Ts 43/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I C 122/09 I Ns 1116/05 I Ns 1116/2005 I Ns 213/07 I Ns 795/03 IV Ca 299/05 IV Ca 748/06 IV Ca 832/07 V CSK 179/08
Pełny tekst orzeczenia
347/5/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 12 października 2010 r.
Sygn. akt Ts 43/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Ewa Łętowska – przewodnicząca
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Teresa Liszcz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Michała G.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej skarżący domagał się zbadania zgodności art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia osobie poszkodowanej odzyskanie swoich praw do nieruchomości przejętej przez Skarb Państwa w ramach sprawowania władztwa publicznego w sposób bezprawny, z art. 2, art. 21, art. 32 i art. 64 Konstytucji. Skarżący powołał się na uzasadnienia sądów orzekających w jego sprawie, w myśl których władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa uzyskane w ramach władztwa publicznego może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Sytuacja taka – zdaniem skarżącego – prowadzi do podważenia pewności prawa, a tym samym koliduje z realizacją założenia państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Naruszenie art. 21 i art. 64 Konstytucji skarżący upatruje w możliwości sankcjonowania bezprawnych działań przedstawicieli Skarbu Państwa wobec właścicieli nieruchomości, co pozwala traktować lata 1945-1989 (okres PRL) jako okres funkcjonowania praworządnego, demokratycznego państwa. Skarżący podniósł także, że kwestionowana przez niego norma nie znajduje zastosowania w stosunku do Kościołów i związków wyznaniowych, a tym samym został naruszony art. 32 Konstytucji.
Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Rejonowy w Chorzowie wyrokiem z 20 kwietnia 2000 r. (sygn. akt I C 122/09) w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nakazał, aby w miejsce jedynego właściciela – miasta Chorzów – wpisać jako współwłaścicieli m.in. skarżącego oraz miasto Chorzów. Postanowieniem z 23 listopada 2004 r. (sygn. akt I Ns 795/03) Sąd Rejonowy w Chorzowie stwierdził m.in., że Skarb Państwa, którego następcą prawnym jest miasto Chorzów, nabył z dniem 9 września 1987 r. w drodze zasiedzenia ¼ udziału w nieruchomości przypisanego skarżącemu. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 7 lipca 2005 r. (sygn. akt IV Ca 299/05) uchylił powyższe postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Chorzowie do ponownego rozpoznania. Postanowieniem z 27 stycznia 2006 r. (sygn. akt I Ns 1116/2005) Sąd Rejonowy w Chorzowie – po ponownym rozpatrzeniu sprawy – stwierdził zasiedzenie spornego udziału skarżącego przez Skarb Państwa z dniem 9 września 1987 r. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 16 stycznia 2007 r. (sygn. akt IV Ca 748/06) uchylił powyższe postanowienie i po raz kolejny przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chorzowie. W dniu 28 sierpnia 2007 r. Sąd Rejonowy w Chorzowie (sygn. akt I Ns 1116/05; po sprostowaniu przez Sąd Okręgowy w Katowicach: I Ns 213/07) wydał postanowienie o treści identycznej jak uprzednie postanowienia tego Sądu. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 24 stycznia 2008 r. (sygn. akt IV Ca 832/07), doręczonym skarżącemu 7 lutego 2008 r., oddalił apelację skarżącego. Sąd Najwyższy postanowieniem z 16 października 2008 r. (sygn. akt V CSK 179/08) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej skarżącego do rozpoznania, stwierdzając, że w sprawie nie występuje zagadnienie prawne wymagające orzeczenia tego Sądu.
Zaskarżonym postanowieniem Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ze względu na przekroczenie terminu do jej wniesienia. Wynikało ono z przyjęcia przez skarżącego, że termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK ) rozpoczął bieg z chwilą doręczenia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, a nie prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 stycznia 2008 r.
Skarżący podniósł w zażaleniu, że – w jego ocenie – wyczerpanie drogi prawnej polegało na wniesieniu skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Skarżący zaprezentował stanowisko, w myśl którego uznanie, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, prowadzi do konkurencji skargi konstytucyjnej i skargi kasacyjnej. Argumentuje ponadto, że wyczerpanie toku instancji powinno dawać możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej, natomiast wykorzystanie dalszej drogi prawnej nie może mieć wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Pojęcie ostatecznego orzeczenia, stanowiącego podstawę skargi konstytucyjnej – zdefiniowane w art. 46 ust. 1 ustawy o TK – odwołuje się do dwóch kryteriów. Pierwsze z nich stanowi prawomocność orzeczenia, oznaczająca jego niewzruszalność za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Drugi wymóg obejmuje wykorzystanie drogi prawnej i nakłada na skarżącego obowiązek skorzystania z tych środków prawnych, które zapobiegają uzyskaniu przez rozstrzygnięcie waloru prawomocności. Poza zakresem tego przepisu pozostają zatem te instytucje, które – po uprawomocnieniu się orzeczenia – mogą zostać wykorzystane w celu jego uchylenia ze względu na spełnienie się przesłanek uzasadniających wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia – nie tylko skargi kasacyjnej, ale także skargi o wznowienie postępowania lub podobnych środków prawnych. Prowadzi to do wniosku, że w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK termin do wniesienia skargi konstytucyjnej – w odniesieniu do sprawy rozpatrywanej w postępowaniu cywilnym – biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji (wyroku lub postanowienia) wydanego w wyniku rozpatrzenia apelacji lub zażalenia, o ile środki te – w danej sytuacji przysługiwały. Także stosunek skargi kasacyjnej – po nadaniu jej charakteru nadzwyczajnego środka zaskarżenia – do skargi konstytucyjnej został już wyjaśniony w – przywołanym w zaskarżonym postanowieniu – orzecznictwie Trybunału. Trybunał stoi na stanowisku, że – ze względu na szczególne przesłanki skargi kasacyjnej – nie można oczekiwać, aby skarżący podejmował próbę skorzystania z tego środka, służącego w pierwszej kolejności ujednoliceniu orzecznictwa i wyjaśnieniu wątpliwości dotyczących interpretacji przepisów. Wniesienie skargi kasacyjnej obok skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem tylko zawieszenie postępowania przed Trybunałem na podstawie art. 20 ustawy o TK oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) do czasu wydania rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Brak natomiast – zarówno w ustawie o TK, jak i w k.p.c. – normy, która uzasadniałaby w tej sytuacji przedłużenie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK albo zawieszenie jego biegu.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 12 października 2010 r.
Sygn. akt Ts 43/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Ewa Łętowska – przewodnicząca
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Teresa Liszcz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Michała G.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej skarżący domagał się zbadania zgodności art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia osobie poszkodowanej odzyskanie swoich praw do nieruchomości przejętej przez Skarb Państwa w ramach sprawowania władztwa publicznego w sposób bezprawny, z art. 2, art. 21, art. 32 i art. 64 Konstytucji. Skarżący powołał się na uzasadnienia sądów orzekających w jego sprawie, w myśl których władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa uzyskane w ramach władztwa publicznego może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Sytuacja taka – zdaniem skarżącego – prowadzi do podważenia pewności prawa, a tym samym koliduje z realizacją założenia państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Naruszenie art. 21 i art. 64 Konstytucji skarżący upatruje w możliwości sankcjonowania bezprawnych działań przedstawicieli Skarbu Państwa wobec właścicieli nieruchomości, co pozwala traktować lata 1945-1989 (okres PRL) jako okres funkcjonowania praworządnego, demokratycznego państwa. Skarżący podniósł także, że kwestionowana przez niego norma nie znajduje zastosowania w stosunku do Kościołów i związków wyznaniowych, a tym samym został naruszony art. 32 Konstytucji.
Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Rejonowy w Chorzowie wyrokiem z 20 kwietnia 2000 r. (sygn. akt I C 122/09) w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nakazał, aby w miejsce jedynego właściciela – miasta Chorzów – wpisać jako współwłaścicieli m.in. skarżącego oraz miasto Chorzów. Postanowieniem z 23 listopada 2004 r. (sygn. akt I Ns 795/03) Sąd Rejonowy w Chorzowie stwierdził m.in., że Skarb Państwa, którego następcą prawnym jest miasto Chorzów, nabył z dniem 9 września 1987 r. w drodze zasiedzenia ¼ udziału w nieruchomości przypisanego skarżącemu. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 7 lipca 2005 r. (sygn. akt IV Ca 299/05) uchylił powyższe postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Chorzowie do ponownego rozpoznania. Postanowieniem z 27 stycznia 2006 r. (sygn. akt I Ns 1116/2005) Sąd Rejonowy w Chorzowie – po ponownym rozpatrzeniu sprawy – stwierdził zasiedzenie spornego udziału skarżącego przez Skarb Państwa z dniem 9 września 1987 r. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 16 stycznia 2007 r. (sygn. akt IV Ca 748/06) uchylił powyższe postanowienie i po raz kolejny przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chorzowie. W dniu 28 sierpnia 2007 r. Sąd Rejonowy w Chorzowie (sygn. akt I Ns 1116/05; po sprostowaniu przez Sąd Okręgowy w Katowicach: I Ns 213/07) wydał postanowienie o treści identycznej jak uprzednie postanowienia tego Sądu. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 24 stycznia 2008 r. (sygn. akt IV Ca 832/07), doręczonym skarżącemu 7 lutego 2008 r., oddalił apelację skarżącego. Sąd Najwyższy postanowieniem z 16 października 2008 r. (sygn. akt V CSK 179/08) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej skarżącego do rozpoznania, stwierdzając, że w sprawie nie występuje zagadnienie prawne wymagające orzeczenia tego Sądu.
Zaskarżonym postanowieniem Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ze względu na przekroczenie terminu do jej wniesienia. Wynikało ono z przyjęcia przez skarżącego, że termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK ) rozpoczął bieg z chwilą doręczenia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, a nie prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 stycznia 2008 r.
Skarżący podniósł w zażaleniu, że – w jego ocenie – wyczerpanie drogi prawnej polegało na wniesieniu skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Skarżący zaprezentował stanowisko, w myśl którego uznanie, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, prowadzi do konkurencji skargi konstytucyjnej i skargi kasacyjnej. Argumentuje ponadto, że wyczerpanie toku instancji powinno dawać możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej, natomiast wykorzystanie dalszej drogi prawnej nie może mieć wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Pojęcie ostatecznego orzeczenia, stanowiącego podstawę skargi konstytucyjnej – zdefiniowane w art. 46 ust. 1 ustawy o TK – odwołuje się do dwóch kryteriów. Pierwsze z nich stanowi prawomocność orzeczenia, oznaczająca jego niewzruszalność za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Drugi wymóg obejmuje wykorzystanie drogi prawnej i nakłada na skarżącego obowiązek skorzystania z tych środków prawnych, które zapobiegają uzyskaniu przez rozstrzygnięcie waloru prawomocności. Poza zakresem tego przepisu pozostają zatem te instytucje, które – po uprawomocnieniu się orzeczenia – mogą zostać wykorzystane w celu jego uchylenia ze względu na spełnienie się przesłanek uzasadniających wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia – nie tylko skargi kasacyjnej, ale także skargi o wznowienie postępowania lub podobnych środków prawnych. Prowadzi to do wniosku, że w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK termin do wniesienia skargi konstytucyjnej – w odniesieniu do sprawy rozpatrywanej w postępowaniu cywilnym – biegnie od doręczenia skarżącemu prawomocnego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji (wyroku lub postanowienia) wydanego w wyniku rozpatrzenia apelacji lub zażalenia, o ile środki te – w danej sytuacji przysługiwały. Także stosunek skargi kasacyjnej – po nadaniu jej charakteru nadzwyczajnego środka zaskarżenia – do skargi konstytucyjnej został już wyjaśniony w – przywołanym w zaskarżonym postanowieniu – orzecznictwie Trybunału. Trybunał stoi na stanowisku, że – ze względu na szczególne przesłanki skargi kasacyjnej – nie można oczekiwać, aby skarżący podejmował próbę skorzystania z tego środka, służącego w pierwszej kolejności ujednoliceniu orzecznictwa i wyjaśnieniu wątpliwości dotyczących interpretacji przepisów. Wniesienie skargi kasacyjnej obok skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem tylko zawieszenie postępowania przed Trybunałem na podstawie art. 20 ustawy o TK oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) do czasu wydania rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Brak natomiast – zarówno w ustawie o TK, jak i w k.p.c. – normy, która uzasadniałaby w tej sytuacji przedłużenie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK albo zawieszenie jego biegu.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.