169/3/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 8 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 132/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krzysztofa Jodzikowskiego w sprawie zgodności:
1) art. 530 § 4 i 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 536 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 18 czerwca 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 530 § 4 i 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji; art. 536 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 8 lutego 2007 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt III KK 182/06) oddalił kasację obrońcy skarżącego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – II Wydział Karny z 19 maja 2005 r. (sygn. akt II Aka 66/05), zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach – II Wydział Karny z 3 listopada 2004 r. (sygn. akt II K 42/03).
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 530 § 4 k.p.k. w zakresie, w jakim nie określa trybu i sposobu rozpoznania przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym pism strony, zawierających wnioski i zarzuty wywiedzione obok skargi kasacyjnej obrońcy, narusza prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji), prawo do sądu (art. 45 ust. 1 zw. z art. 2 Konstytucji) oraz jest niezgodny z art. 183 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, art. 530 § 5 k.p.k. w zakresie, w jakim nie określa trybu i sposobu rozpoznania przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym pism strony, zawierających stanowisko wyrażone w odpowiedzi na stanowisko prokuratora do kasacji obrońcy, narusza prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji), prawo do sądu (art. 45 ust. 1 zw. z art. 2 Konstytucji) oraz jest niezgodny z art. 183 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazał także, że art. 536 k.p.k., w zakresie, w jakim nie określa trybu i sposobu rozpoznania z urzędu przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym wszystkich zarzutów i uchybień podnoszonych również przez stronę obok skargi kasacyjnej obrońcy oraz skutków, jakie zarzuty te powinny wywołać, jest niezgodny z wskazanymi wyżej wzorcami kontroli.
W piśmie uzupełniającym braki formalne skargi konstytucyjnej skarżący powtórzył zarzuty podniesione w skardze i wskazał, że brak określenia sposobu postępowania z pismami procesowymi skazanego kierowanymi wprost do Sądu Najwyższego narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji. Stanowi to jednocześnie naruszenie zasady sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Zaskarżone przepisy art. 530 § 4 i 5 k.p.k. określają dwa odrębne tryby postępowania z kasacją w sprawach karnych. Pierwszy odnosi się do kasacji, które nie zostały uznane przez prokuratora za oczywiście bezzasadne, drugi do kasacji uznanych za oczywiście bezzasadne. W jednym postępowaniu w trybie rozpoznania kasacji nie jest możliwe wystąpienie obu tych trybów jednocześnie, z ich istoty wynika bowiem, że są to tryby konkurencyjne. W niniejszej sprawie prokurator stwierdził bezzasadność kasacji, która została rozpoznana przez Sąd Najwyższy na rozprawie. Oczywiste jest zatem, że zastosowanie w sprawie miał art. 530 § 4 k.p.k., a w konsekwencji podstawą wydanego ostatecznego orzeczenia nie mógł być art. 530 § 5 k.p.k. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.
W pozostałym zakresie wskazać należy, co następuje. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Wskazany przez skarżącego art. 183 ust. 1 Konstytucji, określający kompetencje Sądu Najwyższego do sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania, umieszczony w rozdziale VII Konstytucji „Sądy i Trybunały”, jest przepisem o charakterze ustrojowym, który nie wyraża żadnych praw ani wolności o charakterze podmiotowym. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji zarzut ten nie może być przedmiotem rozpoznania w trybie skargi konstytucyjnej.
Skarżący wezwany został do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej m.in. poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji przez zaskarżone przepisy art. 530 § 4 i 5 k.p.k. W piśmie uzupełniającym braki skargi nie ma takiego wskazania. Skarżący, określając także w sposób ogólnikowy zarzut naruszenia art. 42 ust. 2 Konstytucji podniósł, że „jest to również naruszenie zasady sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy zawartej w art. 45 ust. 1 Konstytucji”. Tymczasem, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Ciężar wykazania tych okoliczności spoczywa na skarżącym, który został ponadto wezwany do uzupełniania braków skargi w tym zakresie zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego. Uznać należy, że skarżący nie uzupełnił braków skargi w tym zakresie. Zgodnie z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nieusunięcie braków skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie 7 dni stanowi samoistną podstawę odmowy nadania biegu skardze.
Pozostałe zarzuty skarżącego uznać należy za oczywiście bezzasadne. Skarżący zarzucił, że art. 530 § 4 k.p.k. jest niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim nie określa trybu i sposobu rozpoznania przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym pism strony, zawierających wnioski i zarzuty wywiedzione obok skargi kasacyjnej obrońcy. Tymczasem, zgodnie z zaskarżonym przepisem „w wypadku przyjęcia kasacji, której prokurator nie uznał za oczywiście bezzasadną, odpis pisemnej odpowiedzi prokuratora na kasację doręcza się pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom. Dalsze pisma procesowe wnosi się bezpośrednio do sądu kasacyjnego”. Przepis ten określa więc jedynie sposób wnoszenia i doręczania pism w postępowaniu kasacyjnym i nie odnosi się w żaden sposób do sposobu ani zakresu ich rozpoznania przez sąd kasacyjny. Treść normatywna przepisu pozostaje bez żadnego związku ze stawianymi przez skarżącego zarzutami, w szczególności nie wpływa na tryb i sposób rozpoznania treści tych pism i wniosków. Tak sformułowany zarzut uznać należy zatem za oczywiście bezzasadny.
Skarżący wskazał wreszcie, że art. 536 k.p.k., w zakresie, w jakim nie określa trybu i sposobu rozpoznania z urzędu przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym wszystkich zarzutów i uchybień podnoszonych osobiście przez stronę obok skargi kasacyjnej obrońcy oraz skutków, jakie zarzuty te powinny wywołać, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji. Także i ten zarzut uznać należy za oczywiście bezzasadny. Zgodnie z art. 536 k.p.k. „Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych w art. 435, 439 i 455”. Zaskarżony przepis nakłada zatem na sąd obowiązek rozpoznania wszystkich zarzutów podniesionych w kasacji. Przypomnieć należy jednak, że kasacja jest szczególnym, nadzwyczajnym środkiem kontroli procesowej, dokonywanej po wyczerpaniu dwuinstancyjnego toku instancji. Jej celem nie jest kolejna, trzecioinstancyjna merytoryczna ocena zgromadzonych w sprawie dowodów, lecz kontrola ograniczona do uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.). Ponadto, zgodnie z art. 526 § 2 k.p.k., jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego albo Rzecznika Praw Obywatelskich, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym. Istnienie przymusu adwokackiego zapewnia należytą ochronę interesów procesowych strony, która nie posiada fachowej w tym zakresie wiedzy. Zawarte w skardze konstytucyjnej twierdzenia skarżącego, że skargi kasacyjne są sporządzane przez adwokatów, którzy nie znają albo nie rozumieją istoty skargi, nie podlegają ocenie Trybunału. Wskazywać mogą jednak na to, że istota zarzutów skarżącego związana jest z niewłaściwym w jego ocenie poziomem wniesionej w jego imieniu kasacji do Sądu Najwyższego i wynikającą z tej oceny próbą osobistego uzupełnienia argumentów skargi. Powyższe wskazuje, że istota zarzutów skarżącego związana jest z brakiem przepisu obligującego Sąd Najwyższy do pominięcia przepisów określających przymus adwokacki i przyjęciem praktyki polegającej na zapewnieniu skarżącemu osobistej możliwości działania w sprawie. Przyjęcie takie jest jednak niemożliwe ze względu na treść art. 526 § 2 k.p.k. Przepis ten nie został wskazany jako przedmiot kontroli w niniejszej skardze. Tak formułowane zarzuty nie mogą uzasadnić naruszenia prawa do obrony przez art. 536 k.p.k. i są w tym zakresie oczywiście bezzasadne. Na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przesądza to o niedopuszczalności rozpoznania skargi konstytucyjnej w tym zakresie.
W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.