratywnie w art. 91b ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela. Wszystkie pozostałe przepisy tej ustawy, wnioskując a contrario, nie mogą być wobec niego zastosowane.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze przepis Karty Nauczyciela.
Wykonując powyższe zarządzenie, pełnomocnik skarżącego skierował pismo, w którym ponownie wskazał na naruszenie: prawa do godności, jej poszanowania i ochrony przez władze publiczne (art. 30 Konstytucji); równości wobec prawa i prawa do równego traktowania przez organy władzy publicznej oraz zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji); nakazu urzeczywistniania sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, ustawodawca nałożył na skarżącego szereg powinności, wśród których poczesne miejsce zajmuje obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne prawa lub wolności, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślano, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polegać musi nie tylko na wskazaniu (numerycznym) postanowień Konstytucji, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, ale również precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodobniająca stawiane zarzuty. Z powyższego obowiązku nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższy wymóg, podstawowy z uwagi na dopuszczalność merytorycznego rozpoznania niniejszej skargi konstytucyjnej, nie został przez skarżącego dopełniony. Określając podstawę wniesionej skargi konstytucyjnej, skarżący konsekwentnie wskazuje na art. 2, art. 30 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, jako postanowienia mające służyć za wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu Karty Nauczyciela. Takie wskazanie podstawy skargi konstytucyjnej nastąpiło zarówno w treści samej skargi, jak i w piśmie pełnomocnika skarżącego mającym uzupełnić jej braki. Należy w związku z tym zauważyć, że wszystkie powołane przez skarżącego postanowienia Konstytucji mają bardzo ogólny charakter i wyrażają tzw. podstawowe zasady ustrojowe. W odniesieniu do art. 2 Konstytucji i wyrażonego w nim obowiązku państwa urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej Trybunał Konstytucyjny wyraził już pogląd o ograniczonej dopuszczalności traktowania go za wystarczający wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej. Dopuszczalność ta warunkowana jest bowiem precyzyjnym wskazaniem, jakiej treści prawo podmiotowe, wywodzone z art. 2 Konstytucji, doznało naruszenia przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi (zob. postanowienie TK z 12 grudnia 2000 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59). Analogiczny w treści pogląd wyrażany był także wielokrotnie w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego odnoszących się do zasady równości i zakazu dyskryminacji, wyrażonych w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Także i w tym kontekście Trybunał Konstytucyjny podkreślał konieczność każdorazowego doprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego prawa lub wolności, wyrażonych w treści innych postanowień Konstytucji, zasady te doznały niedozwolonego ograniczenia lub uszczerbku (zob. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 47/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 41; 17 czerwca 1998 r., Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 40; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 2000 r., Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72; 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, analizowana skarga konstytucyjna nie zawiera wskazania konkretnego konstytucyjnego prawa lub wolności, ani sposobu ich naruszenia. Jej uzasadnienie sprowadza się bowiem do ogólnego zarzutu niesprawiedliwego i dyskryminującego potraktowania skarżącego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wymogu określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK nie realizuje także odwołanie się do treści art. 30 Konstytucji i proklamowanej tam zasady poszanowania niezbywalnej i nienaruszalnej godności człowieka, jako źródła praw i wolności człowieka i obywatela. Nie wykluczając potraktowania tego postanowienia Konstytucji jako wzorca kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej, trzeba podkreślić konieczność precyzyjnego określenia treści prawa podmiotowego, które wywodzone jest z tak ujętej zasady ogólnej. Takiego określenia nie zwiera jednak uzasadnienie analizowanej skargi konstytucyjnej, ani też pismo mające uzupełnić jej braki.
Obowiązek szczegółowego i konkretnego uzasadnienia zarzutów niekonstytucyjności aktualizuje się zwłaszcza przy uwzględnieniu treści kwestionowanych przepisów Karty Nauczyciela. Zwrócić należy uwagę, że art. 91b ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela był już przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, jednakże w innym – aniżeli podnoszony w niniejszej skardze konstytucyjnej – zakresie normowania. W wyroku z 8 września 2005 r. (P 17/04, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 90). Trybunał Konstytucyjny orzekł m.in., że art. 91b ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela, w zakresie, w jakim wyłącza stosowanie art. 88 tej ustawy do nauczyciela zatrudnionego w placówce niepublicznej w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć, jest niezgodny z art. 32 ust. 1, a przez to z nakazem urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej wyrażonym w art. 2 Konstytucji. W tym miejscu należy podkreślić, że orzeczenie to wydane zostało wskutek skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego, co znacząco rozszerzało możliwości określenia przez inicjujący postępowanie Sąd Okręgowy w Koszalinie konstytucyjnego wzorca kontroli zaskarżonej regulacji Karty Nauczyciela.
Trzeba więc przy tej okazji zauważyć, że przedmiotem orzekania przez Trybunał Konstytucyjny było wówczas inne unormowanie, aniżeli to, które stanowi przedmiot niniejszej skargi konstytucyjnej, niemniej jednak w uzasadnieniu tego wyroku Trybunał poczynił istotne uwagi co do zakresu swobody ustawodawcy określającego katalog uprawnień adresatów postanowień Karty Nauczyciela. I tak, o ile w odniesieniu do ich uprawnień emerytalno-rentowych swoboda ta nie powinna być – zdaniem Trybunału – nadmierna, o tyle w sferze uprawnień pracowniczych jest ona większa. Skoro tak, to znacząco bardziej wnikliwa i precyzyjnie uzasadniona powinna być też argumentacja towarzysząca zarzutowi przekroczenia przez ustawodawcę dopuszczalnych konstytucyjnie granic różnicowania zakresu uprawnień poszczególnych kategorii podmiotów objętych zakresem zastosowania Karty Nauczyciela. Zarzuty wnoszącego niniejszą skargę konstytucyjną koncentrują się zaś właśnie na sferze konkretnych uprawnień pracowniczych regulowanych postanowieniami Karty Nauczyciela. Właśnie z uwagi na powyższe zastrzeżenia Trybunału Konstytucyjnego, poczynione już w wyroku w sprawie o sygnaturze P 17/04, tym bardziej uzasadnione jest żądanie dokładnego i merytorycznego wyjaśnienia przez skarżącego, jakie konkretne prawa i wolności konstytucyjne, a także w jaki sposób, zostały naruszone przez prawodawcę.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 49 ustawy o TK, orzeka się jak w sentencji.