Pełny tekst orzeczenia

363/5/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 22 października 2009 r.
Sygn. akt Ts 81/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 listopada 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Waldemara S.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 10 kwietnia 2007 r. pełnomocnik skarżącego zarzucił sprzeczność art. 46 ustawy z dnia 15 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, i z art. 1 pkt 1, art. 12 pkt 2 i 3 Europejskiej Karty Społecznej, a przez to również z art. 9 i art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Decyzją z 19 stycznia 2006 r. (znak RZ-10-03-6000/58/01/2006) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Gdańsku przyjął do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego skarżącemu za okres od 1 października 2005 r. do 5 lutego 2006 r. kwotę wynoszącą 100% przeciętnego wynagrodzenia. W odwołaniu złożonym od powyższej decyzji skarżący wniósł o przyjęcie do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego kwoty stanowiącej przeciętne wynagrodzenie ubezpieczonego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Odwołanie skarżącego zostało oddalone przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku – VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 24 maja 2006 r. (sygn. akt VI U 332/06). Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku oddalił apelację wniesioną od powyższego rozstrzygnięcia wyrokiem z 10 października 2006 r. (sygn. akt VIII Ua 89/06). Wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną. Postanowieniem Sądu Najwyższego z 19 października 2007 r. odmówiono przyjęcia wniesionej skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć wiąże skarżący naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady równości wobec prawa oraz prawa wynikającego z art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji. Naruszenie powyższych praw upatruje skarżący w fakcie nieuzyskania zasiłku chorobowego w wysokości proporcjonalnej do uzyskiwanych uprzednio zarobków. Zasada równości została naruszona – zdaniem skarżącego – przez wprowadzenie dyskryminującego kryterium, za jakie uznaje fakt istnienia lub nieistnienia tytułu ubezpieczeniowego, które uniemożliwia osobom ubezpieczonym po ustaniu stosunku pracy otrzymywanie zasiłku chorobowego proporcjonalnego do osiąganego wynagrodzenia. Odwołując się do tezy Trybunału Konstytucyjnego, według której świadczenia z ubezpieczenia społecznego mają pokrywać usprawiedliwione potrzeby ubezpieczonego, skarżący wskazuje, iż należy je ustalać indywidualnie przy uwzględnieniu konkretnego przypadku. Oznacza to – w jego ocenie – iż wszelkie próby stosowania mierników obiektywnych, takich jak wysokość przeciętnego wynagrodzenia, zawsze będą godzić w usprawiedliwione potrzeby ubezpieczonych, których poziom życia jest wyższy niż przeciętny, co pozwala uzasadnić naruszenie prawa wyrażonego w art. 67 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji.
Skarżący wskazuje ponadto, iż nowelizacja treści zaskarżonej regulacji, polegająca na ograniczeniu wysokości podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego z kwoty równej 200% do kwoty równej 100% przeciętnego wynagrodzenia, jest sprzeczna z art. 12 ust. 3 EKS, zawierającym zobowiązanie państwa do stopniowego podnoszenia poziomu systemu zabezpieczenia społecznego.
Postanowieniem z 25 listopada 2008 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, wskazując w uzasadnieniu na brak naruszenia zasady równości, ze względu na fakt, iż osób ubezpieczonych oraz osób, które wprawdzie były kiedyś ubezpieczone, ale aktualnie nie posiadają żadnego tytułu ubezpieczenia chorobowego, nie można traktować jako podmioty podobne w świetle art. 32 Konstytucji. Oznacza to w konsekwencji, iż odmienne uregulowanie zasad ustalania wysokości przysługujących im zasiłków chorobowych nie może naruszać zasady równości. Trybunał wskazał także, iż zarzut naruszenia art. 67 ust. 1 przez zaskarżony przepis jest oczywiście bezzasadny.
W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i nadanie dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazał, iż stanowisko zawarte w orzeczeniu TK jest sprzeczne z orzecznictwem Sądu Najwyższego w zakresie istoty i roli, jaką ma spełniać zasiłek chorobowy. Skarżący powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 1996 r. (sygn. akt II UZP 23/95), w której stwierdzono, iż funkcja zasiłku chorobowego sprowadza się do zabezpieczenia w okresie choroby środków utrzymania utraconych wobec braku zarobków, zaś istotą zasiłku jest pokrycie kosztów leczenia oraz ochrona pracownika przed obniżeniem poziomu życia jego samego, a także pozostających na jego utrzymaniu członków rodziny. Podobnie w uchwale z 10 grudnia 1984 r. SN wskazał, iż funkcją zasiłku chorobowego jest zastąpienie wypłaconego z powodu niezdolności do pracy wynagrodzenia oraz ochrona przed obniżeniem poziomu życia z powodu utraty zarobku. W świetle tych uchwał skarżący uznaje za nieuzasadnione twierdzenie TK zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, zgodnie z którym „zasiłek stanowi pewien quasi-korelat osiąganego wynagrodzenia za pracę, w sytuacji, w której przejściowa niezdolność do pracy uniemożliwia dalsze jego uzyskiwanie. W przypadku, w którym osoba nie jest zatrudniona i nie osiąga wynagrodzenia trudno mówić o powstaniu »szkody« stanowiącej skutek ziszczenia się ryzyka chorobowego”.
Skarżący zarzuca także Trybunałowi, że nie wziął pod uwagę zróżnicowania dwóch pojęć: okresu ubezpieczenia oraz ustania tytułu ubezpieczenia związanego z prawem i obowiązkiem opłacania składki ubezpieczeniowej. Jego zdaniem istotna powinna być okoliczność, iż jego choroba „powstała w trakcie trwania umowy o pracę, a po jej zakończeniu ze względu na chorobę z mocy prawa nie mógł podjąć nowego zatrudnienia”.
Skarżący wskazuje także na fakt, iż pracodawca, który przyznał mu nagrodę już po ustaniu stosunku pracy i po wygaśnięciu tytułu ubezpieczenia, zobowiązany był pomimo tego faktu do odprowadzenia składki chorobowej i wypadkowej. Pismem z 1 czerwca 2006 r. skarżący otrzymał odmowę zwrotu składek zapłaconych po wygaśnięciu tytułu ubezpieczenia. Oznacza to, że opłacił on składki niedające mu żadnych praw ubezpieczeniowych i roszczeń wzajemnych z systemu ubezpieczenia społecznego. Zdaniem skarżącego ta kwestia jest istotna dla rozpatrzenia postawionego w skardze zarzutu, zaś Trybunał Konstytucyjny nie odniósł się do niej w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.
In fine zażalenia skarżący wskazał, iż dyskryminująca regulacja została wprowadzona do systemu prawnego ustawą z 1999 r. Poprzednio obowiązujące ustawodawstwo nie znało takich rozwiązań.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś wniesione zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu była oczywista niezasadność przedstawionych w skardze zarzutów wskazujących na naruszenie zasady równości oraz prawa do zabezpieczenia społecznego. Podkreślić należy, iż skarżący we wniesionym zażaleniu nie odniósł się do zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia stanowiska wskazującego na brak naruszenia zasady równości, ograniczając się de facto do polemiki z przedstawioną przez Trybunał Konstytucyjny istotą zasiłku chorobowego. W ocenie skarżącego zasiłek przysługuje nie tylko w sytuacji, w której nie można z powodu choroby wykonywać pracy, ale i w przypadku, w którym choroba uniemożliwia podjęcie pracy. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nawet takie rozumienie istoty zasiłku chorobowego nie uzasadnia przyjęcia, że zaskarżony przepis narusza zasadę równości czy prawo do zabezpieczenia społecznego. Także skarżący nie wykazał, w jaki sposób poczynione przez niego ustalenia, dotyczące istoty prawa do zasiłku chorobowego, uzasadniają przyjęcie, iż osoby ubezpieczone i osoby, którym na mocy obowiązującego prawa przysługuje zasiłek po ustaniu stosunku ubezpieczeniowego, są podmiotami podobnymi, wymagającymi równego traktowania w świetle zasady równości. Skarżący ogranicza się do stwierdzenia, że zaskarżone przepisy mają dyskryminujący charakter. Zaznaczyć należy, że skarżący nie wykazał także, w jaki sposób prezentowane przez niego rozumienie istoty zasiłku chorobowego uzasadnia przyjęcie, iż doszło w jego sprawie do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego. Podkreślić należy, że kwestionowany przepis nie wyłącza prawa do zasiłku chorobowego, tylko ogranicza jego wysokość, przy czym to ograniczenie uzasadnianie jest faktem przyznania tego świadczenia za okres po ustaniu stosunku ubezpieczeniowego. Zgodnie zaś z jednolitym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, ocena celowości i trafności rozstrzygnięć parlamentu wykracza poza zakres sądownictwa konstytucyjnego. Przyjmuje się bowiem, iż określenie form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego – najbardziej optymalnych z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju – mieści się w przyznanej ustawodawcy swobodzie, przy czym określająca je ustawa nie może naruszać istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Obowiązek wyboru najbardziej trafnych rozstrzygnięć spoczywa na parlamencie, który ponosi odpowiedzialność polityczną za sposób wykorzystania kompetencji prawotwórczych (tak: wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 2/A/2008, poz. 34).
Przyjmując także, iż prawo do zasiłku chorobowego – nawet po ustaniu stosunku ubezpieczeniowego – stanowi realizację prawa do zabezpieczenia społecznego, wskazać należy, iż ochrona konstytucyjna obejmuje tylko tzw. minimalny zakres prawa do zabezpieczenia społecznego odpowiadającego konstytucyjnej istocie tego prawa, który ustawodawca ma zagwarantować (zob. wyroki TK z: 29 kwietnia 2008 r., P 38/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 46; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; 1 kwietnia 2008 r., SK 96/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 40; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 24 października 2005 r., P 13/04, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 102). Skarżący nie wykazał, w jaki sposób przyznanie mu zasiłku chorobowego w wysokości odpowiadającej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia narusza to gwarantowane konstytucyjne minimum.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 25 listopada 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze w zakresie i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.