Pełny tekst orzeczenia

383/5/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 5 maja 2009 r.

Sygn. akt Ts 271/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jarosława N. w sprawie zgodności:

art. 26 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 26 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. (Dz. U. Nr 104, poz. 1104) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 84 Konstytucji. Przepis ten jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie uprawnia do skorzystania z przewidzianego w nim odliczenia wydatków poniesionych w roku podatkowym przez osoby niebędące w chwili poniesienia tych wydatków właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym lub współużytkownikiem wieczystym gruntu, lecz stał się nim w trakcie procesu inwestycyjnego. Zdaniem skarżącego dzielenie podatników na tych, którzy ponieśli wydatki na budowę budynku posadowionego na danym gruncie po nabyciu własności lub użytkownika wieczystego tegoż gruntu, którym przysługuje ulga, oraz na tych, którzy ponieśli wydatki na budowę budynku posadowionego na danym gruncie przed nabyciem własności lub użytkowania wieczystego tegoż gruntu i którym ulga nie przysługuje, jest całkowicie nieuzasadnione. Narusza to zasadę równości w zakresie obciążeń podatkowych. Wykonując zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, wzywające do uzupełnienia braków formalnych skargi przez wskazanie naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych, skarżący w piśmie procesowym z 9 stycznia 2008 r. wskazał, że naruszone zostało jego prawo do równego traktowania w zakresie sprawiedliwego obciążenia obowiązkiem daninowym.

Skarga konstytucyjna została złożona na podstawie następującego stanu faktycznego. Decyzją dyrektora Urzędu Skarbowego w Poznaniu z 23 czerwca 2003 r. określone zostało zobowiązanie podatkowe dla skarżącego. W wyniku złożonego odwołania decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją z 19 września 2003 r. Skarga na powyższą decyzję została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 29 listopada 2005 r. (sygn. akt I SA/Po 2582/03). Skarga kasacyjna skarżącego została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 maja 2007 r. (sygn. akt II FSK 656/06).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Skarżący może domagać się zbadania zgodności z Konstytucją zaskarżonego aktu normatywnego, o ile spełnione są wymogi dopuszczalności skargi wynikające z art. 79 Konstytucji oraz z ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Podstawowym wymogiem wynikającym z art. 79 ust. 1 Konstytucji jest wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw oraz uprawdopodobnienie, że to właśnie zaskarżony przepis jest źródłem ich naruszenia. W niniejszej sprawie warunek ten nie został spełniony.

Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych jest powszechnym obowiązkiem konstytucyjnym wyrażonym w art. 84 Konstytucji. Swoboda ustawodawcy w kształtowaniu treści ustaw określających obowiązki podatkowe znajduje potwierdzenie w rozdziale X Konstytucji – „Finanse publiczne”. Ten szeroki zakres swobody koresponduje z rozbudowanym katalogiem konstytucyjnych wymogów o charakterze formalnym, które musi respektować ustawodawca, określając treść obowiązków podatkowych. Podstawą tych wymogów jest przede wszystkim art. 217 Konstytucji. Z przepisu tego wynika, że w odniesieniu do ustaw określających obowiązek podatkowy Konstytucja ustanawia wyższe wymagania co do stopnia określoności i zakresu przedmiotowego niż wymogi stosowane w tzw. „przyzwoitej legislacji” (wyrok z 9 listopada 1999 r., K. 28/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 156). Daleko idąca swoboda ustawodawcy w kształtowaniu materialnych treści prawa podatkowego jest w swoisty sposób równoważona koniecznością respektowania przez ustawodawcę proceduralnych aspektów zasady demokratycznego państwa prawnego (wyrok z 14 września 2001 r., SK 11/00, OTK ZU nr 6/2001, poz. 166).

Ze względu na to, że nałożenie obowiązków podatkowych znajduje bezpośrednią podstawę w art. 84 nie może ono być rozpatrywane w kategoriach koniecznego ograniczania praw jednostki, o którym mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych przez obywatela może być kontrolowany z punktu widzenia jego zgodności z Konstytucją, jednak podstawą tej kontroli nie może być zasada proporcjonalności. Samo zobowiązanie odpowiednich podmiotów do ponoszenia określonych ciężarów finansowych na cele publiczne nie stanowi niedopuszczalnej ingerencji w ich sferę majątkową, w szczególności w konstytucyjnie chronione prawo własności: „W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ustalił się pogląd, że przepisy regulujące problematykę danin publicznych muszą być zgodne z całokształtem obowiązujących norm i zasad konstytucyjnych, nie mogą prowadzić do naruszenia wartości objętych ochroną konstytucyjną, a w szczególności nie mogą kształtować obowiązku podatkowego w taki sposób, że stałby się on instrumentem konfiskaty mienia” (zob. wyroki z: 7 czerwca 1999 r., K. 18/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 95; 5 stycznia 1999 r., K. 27/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 1; 25 listopada 1997 r., K. 26/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 64).

Z wyrażonej w art. 84 Konstytucji zasady powszechności opodatkowania wynika również, że ani ulgi i zwolnienia podatkowe, ani ich ekspektatywy nie mogą być uznane za prawa nabyte chronione na mocy art. 2 Konstytucji. Podatnikom nie przysługuje konstytucyjne „prawo do zwolnień podatkowych”. Nie jest możliwe objęcie określonych zwolnień podatkowych bezwarunkowo i niezmiennie ochroną konstytucyjną. Ochrona taka nie wynika również z postulatu sprawiedliwości społecznej, o którym mowa w art. 2 Konstytucji (wyrok z 27 lutego 2002 r., K 47/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 6). Jednakże zasada zaufania obywatela do państwa wymaga, by zwolnienia, które ustawodawca zagwarantował podatnikom, określając z góry czas ich obowiązywania, były cofane z uwzględnieniem poszanowania tzw. interesów w toku (wyrok z 25 kwietnia 2001 r., K 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 81).

Konstytucja nie wyraża publicznego prawa podmiotowego do sprawiedliwego obciążania obowiązkiem podatkowym, rozumianego jako prawo do korzystania z ulg podatkowych. Wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada sprawiedliwości stanowi dyrektywę dla ustawodawcy, na podstawie której powinien on kształtować normatywną treść obowiązków podatkowych nakładanych na obywateli. Z przepisu tego nie wynika jednak prawo jednostki do żądania sprawiedliwego opodatkowania rodzące po stronie ustawodawcy obowiązek nakładania podatków o określonej wysokości lub determinujące zakres wprowadzanych ulg podatkowych.

Podstawą skargi konstytucyjnej nie może być również zarzut naruszenia konstytucyjnej zasady równości. Naruszenie tej zasady zawsze musi być powiązane z zarzutem naruszenia jakiegoś prawa konstytucyjnego, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji (postanowienie z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).



Trybunał w niniejszej sprawie podziela w pełni pogląd wyrażony w postanowieniu pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 16 lutego 2009 r. (niepubl.), w myśl którego zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 i art. 84 Konstytucji nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej.