Pełny tekst orzeczenia

322/5/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 21 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 167/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Lucyny i Stanisława K. w sprawie zgodności:
art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 22 maja 2008 r. zakwestionowano zgodność art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Zaskarżony art. 52 § 3 p.p.s.a. stanowi: „jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu – w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności – do usunięcia naruszenia prawa”. W ocenie skarżących, unormowanie powyższe narusza powołane wzorce kontroli przez to, że osoby zamierzające wnieść do sądu administracyjnego skargę na czynności określone w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a p.p.s.a. są w trudniejszej sytuacji procesowej niż osoby wnoszące do sądu administracyjnego skargę w trybie art. 52 § 1 i 4 p.p.s.a. przeciwko innym aktom organów administracji.
Skarga konstytucyjna została sporządzona w oparciu o następujący stan faktyczny.
Decyzją z 9 sierpnia 2001 r. (nr 7329/6/01) Wójt Gminy Komorniki ustalił skarżącym wysokość opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, stanowiącej działkę numer 11/12, na kwotę 88 032 zł. Dnia 20 sierpnia 2001 r. skarżący oświadczyli przed notariuszem, że sprzedają wyżej opisaną działkę Gminie Komorniki, a przedstawiciele Gminy oświadczyli, że działkę tę kupują. Cena sprzedaży została ustalona na kwotę 329 417 zł. Jednocześnie strony zgodnie oświadczyły, że w związku z należną od skarżących kwotą 88 032 zł, dokonują potrącenia z należności głównej (329 417 zł), wobec czego Gmina Komorniki zapłaci skarżącym kwotę 241 385 zł, w ciągu dwóch dni od daty zawarcia umowy, przelewem na ich konto. Umowa ta została przez strony wykonana. Skarżący wnieśli o stwierdzenie nieważności decyzji z 9 sierpnia 2001 r. wydanej przez Wójta Gminy Komorniki, zarzucając, że stanowi ona podstawę niesłusznie pobranej opłaty od wzrostu wartości nieruchomości. Decyzją z 2 sierpnia 2004 r. (nr SKO-GP-4000/216/2/2004) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Poznaniu stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy Komorniki. Gmina Komorniki wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy, a Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Poznaniu decyzją z 2 listopada 2004 r. (SKO-GP-4000/216/3/2004) umorzyło postępowanie przed organem drugiej instancji. Gmina Komorniki złożyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skargę na powyższą decyzję Kolegium. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z 4 kwietnia 2006 r. (syg. akt II SA/Po 44/05) uchylił zaskarżoną decyzję Kolegium. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Kolegium, decyzją z 22 stycznia 2007 r. (nr SKO-GP-4000/216/5/2004) utrzymało w mocy swoją decyzję z 2 sierpnia 2004 r. Decyzja ta stała się prawomocna. Pismem z 16 lutego 2007 r. skarżący wezwali Wójta Gminy Komorniki do zwrotu pobranej opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości. Pismem z 16 marca 2007 r. Wójt odmówił zapłaty. Pismem z 29 maja 2007 r. skarżący wezwali Wójta, w trybie art. 52 § 3 p.p.s.a., do niezwłocznego usunięcia naruszenia prawa przez wykonanie decyzji Kolegium z 22 stycznia 2007 r. Wójt pismem z 6 czerwca 2007 r. podtrzymał swoje poprzednie stanowisko, twierdząc, że nie ma podstaw do zwrotu pobranej opłaty. Skarżący wnieśli skargę na czynność Wójta, polegającą na odmowie zwrotu opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości. Wojewódzki Sąd Administracyjny postanowieniem z 2 listopada 2007 r. (sygn. akt II SA/Po 401/07) odrzucił powyższą skargę. Sąd stwierdził, że skarżący dowiedzieli się o czynności podlegającej zaskarżeniu w dniu 28 marca 2007 r. (dzień doręczenia pisma Wójta z 16 marca 2007 r.), a tym samym, wynikający z art. 52 § 3 p.p.s.a., 14-dniowy termin do wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa upłynął 11 kwietnia 2007 r. Stąd wezwanie skarżących z 29 maja 2007 r. zostało wystosowane po terminie. Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z 6 lutego 2008 r. (sygn. akt II OSK 112/08) oddalił skargę kasacyjną.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 22 lipca 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżących do usunięcia braku formalnego skargi przez doręczenie udzielonego przez skarżących pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
Pismem z 31 lipca 2008 r. pełnomocnik skarżących odniósł się do stwierdzonego braku formalnego skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Trybunał Konstytucyjny, rozpoznając wstępnie skargę konstytucyjną, bada, czy spełnia ona warunki formalne przewidziane w art. 79 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Skarżący, kwestionując zgodność art. 52 § 3 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji, ograniczenia prawa do sądu upatrują w tym, że osoba, która nie zna się dobrze na przepisach ustawy, nie ma możliwości ochrony swoich praw.

Trybunał Konstytucyjny przypomina zatem na wstępie, że funkcjonowanie prawa w państwie demokratycznym opiera się na tzw. domniemaniu powszechnej znajomości prawa. Przyjmuje ono, że wszyscy adresaci obowiązującej normy prawnej – a więc zarówno podmioty obowiązane do jej przestrzegania, jak i organy powołane do jej stosowania – znają jej właściwą treść. W konsekwencji nikt nie może uchylić się od ujemnych skutków naruszenia normy, twierdząc, że normy tej nie znał lub rozumiał ją opacznie (ignorantia iuris nocet). Trybunał nie może więc uznać za trafną argumentacji skarżących, którzy naruszenie art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji uzasadniają brakiem wiedzy o 14-dniowym terminie do wezwania właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa.

Trybunał Konstytucyjny wskazał trzy zasadnicze elementy składające się na wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sądu: prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem niezależnym, bezstronnym i niezawisłym; prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (por. wyroki TK z: 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52).
Ogólne powołanie w petitum skargi art. 45 ust. 1 Konstytucji mogłoby wskazywać, że w ocenie skarżących kwestionowany przepis narusza prawo do sądu we wszystkich jego aspektach. Tymczasem należy uznać, że art. 52 § 3 p.p.s.a. wręcz otwiera drogę do sądu, stanowiąc: „jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu – w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności – do usunięcia naruszenia prawa”. Wprowadzenie ograniczenia czasowego do wezwania właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa nie sposób uznać za pozbawienie prawa do sądu. Tego typu ograniczenia czasowe są wręcz konieczne w demokratycznym państwie dla zachowania pewności i stabilności prawnej.
Skarżący kwestionują również zgodność art. 52 § 3 p.p.s.a z art. 77 ust. 2 Konstytucji, który ujmuje prawo do sądu niejako w formule negatywnej. Jest to adresowany do ustawodawcy zakaz stanowienia przepisów, które zamykałyby komukolwiek drogę dochodzenia naruszonych wolności i praw. Odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne tylko na podstawie wyraźnego postanowienia konstytucyjnego (zob. wyrok TK z 7 marca 2006 r., SK 11/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 27 i powołane tam orzeczenia). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ograniczenie wynikające z art. 52 § 3 p.p.s.a nie prowadzi do naruszenia art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skarżący uczynili samoistną podstawą skargi zasadę równości wszystkich wobec prawa (art. 32 ust 1 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny przypomina, że samodzielnie zasada równości nie określa żadnego prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym. Konstytucyjna zasada równości stanowi, że podmioty znajdujące się w takiej samej lub podobnej sytuacji należy traktować w ten sam lub podobny sposób. Tak rozumiane równe traktowanie jest z reguły zrelacjonowane do jakiegoś prawa podmiotowego; w przypadku praw i wolności konstytucyjnych – do prawa podmiotowego o charakterze publicznym. Uzasadnienie skargi konstytucyjnej nie może więc ograniczyć się do zarzutu naruszenia li tylko zasady równości. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w tym zakresie pogląd, że dopóki w skardze konstytucyjnej nie zostanie sformułowany zarzut naruszenia konkretnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, dopóty samo powołanie naruszenia zasady równości nie spełnia warunków umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi (por. postanowienie TK z 21 czerwca 2005 r., Ts 37/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 247 i powołane w nim orzeczenia).

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.