Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE


z dnia 24 listopada 2010 r.


Sygn. akt Ts 52/09





Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Adam Jamróz,





po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tadeusza P. w sprawie zgodności:


art. 173 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 5, art. 64 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:





odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.





UZASADNIENIE





W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 20 lutego 2009 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o kontrolę zgodności art. 173 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 2 w zw. z art. 5, art. 64 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.


Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 31 maja 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział we Wrocławiu (znak: KPU-1000022694094-2003) odmówił skarżącemu ustalenia kapitału początkowego. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego, Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych z 29 sierpnia 2006 r. (sygn. akt VIII U 1778/06). Po rozpatrzeniu wniesionej od powyższego rozstrzygnięcia apelacji, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 30 października 2007 r. (sygn. akt III A Ua 151/07) zmienił zaskarżone orzeczenie i poprzedzającą je decyzję w ten sposób, że nakazał organowi rentowemu ustalenie skarżącemu kapitału początkowego. Wyrokiem z 3 października 2008 r. (sygn. akt II UK 31/08) Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie sądu II instancji i oddalił apelację.


Z wydaniem wskazanego powyżej wyroku Sądu Najwyższego, a także wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 lutego 2008 r. (SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3) skarżący wiąże naruszenie art. 2 w zw. z art. 5 Konstytucji na skutek utraty nabytego przezeń wcześniej prawa do ustalenia kapitału początkowego, co naruszyło zasadę zaufania do państwa i prawa. Skarżący w uzasadnieniu przedstawionej tezy kwestionuje stanowisko zawarte w uzasadnieniu wskazanego powyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym – w jego ocenie – Trybunał wskazał cel uzasadniający pozbawienie dotychczasowych uprawnionych ich praw nabytych.


Zdaniem skarżącego, od czasu wydania wskazanego w skardze wyroku Trybunału Konstytucyjnego wykładnia przepisów emerytalnych uległa istotnej zmianie. Na potwierdzenie swojej tezy powołuje wyrok Sądu Najwyższego z 9 października 2008 r. (sygn. akt II UK 48/08), w którym stwierdzono, że prawo do emerytury i renty z FUS zachowują żołnierze, którym przy obliczaniu prawa do emerytury nie uwzględniono okresów składkowych. Pozwala to – w ocenie skarżącego – przyjąć, że będzie on mógł po osiągnięciu wieku emerytalnego wybrać świadczenie z FUS, a nie dotychczas posiadane, z zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych. Z tego względu wyłączenie możliwości uwzględnienia przy tworzeniu jego indywidualnego konta składek z ubezpieczenia płaconych przed 1999 r. nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.


Skarżący powołuje się we wniesionej skardze konstytucyjnej także na naruszenie prawa konstytucyjnego wynikającego z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Uzasadniając powyższą tezę, wskazuje on jedynie, że stan konta emerytalnego nie może zostać powiększony o kwoty składek płaconych na ubezpieczenie emerytalne w latach 1990–1998, a odtworzonych w formie kapitału początkowego. Jak wywodzi dalej: „stan konta emerytalnego jest niewątpliwie prawem majątkowym, gdyż ma bezpośredni związek z wysokością potencjalnej emerytury z FUS skarżącego, a więc zapisanie na nim tylko części jego realnie płaconych składek z pominięciem innych stanowi ewidentne uszczuplenie jego praw majątkowych, czyli naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony tych praw zawartej w art. 64 ust. 2 Konstytucji”.


Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wiąże także naruszenie zasady równości wobec prawa poprzez dyskryminację skarżącego (jak i innych żołnierzy, którym nie uwzględnia się składek sprzed 1 stycznia 1999 r.) w porównaniu do innych ubezpieczonych, uprawnionych do emerytury z FUS, którym uwzględnia się składki za wszystkie lata. Skarżący wskazuje na dyskryminujący żołnierzy charakter rozwiązań przyjętych w obowiązującym systemie emerytalnym. Kwestionuje także pogląd wyrażony we wspomnianym już wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygnaturze SK 82/06, zgodnie z którym sytuacja podmiotów mających ustalone prawo do świadczenia emerytalnego jest inna niż podmiotów, które jeszcze takiego prawa nie nabyły.


W dalszej części skargi skarżący omawia cele nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która wprowadziła do tego aktu normatywnego zaskarżony art. 173 ust. 1a, wskazując jednocześnie, że zmiana ustawy w tym zakresie miała charakter marginalny i dokonana była niejako „przy okazji”. Podnosi także możliwość innej niż przyjął to Sąd Najwyższy i Trybunał Konstytucyjny wykładni zaskarżonych przepisów.





Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:





Skarga konstytucyjna uregulowana została zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanego przepisu Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Naruszenie tych praw winno być przy tym wynikiem niekonstytucyjnego brzmienia kwestionowanej regulacji, nie zaś jej nieprawidłowego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się przy tym – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, ale także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku na skutek wydania na podstawie zaskarżonej regulacji ostatecznego rozstrzygnięcia. Podkreślić przy tym należy, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Naruszenie przepisów Konstytucji stanowiących źródło praw przedmiotowych czy też zasad konstytucyjnych nie uzasadnia wystąpienia ze skargą konstytucyjną.


W wyroku z 12 lutego 2008 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność zaskarżonego niniejszą skargą konstytucyjną art. 173 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji (SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3). Trybunał uznał ponadto, że przepis ten nie jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że w sytuacji, w której Trybunał rozstrzygał już o zgodności zaskarżonej regulacji z określonymi przepisami Konstytucji, zbędna staje się zasadniczo ponowna kontrola jej konstytucyjności, co uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu. W sprawie stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania możliwe byłoby to wyłącznie w sytuacji, w której wzorce konstytucyjne zawarte w przytoczonym wyroku i we wniesionej skardze konstytucyjnej byłyby przynajmniej częściowo tożsame, tj. wzorce podane w skardze zawierałaby się we wzorcach stanowiących punkt odniesienia dla kontroli zgodności przepisu z Konstytucją w wydanym wcześniej wyroku TK. Ponieważ w sprawie stanowiącej przedmiot wniesionej skargi konstytucyjnej skarżący powołał się dodatkowo na naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji, który to przepis nie stanowił wzorca kontroli w sprawie o sygnaturze SK 82/06, nie jest możliwa – wyłącznie na tej podstawie – odmowa nadania skardze dalszego biegu.


Skarżący uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu konstytucyjnej ochrony praw majątkowych, wynikającej z art. 64 ust. 2 Konstytucji. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie wykazał jednak, że w jego sprawie doszło do naruszenia prawa majątkowego, o którym mowa w tym przepisie Konstytucji. Przede wszystkim skarżący nie uprawdopodobnił, że przysługiwało mu prawo majątkowe, które doznało uszczerbku na skutek zastosowania przez orzekające w sprawie organy kwestionowanej regulacji. Nie budzi bowiem wątpliwości, że za prawo majątkowe nie może być uznany – wbrew twierdzeniom skarżącego – stan konta emerytalnego. Fakt, że ma on wpływ na wysokość przysługującej skarżącemu emerytury nie czyni jeszcze z niego prawa majątkowego, które – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – traktować należy jako jeden z rodzajów praw podmiotowych (w cywilistycznym znaczeniu tego pojęcia) wydzielony według kryterium bezpośredniego uwarunkowania interesem ekonomicznym podmiotu uprawnionego (zob. wyrok z 16 czerwca 2009 r., OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 85). Aby można było zaś mówić o prawie podmiotowym, normy prawa przedmiotowego powinny wskazywać podmiot danego prawa, podmiot zobowiązany do realizacji tego prawa, treść obowiązku ciążącego na podmiocie zobowiązanym oraz okoliczności, w których ten podmiot powinien spełnić ciążący na nim obowiązek. Okoliczność, że stan konta emerytalnego ma bezpośredni związek z wysokością potencjalnej emerytury z FUS skarżącego, nie stanowi zatem uzasadnienia twierdzenia, że mamy tutaj do czynienia z prawem majątkowym, podlegającym ochronie na podstawie art. 64 ust. 2 Konstytucji.


Skarżący nie wykazał także, że doszło do naruszenia zasady równości wobec prawa. Należy przypomnieć, że we wspomnianym już wyroku z 12 lutego 2008 r. (SK 82/06) Trybunał stwierdził, że „Osoby, które są pracownikami »cywilnymi« i osoby, które pracowały na podstawie umowy o pracę, a wcześniej były żołnierzami zawodowymi, nie należą do tej samej grupy podmiotów. Nie mają wspólnej cechy relewantnej, a więc nie można analizować ich sytuacji jako podobnej pod kątem zasady równości”. Wprawdzie skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej podnosi, że prezentowane w wyroku Trybunału Konstytucyjnego stanowisko jest niezasadne, jak też nie zasługuje na akceptację, jednakże takie twierdzenie nie uzasadnia jeszcze ponownej kontroli konstytucyjności zaskarżonego przepisu. Należy także podkreślić, że sama okoliczność, iż stan konta emerytalnego nie może zostać w przypadku żołnierzy powiększony o kwoty składek płaconych na ubezpieczenie emerytalne w latach 1990-1998, a odtworzonych w formie kapitału początkowego, podczas gdy uprawnienie takie posiadają pozostali ubezpieczeni, nie uzasadnia jeszcze – z innego już powodu – naruszenia zasady równości. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, ze zm.) emerytowi uprawnionemu do emerytury obliczonej na podstawie art. 15 dolicza się na jego wniosek do wysługi emerytalnej także okresy zatrudnienia przed dniem 1 stycznia 1999 r. przypadające po zwolnieniu ze służby. Za każdy rok okresów, o których mowa w ust. 1, doliczanych do wysługi emerytalnej w myśl ust. 1-3, emeryturę obliczoną na podstawie art. 15 ustawy zwiększa się o 1,3% podstawy jej wymiaru (ust. 4). Powyższe ustalenia oznaczają, że fakt bycia zatrudnionym przed dniem 1 stycznia 1999 r. i opłacania przez skarżącego składki na ubezpieczenie emerytalne znajduje (może znaleźć) odzwierciedlenie w wysokości otrzymywanej przez niego emerytury wojskowej, której to możliwości nie miałyby podmioty ubezpieczone w systemie ubezpieczeń społecznych.


Na marginesie należy zaznaczyć, że brak jest podstaw do akceptacji wyrażonego w skardze stanowiska, według którego nastąpiła taka zmiana linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, która uzasadnia podważanie ustaleń dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 lutego 2008 r. Podobną tezę do tej, którą przywołał skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej, wyraził już bowiem Sąd Najwyższy – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II UK 165/2006, OSNP z 2008 r., z. 9-10, poz. 140), a więc przed wydaniem rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny, w którym stwierdził, że: „Odrębność ubezpieczenia emerytalno-rentowego regulowanego ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353, ze zm.) oraz ustawą z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. 2004 r. Nr 8 poz. 66, ze zm.) powoduje niemożność nabycia przez emeryta wojskowego prawa do emerytury na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli we wcześniej przyznanej emeryturze wojskowej uwzględniono okresy ubezpieczenia lub zatrudnienia oraz inne okresy jako składkowe (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)”.





Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, orzeka się jak w sentencji.