Ts 143/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
404/5/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 143/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tomasza S. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 oraz art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 32 w związku z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
2) art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 2 Konstytucji;
3) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 29 kwietnia 2008 r. (złożonej w dniu 30 kwietnia 2008 r.) skarżący zarzucił, że: art. 14 ust. 2 oraz art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim stosuje się on do spraw wszczętych przed dniem 10 marca 2007 r., a dotyczących podmiotów zwolnionych przez sąd od kosztów sądowych, są niezgodne z art. 32 w związku z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji.
W ocenie skarżącego obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej przez podmioty w całości zwolnione od kosztów sądowych na mocy postanowienia sądu, powoduje nieuzasadnioną nierówność w stosunku do podmiotów zwolnionych od kosztów ex lege. Wymóg uiszczenia opłaty stanowi również ograniczenie prawa do sądu, ponieważ pozbawia on osoby dotknięte ubóstwem realnej ochrony sądowej. Niejasność regulacji intertemporalnych narusza w opinii skarżącego reguły poprawnej legislacji, a poprzez wątpliwości interpretacyjne osłabia zaufanie obywateli do państwa. Sankcja w postaci odrzucenia – bez wezwania do uiszczenia opłaty – środka odwoławczego lub środka zaskarżenia wniesionego przez zawodowego pełnomocnika, jest nieproporcjonalna do skutków, jakie wywołuje.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 16 sierpnia 2007 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie – I Wydział Cywilny (sygn. akt I A Ca 536/07) odrzucił apelację pełnomocnika skarżącego z uwagi na nieuiszczenie przez profesjonalnego pełnomocnika, będącego adwokatem, opłaty podstawowej w kwocie 30 zł. Postanowieniem z 27 listopada 2007 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 1 lutego 2008 r.) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na to postanowienie.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Negatywną przesłankę rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny stanowi zbędność orzekania, obejmująca w szczególności sytuację, w której Trybunał orzekł uprzednio jednoznacznie i wyczerpująco w przedmiocie zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją (por. postanowienia TK z 21 stycznia 1998 r., K. 33/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 8; 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wyrok TK z 5 września 2006 r., K 51/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100). Okoliczność ta w niniejszym przypadku zachodzi w związku wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym Trybunał stwierdził, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 126, poz. 876, oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”. Należy również nadmienić, że kwestia zgodności z Konstytucją art. 1302 § 3 k.p.c. była również przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 28 maja 2009 r. (P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72). W sprawie tej Trybunał orzekł, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zażalenie, wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. W związku z powyższym należy przyjąć, że rozpoznane zostały już przez Trybunał zarzuty przedstawione w skardze, wynikające ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
Istotnego novum, uzasadniającego nadanie skardze dalszego biegu nie może stanowić także wskazanie przez skarżącego art. 32 Konstytucji jako wzorca kontroli art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. Należy bowiem zwrócić uwagę, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego norma wyrażona w art. 32 Konstytucji tworzy prawo o szczególnym charakterze. W postanowieniu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) Trybunał podkreślił, iż ma ono charakter prawa „drugiego stopnia” „metaprawa”, tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich, niejako „samoistnie”. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może być ono chronione za pomocą skargi konstytucyjnej. Art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, dlatego też winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej.
Skarżący w petitum skargi będącej przedmiotem niniejszej kontroli stawia zarzut niezgodności art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji. Ponadto podnosi, że przepisy te naruszają art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Tym samym, skarżący czyni normę wyrażoną w art. 32 Konstytucji samodzielnym wzorcem dla kontroli skargi konstytucyjnej. W świetle wyżej wskazanego postanowienia Trybunału takie określenie wzorca kontroli jest niedopuszczalne i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Nawet gdyby w myśl zasady falsa demonstratio non nocet przyjąć, że skarżący rozpatruje zarzut naruszenia tej ogólnej zasady w związku z naruszeniem prawa do sądu (naruszenie równego dostępu do sądu – art. 32 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji), to w świetle zapadłego rozstrzygnięcia z 17 listopada 2008 r. w sprawie SK 33/07 zarzut ten stał się bezprzedmiotowy. Wyrokiem tym Trybunał uznał, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś,: „Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem od tej zasady. Generalnie ustawodawca ma swobodę regulacyjną. Tym bardziej przysługuje ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał podkreślił również, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów. Zakwestionowane przepisy nie naruszają również zasad poprawnej legislacji, ich treść nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały. W świetle zapadłego orzeczenia, należy więc przyjąć, że skoro Trybunał uznał, iż zaskarżone przepisy nie naruszają prawa podmiotowego jednostki, jakim jest dostęp do sądu, to tym bardziej nie naruszają zasady ogólnej wyrażonej w art. 32 Konstytucji.
Odnosząc się do zarzutu niezgodności powyższych regulacji z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Trybunał zwraca uwagę skarżącego, iż z wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji w sposób niebudzący żadnych wątpliwości wynika, iż umowy międzynarodowe nie mogą stanowić wzorca kontroli zgodności dla kwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów. Niemniej, należy nadmienić, że w sprawie SK 33/07 Trybunał zauważył również, że w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wymóg uiszczenia opłat i wydatków nie jest ograniczeniem prawa do sądu, a tym samym nie narusza art. 6 Konwencji.
Trybunał Konstytucyjny uwzględnił również okoliczność, iż w zakresie określonego przez skarżącego wzorca kontroli art. 2 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych znalazł się również art. 2 Konstytucji. Odnosząc się do tego zarzutu, Trybunał podkreśla, iż art. 2 – podobnie jak art. 32 Konstytucji – nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w ramach procedury skargi konstytucyjnej. Dopuszczalność weryfikacji zaskarżonego przepisu względem art. 2 Konstytucji uzależniona jest od sprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego przysługującego mu prawa podmiotowego, znajdującego podstawę w unormowaniach konstytucyjnych, zasada ta doznała niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia (zob. przede wszystkim postanowienia z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie formułuje wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę, jak zasada poprawnej legislacji, stanowiącą element zasady państwa prawnego, nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej.
Natomiast w odniesieniu do zarzutu skarżącego dotyczącego nieproporcjonalności sankcji w postaci odrzucenia – bez wezwania do uiszczenia opłaty – środka zaskarżenia wniesionego przez zawodowego pełnomocnika w stosunku do skutków, jakie wywołuje w zakresie ingerencji w konstytucyjne prawa strony postępowania (zarzut niekonstytucyjności art. 1302 § 3 k.p.c. z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji), Trybunał nadmienia, iż w cytowanych wyrokach, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził m.in.: „Nie można natomiast mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; z 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06)”.
W cytowanym wyroku Trybunał stwierdził też, że zaskarżony przepis nie stanowi nadmiernego, czyli nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu: „rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny”.
Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 143/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tomasza S. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 oraz art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 32 w związku z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
2) art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 2 Konstytucji;
3) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 29 kwietnia 2008 r. (złożonej w dniu 30 kwietnia 2008 r.) skarżący zarzucił, że: art. 14 ust. 2 oraz art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim stosuje się on do spraw wszczętych przed dniem 10 marca 2007 r., a dotyczących podmiotów zwolnionych przez sąd od kosztów sądowych, są niezgodne z art. 32 w związku z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji.
W ocenie skarżącego obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej przez podmioty w całości zwolnione od kosztów sądowych na mocy postanowienia sądu, powoduje nieuzasadnioną nierówność w stosunku do podmiotów zwolnionych od kosztów ex lege. Wymóg uiszczenia opłaty stanowi również ograniczenie prawa do sądu, ponieważ pozbawia on osoby dotknięte ubóstwem realnej ochrony sądowej. Niejasność regulacji intertemporalnych narusza w opinii skarżącego reguły poprawnej legislacji, a poprzez wątpliwości interpretacyjne osłabia zaufanie obywateli do państwa. Sankcja w postaci odrzucenia – bez wezwania do uiszczenia opłaty – środka odwoławczego lub środka zaskarżenia wniesionego przez zawodowego pełnomocnika, jest nieproporcjonalna do skutków, jakie wywołuje.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 16 sierpnia 2007 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie – I Wydział Cywilny (sygn. akt I A Ca 536/07) odrzucił apelację pełnomocnika skarżącego z uwagi na nieuiszczenie przez profesjonalnego pełnomocnika, będącego adwokatem, opłaty podstawowej w kwocie 30 zł. Postanowieniem z 27 listopada 2007 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 1 lutego 2008 r.) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na to postanowienie.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Negatywną przesłankę rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny stanowi zbędność orzekania, obejmująca w szczególności sytuację, w której Trybunał orzekł uprzednio jednoznacznie i wyczerpująco w przedmiocie zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją (por. postanowienia TK z 21 stycznia 1998 r., K. 33/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 8; 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wyrok TK z 5 września 2006 r., K 51/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100). Okoliczność ta w niniejszym przypadku zachodzi w związku wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym Trybunał stwierdził, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 126, poz. 876, oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”. Należy również nadmienić, że kwestia zgodności z Konstytucją art. 1302 § 3 k.p.c. była również przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 28 maja 2009 r. (P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72). W sprawie tej Trybunał orzekł, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zażalenie, wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. W związku z powyższym należy przyjąć, że rozpoznane zostały już przez Trybunał zarzuty przedstawione w skardze, wynikające ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
Istotnego novum, uzasadniającego nadanie skardze dalszego biegu nie może stanowić także wskazanie przez skarżącego art. 32 Konstytucji jako wzorca kontroli art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. Należy bowiem zwrócić uwagę, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego norma wyrażona w art. 32 Konstytucji tworzy prawo o szczególnym charakterze. W postanowieniu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) Trybunał podkreślił, iż ma ono charakter prawa „drugiego stopnia” „metaprawa”, tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich, niejako „samoistnie”. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może być ono chronione za pomocą skargi konstytucyjnej. Art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, dlatego też winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej.
Skarżący w petitum skargi będącej przedmiotem niniejszej kontroli stawia zarzut niezgodności art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji. Ponadto podnosi, że przepisy te naruszają art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji, a także art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Tym samym, skarżący czyni normę wyrażoną w art. 32 Konstytucji samodzielnym wzorcem dla kontroli skargi konstytucyjnej. W świetle wyżej wskazanego postanowienia Trybunału takie określenie wzorca kontroli jest niedopuszczalne i stanowi samoistną podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Nawet gdyby w myśl zasady falsa demonstratio non nocet przyjąć, że skarżący rozpatruje zarzut naruszenia tej ogólnej zasady w związku z naruszeniem prawa do sądu (naruszenie równego dostępu do sądu – art. 32 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji), to w świetle zapadłego rozstrzygnięcia z 17 listopada 2008 r. w sprawie SK 33/07 zarzut ten stał się bezprzedmiotowy. Wyrokiem tym Trybunał uznał, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś,: „Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem od tej zasady. Generalnie ustawodawca ma swobodę regulacyjną. Tym bardziej przysługuje ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał podkreślił również, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów. Zakwestionowane przepisy nie naruszają również zasad poprawnej legislacji, ich treść nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały. W świetle zapadłego orzeczenia, należy więc przyjąć, że skoro Trybunał uznał, iż zaskarżone przepisy nie naruszają prawa podmiotowego jednostki, jakim jest dostęp do sądu, to tym bardziej nie naruszają zasady ogólnej wyrażonej w art. 32 Konstytucji.
Odnosząc się do zarzutu niezgodności powyższych regulacji z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Trybunał zwraca uwagę skarżącego, iż z wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji w sposób niebudzący żadnych wątpliwości wynika, iż umowy międzynarodowe nie mogą stanowić wzorca kontroli zgodności dla kwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów. Niemniej, należy nadmienić, że w sprawie SK 33/07 Trybunał zauważył również, że w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wymóg uiszczenia opłat i wydatków nie jest ograniczeniem prawa do sądu, a tym samym nie narusza art. 6 Konwencji.
Trybunał Konstytucyjny uwzględnił również okoliczność, iż w zakresie określonego przez skarżącego wzorca kontroli art. 2 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych znalazł się również art. 2 Konstytucji. Odnosząc się do tego zarzutu, Trybunał podkreśla, iż art. 2 – podobnie jak art. 32 Konstytucji – nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w ramach procedury skargi konstytucyjnej. Dopuszczalność weryfikacji zaskarżonego przepisu względem art. 2 Konstytucji uzależniona jest od sprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego przysługującego mu prawa podmiotowego, znajdującego podstawę w unormowaniach konstytucyjnych, zasada ta doznała niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia (zob. przede wszystkim postanowienia z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie formułuje wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę, jak zasada poprawnej legislacji, stanowiącą element zasady państwa prawnego, nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej.
Natomiast w odniesieniu do zarzutu skarżącego dotyczącego nieproporcjonalności sankcji w postaci odrzucenia – bez wezwania do uiszczenia opłaty – środka zaskarżenia wniesionego przez zawodowego pełnomocnika w stosunku do skutków, jakie wywołuje w zakresie ingerencji w konstytucyjne prawa strony postępowania (zarzut niekonstytucyjności art. 1302 § 3 k.p.c. z art. 31 ust. 3 w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji), Trybunał nadmienia, iż w cytowanych wyrokach, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził m.in.: „Nie można natomiast mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; z 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06)”.
W cytowanym wyroku Trybunał stwierdził też, że zaskarżony przepis nie stanowi nadmiernego, czyli nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu: „rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny”.
Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.