Pełny tekst orzeczenia

468/6/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 13 października 2009 r.

Sygn. akt Ts 283/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Międzynarodowej Korporacji Gwarancyjnej Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 1302 § 3 w związku z art. 494 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 17 września 2008 r. zarzucono, że art. 1302 § 3 w związku z art. 494 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.

Skarżąca stoi na stanowisku, że przewidziany w kwestionowanej regulacji rygor odrzucania bez wzywania do uiszczenia opłaty nienależycie opłaconych pism składanych przez profesjonalnego pełnomocnika, narusza konstytucyjne prawo do sądu oraz do zaskarżania orzeczeń zapadłych w pierwszej instancji. Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy naruszają również konstytucyjną zasadę równości wobec prawa stron procesu reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników, ponieważ takie ukształtowanie praw powoda i pozwanego w konsekwencji skutkuje zamknięciem jednemu z nich (w analizowanym wypadku – pozwanemu) drogi do merytorycznego rozpoznania sprawy. Identyczne uchybienie po stronie pozwanego i powoda wywołuje tym samym odmienne skutki w zakresie efektywnej realizacji prawa do sądu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 18 marca 2008 r. (sygn. akt II Nc 154/07) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział II Cywilny odrzucił zarzuty pozwanej od nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 8 lutego 2008 r., z uwagi na uiszczenie nieprawidłowej opłaty. Zażalenie w tej sprawie Sąd Apelacyjny w Warszawie – I Wydział Cywilny oddalił postanowieniem z 9 czerwca 2008 r. (sygn. akt I ACz 833/08). Powyższe postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącej 17 czerwca 2008 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Przesłanką odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej jest zbędność orzekania. Kwestionowane przez skarżącą regulacje ustawowe były już bowiem przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wskazanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli.


Wyrokiem z 28 maja 2009 r. w sprawie o sygnaturze P 87/08 Trybunał orzekł, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.), w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zażalenie, wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji”.

Należy podkreślić, że kwestia konstytucyjności przepisu będącego przedmiotem wniesionej skargi była również przedmiotem wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Trybunał orzekł wówczas, że: „art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji”.

We wskazanych wyrokach Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi: „nie można natomiast mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że będzie on działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; z 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06)”.

Wymaganie ustanowione w art. 1302 § 3 k.p.c. nie może być uznane za nadmierne, nie stanowi też zbyt dużego utrudnienia dla profesjonalnego pełnomocnika. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że nałożony przez ustawodawcę rygoryzm związany z odrzuceniem nieopłaconych zarzutów od nakazu zapłaty wniesionych przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika narusza prawo do sądu. Zaskarżony przepis jest zatem zgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.



Artykuł 39 ust. l pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22). Trybunał Konstytucyjny stoi przy tym na stanowisku, że konieczność uwzględniania określonej w ustawie o TK przesłanki zbędności wydania orzeczenia uwidacznia się na każdym etapie postępowania inicjowanego skargą (por. postanowienie TK z 3 września 2007 r., Ts 94/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 75).



Osobnej oceny wymaga kwestia dopuszczalności rozpoznania w niniejszej sprawie problemu zgodności z przepisami Konstytucji art. 494 § 1 k.p.c. Konstytucyjnym warunkiem dopuszczalności skargi konstytucyjnej jest uczynienie jej przedmiotem wyłącznie takich przepisów, które stanowiły normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zastrzeżenie to jest konsekwencją przyjętej w polskim prawie konstrukcji skargi konstytucyjnej, mającej charakter środka inicjowania tzw. konkretnej kontroli konstytucyjności prawa. W odróżnieniu więc od wniosków kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego (art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji), nie jest możliwe wszczęcie za pomocą skargi konstytucyjnej kontroli przepisów, które nie znalazły ostatecznego zastosowania w indywidualnej sprawie skarżącego. W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości Trybunału, że art. 494 § 1 k.p.c. nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej. W ocenie Trybunału zarzuty w tym zakresie sprowadzają się do wykazania braku zasadności niezastosowania tego przepisu przez oba sądy, tym samym dotyczą problematyki stosowania prawa, a nie konstytucyjności jego normatywnej treści. W tym zakresie rozpoznawana skarga konstytucyjna nabiera więc charakteru środka inicjującego abstrakcyjną (a więc niezależną od stosowania danego unormowania) kontrolę konstytucyjności art. 494 § 1 k.p.c. Taki zaś sposób jej wszczęcia – zgodnie z tym, co już wcześniej podkreślano – nie jest w prawie polskim dopuszczalny. Uznanie, że zakwestionowana regulacja k.p.c. nie stanowiła podstawy ostatecznego orzeczenia wydanego wobec skarżącej, stanowi jedną z przesłanek odmowy nadania niniejszej skardze dalszego biegu.



Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.