Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 26 stycznia 2010 r.
Sygn. akt Ts 206/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki akcyjnej Liban o zbadanie zgodności:
1) art. 3989 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 45, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 51 § 1 dekretu z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319, ze zm.) w zw. z art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.) oraz art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.),
3) art. 277 pkt 4 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598, ze zm.) w zw. z: art. 53 dekretu z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319, ze zm.), art. 12 dekretu z dnia 12 listopada 1946 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 67, poz. 369, ze zm.) i art. XXXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.) oraz art. 109 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 311, ze zm.) w zw. z art. 53 dekretu z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319, ze zm.) i art. XXXV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.) oraz art. 121 pkt 4 i art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 175 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.),
4) art. 296 § 1 dekretu z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319, ze zm.) i art. 336 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z
art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 1 lipca 2008 r. skarżąca kwestionuje zgodność art. 3989 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 45, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji. Skarżąca domaga się również stwierdzenia, że w zakresie, w jakim dopuszczają możliwość nabycia przez Skarb Państwa własności nieruchomości objętej we władanie w ramach przymusu wynikającego z procedury nacjonalizacyjnej i wywłaszczeniowej, niezgodne z art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji są art. 51 § 1 dekretu z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319, ze zm.; dalej: prawo rzeczowe) w zw. z art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94, ze zm.; dalej: p.w.k.c.) oraz art. 172 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.). Z tymi samymi wzorcami niezgodne są – zdaniem skarżącej – art. 277 pkt 4 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598, ze zm.; dalej k.z.) w zw. z: art. 53 prawa rzeczowego, art. 12 dekretu z dnia 12 listopada 1946 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 67, poz. 369, ze zm.; dalej: p.o.p.c. z 1946 r.) i art. XXXV p.w.k.c. oraz art. 109 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 311, ze zm.; dalej: p.o.p.c. z 1950 r.) w zw. z art. 53 prawa rzeczowego i art. XXXV p.w.k.c. oraz art. 121 pkt 4 i art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 175 k.c. – w zakresie, w jakim dopuszczają możliwość nabycia przez Skarb Państwa własności nieruchomości objętej we władanie w ramach przymusu wynikającego z procedury nacjonalizacyjnej i wywłaszczeniowej i traktują czas takiego władania jako okres zasiadywania własności nieruchomości. Wątpliwości odnośnie do zgodności z art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji skarżąca podniosła nadto w stosunku do art. 296 § 1 prawa rzeczowego i art. 336 k.c. – w zakresie, w jakim w traktują one władanie przez Skarb Państwa własnością nieruchomości objętą we władanie w ramach przymusu wynikającego z procedury nacjonalizacyjnej i wywłaszczeniowej (objętej we władztwo w ramach wypełniania przez państwo zadań publicznych, tj. w ramach imperium), jako posiadanie samoistne, stwarzające możliwość nabycia nieruchomości przez zasiedzenie. Na podstawie art. I § 1 pkt ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 312) zostały uchylone p.o.p.c. z 1946 r. Prawo rzeczowe, k.z. i p.o.p.c. z 1950 r. zostały (z nielicznymi wyjątkami) utraciły natomiast moc zgodnie z art. III p.w.k.c.
Zgodnie z zaskarżonym art. 3989 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: (1) w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, (2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, (3) zachodzi nieważność postępowania lub (4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (art. 3989 § 1 k.p.c.). O przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania Sąd Najwyższy orzeka na posiedzeniu niejawnym (art. 3989 § 1 k.p.c.).
W myśl art. 51 § 1 prawa rzeczowego kto bez ważnej podstawy został wpisany do księgi wieczystej jako właściciel nabywa własność, jeżeli jest od lat dziesięciu wpisany i ma od lat dziesięciu nieruchomość w posiadaniu, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Zgodnie natomiast z art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), a po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Zgodnie z art. 296 § 1 prawa rzeczowego kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel, jest jej posiadaczem. Definicję posiadania zawiera również art. 336 k.c., w myśl którego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
Art. 53 prawa rzeczowego przewidywał, że do biegu terminów zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o przedawnieniu wierzytelności z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w dalszych przepisach. Zgodnie z art. 12 p.o.p.c. z 1946 r. przepisy kodeksu zobowiązań o przedawnieniu wierzytelności stosowało się odpowiednio, w braku przepisów szczególnych, do przedawnienia innych praw i roszczeń majątkowych. Obowiązujący art. 175 k.c. stanowi zaś, że do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń.
Kodeks zobowiązań w art. 277 pkt 4 przewidywał, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty zawiesza się względem wszelkich wierzytelności, gdy z powodu zawieszenia wymiaru sprawiedliwości albo siły wyższej nie można ich dochodzić przed sądami polskimi. W myśl art. 109 pkt 4 p.o.p.c. z 1950 r. bieg przedawnienia nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu względem wszelkich roszczeń, gdy z powodu zawieszenia wymiaru sprawiedliwości albo siły wyższej nie można ich było dochodzić przed sądami polskimi. Odpowiada im art. 121 pkt 4 k.c., zgodnie z którym bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody. Bieg przedawnienia przerywa się natomiast, zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
Zagadnienia intertemporalne między przywołanymi wyżej aktami prawnymi rozstrzygają p.w.k.c. Zgodnie z art. XLI p.w.k.c. do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie k.c., stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie; jeżeli termin zasiedzenia według k.c. jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie k.c. nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Art. XXXV p.w.k.c. przewiduje natomiast, że do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie k.c., a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy kodeksu dotyczące przedawnienia z następującymi ograniczeniami: (1) początek, zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia ocenia się według przepisów dotychczasowych, gdy chodzi o czas przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego; (2) jeżeli termin przedawnienia według przepisów kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego; jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu przedawnienia określonego w prawie dotychczasowym wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Zarzuty zawarte w skardze konstytucyjnej skarżąca sformułowała w związku z następującym stanem faktycznym. Jak podnosi, w ramach przymusu wynikającego z przepisów dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych (Dz. U. Nr 27, poz. 197, ze zm.; dalej: dekret o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości), skarżąca zawarła ze Skarbem Państwa umowę sprzedaży nieruchomości będącej jej własnością. W 1999 r. wniosła powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości i wydanie nieruchomości, wnosząc o dokonanie oceny ważności umowy zawartej ze Skarbem Państwa i ewentualnie zasądzenie na jej rzecz obowiązku zapłaty przez Skarb Państwa ceny sprzedaży, jeżeli umowa była ważna. Wyrokiem z 16 czerwca 2006 r. (sygn. akt I C 735/99) Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo skarżącej, uznając, że umowa była nieważna, jednak Skarb Państwa nabył własność nieruchomości przez zasiedzenie. Wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 27 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 36/07). Skarżąca wniosła od tego wyroku skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy postanowieniem z 13 lutego 2008 r. (sygn. akt III CSK 372/07) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Skarżąca prezentuje stanowisko, w myśl którego skutkiem postanowienia Sądu Najwyższego jest naruszenie zasady ochrony praw słusznie nabytych i nabytego przez nią prawa majątkowego do odzyskania przejętych przez państwo nieruchomości będących jej własnością lub rekompensaty za ich przejęcie. Postanowienie to zamyka – w ocenie skarżącej – drogę do odzyskania nieruchomości lub dochodzenia rekompensaty za ich przejęcie oraz do naprawienia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem orzeczeniem sądu drugiej instancji kończącym postępowanie w sprawie. Skarżąca podnosi, że wskutek odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy, nie może dochodzić ustalenia przez sąd, że zaskarżonym orzeczeniem pozbawiono ją prawa majątkowego i wyrządzono jej szkodę, a w szczególności nie może dochodzić stwierdzenia niezgodności z prawem wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie. Wskazuje przy tym, że zgodnie z art. 4241 § 3 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności prawomocnego orzeczenia z prawem nie przysługuje od orzeczeń sądu drugiej instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną oraz od orzeczeń Sądu Najwyższego. W takich wypadkach orzeczenie Sądu Najwyższego traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem tej skargi. Skarżąca zarzuca, że postanowienie wydane na podstawie art. 3989 k.p.c. ma na względzie wyłącznie interes publiczny i służy wykonywaniu przez Sąd Najwyższy nadzoru nad działalnością orzeczniczą sądów, nie rozstrzyga zaś, czy orzeczenie, od którego wniesiono skargę kasacyjną, jest zgodne z prawem. Wywodzi dalej, że powinna mieć możliwość odzyskania przejętych przez Skarb Państwa nieruchomości będących jej własnością lub dochodzenia rekompensaty za ich przejęcie, a także prawo do naprawienia szkody wyrządzonej jej wyrokiem sądu stwierdzającym nabycie własności tej nieruchomości przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia. Kompetencja do odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy, wynikająca z zaskarżonego art. 3989 k.p.c. pozbawia jednak stronę sprawy kasacyjnej konstytucyjnego prawa do odszkodowania za wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia sądu drugiej instancji. Analizując zawartą w zaskarżonym przepisie regulację, skarżąca dochodzi do wniosku, że przy wydawaniu postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania Sąd Najwyższy nie dokonuje merytorycznej kontroli wyroku sądu drugiej instancji, lecz występuje jako strona stosunku publicznoprawnego, decydująca w sporze we własnej sprawie w związku z wykonywaniem zadań własnych celem ograniczenia liczby rozpoznawanych skarg kasacyjnych i zlikwidowania zaległości. Skarżąca podkreśla, że Sąd Najwyższy ma dużą swobodę w ocenie przesłanek uzasadniających przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania; jego uzasadnienia są przy tym niezmiernie lakoniczne i nie pozwalają na zweryfikowanie rzeczywistych motywów rozstrzygnięcia. Jej zdaniem, art. 77 ust. 1 Konstytucji nie pozwala wyłączyć ze sfery odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa szkód wyrządzonych przez wydanie niezgodnych z prawem prawomocnych orzeczeń sądowych lub decyzji administracyjnych. Kwestionowana regulacja – jak argumentuje skarżąca – pozostawia jednak Sądowi Najwyższemu ocenę, czy może w ogóle nastąpić badanie przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, której dokonuje, mając na względzie wyłącznie cele publicznoprawne.
Naruszenie zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) skarżąca upatruje w tym, że w sprawie kasacyjnej wydanie orzeczenia (o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania) przez Sąd Najwyższy zamyka drogę do stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, podczas gdy taka sytuacja nie zaistnieje w sprawie, w której środek ten nie przysługuje. Zróżnicowanie to powinno – zdaniem skarżącej – podlegać ocenie również przez pryzmat art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Skarżąca podnosi nadto, że wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania skutkuje naruszeniem art. 7 i art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ została ona pozbawiona prawa do jawnego rozpatrzenia swojej sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd – Sąd Najwyższy wydał postanowienie na posiedzeniu niejawnym, bez umożliwienia skarżącej udziału w posiedzeniu przed sądem.
W myśl art. 2, art. 7, art. 21, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 77 Konstytucji – jak argumentuje skarżąca – Skarb Państwa nie powinien mieć możliwości nabywania przez zasiedzenie nieruchomości będących prywatną własnością w sytuacji, gdy objął je we władanie w ramach procedury nacjonalizacyjnej lub wywłaszczeniowej, w szczególności – w ramach dekretu o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości. W myśl jej stanowiska, należy rozróżnić działanie państwa w granicach imperium i dominium oraz ściśle przestrzegać granic między tymi dwoma dziedzinami działalności i w konsekwencji – ograniczać wykorzystywanie instytucji prawa cywilnego, w tym zasiedzenia, w ramach sfery władztwa przysługującego mu jako podmiotowi prawa publicznego. Przywołując uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 21 września 1993 r. (sygn. akt III CZP 72/93, OSNCP z 1994 r., nr 3, poz. 49), skarżąca wskazała, że – wbrew jej tezie – zaskarżone art. 51 § 1 prawa rzeczowego w zw. z art. XLI p.w.k.c. oraz art. 172 k.c., art. 277 pkt 4 k.z. w zw. z art. 53 prawa rzeczowego w zw. z art. 12 p.o.p.c. z 1946 r. w zw. z art. XXXV p.w.k.c., a także art. 109 pkt 4 p.o.p.c. z 1950 r. w zw. z art. 53 prawa rzeczowego w zw. z art. XXXV p.w.k.c. oraz art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c. jak również art. 296 § 1 prawa rzeczowego i art. 336 k.c. dopuszczają traktowanie władania nieruchomością objętą przez Skarb Państwa w ramach procedury nacjonalizacyjnej lub wywłaszczeniowej jako posiadanie samoistne prowadzące do nabycia własności przez zasiedzenie. Sytuacja taka prowadzi – zdaniem skarżącej – do wywłaszczenia bez odszkodowania, skutkuje bowiem przejęciem przez państwo nieruchomości na podstawie nieważnej czynności prawnej, udaremniając roszczenie o zapłatę ceny przez powołanie się na zasiedzenie. Podkreśla przy tym, że regulacja ta znajduje zastosowanie w sytuacji braku równorzędności stron – obywatela i Państwa. Skarżąca cytuje orzecznictwo Trybunału dotyczące ochrony własności i na tej podstawie formułuje tezę, w myśl której zasiedzenie jest daleko idącym odstępstwem od zasady ochrony własności i wszelkie wątpliwości w tym względzie powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zasady wnoszenia skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostały określone w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 363 § 1 k.p.c. prawomocne stają się orzeczenia, od których nie przysługuje środek odwoławczy lub środek zaskarżenia. Skarga kasacyjna, na podstawie art. 3981 § 1 k.p.c., przysługuje zaś od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji. Oznacza to, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, rozpoczyna bieg z chwilą doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji. Wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia – skargi kasacyjnej – nie ma wpływu na jego bieg; nie ulega on wówczas zawieszeniu ani przedłużeniu (por. postanowienia TK z: 13 lutego 2007 r., Ts 162/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60; 22 lutego 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 174 i 2 marca 2009 r., Ts 251/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 88) W świetle okoliczności przedstawionych przez skarżącą w niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że wyznaczony w powyższy sposób termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg z chwilą doręczenia jej wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 27 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 36/07) i został przy wnoszeniu skargi konstytucyjnej przekroczony.
W ocenie Trybunału nie można zgodzić się z postawioną przez skarżącą tezą, w myśl której Sąd Najwyższy, wydając postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, musiał również stosować zaskarżone przepisy k.z., prawa rzeczowego, p.o.p.c. z 1946 r., p.o.p.c. z 1950 r., k.c. i p.w.k.c. W świetle art. 3989 § 1 k.p.c., który stanowił – zdaniem Trybunału – jedyną podstawę postanowienia Sądu Najwyższego – ich znaczenie dla treści rozstrzygnięcia sprowadzało się do stwierdzenia, że nie budzą one poważnych wątpliwości i nie wywołują rozbieżności w orzecznictwie sądów, rodzących potrzebę ich wykładni, a w sprawie nie występowało również istotne zagadnienie prawne. W tym sensie postanowienie Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie spełnia kryterium orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów. W szczególności nie wynika z niego podnoszone przez skarżącą naruszenie praw podmiotowych, które mogłoby być powiązane jedynie z orzeczeniem co do istoty sprawy. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK naruszenie praw podmiotowych skarżącego można uznać za uprawdopodobnione dopiero wówczas, gdy skutek orzeczenia oceniany przez skarżącego jako naruszenie tych praw stanowi efekt zastosowania zaskarżonych norm do ustalonego przez sąd stanu faktycznego. Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia w przypadku postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Skarga konstytucyjna jest dotknięta wadą – określoną w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – również odnośnie do art. 3989 k.p.c. Zarzuty skarżącej w stosunku do tej normy koncentrują się na naruszeniu prawa do odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej, polegające na wydaniu orzeczenia sprzecznego z prawem. Skarżąca nie dołączyła jednak do skargi konstytucyjnej orzeczenia stwierdzającego niedopuszczalność domagania się przez nią odszkodowania od Skarbu Państwa lub ograniczenie tego prawa. Skutek ten nie wynika bowiem z treści samego postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, lecz dopiero ze wskazanego przez skarżącą art. 4241 k.p.c., określającego przesłanki dopuszczalności wniesienia do Sądu Najwyższego skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jego zgodności z Konstytucją skarżąca nie podważyła w niniejszej sprawie, jak też nie podjęła próby uruchomienia postępowania zmierzającego do stwierdzenia niezgodności z prawem wadliwego – w jej ocenie – orzeczenia co do istoty sprawy.
Brak również w odniesieniu do normy wynikającej z art. 3989 k.p.c. uprawdopodobnienia naruszenia prawa podmiotowego do jawnego rozpoznania sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd przez to, że postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania wydawane jest na posiedzeniu niejawnym. Trybunał wyrażał wprawdzie w swoim orzecznictwie wątpliwości odnośnie do kształtu tzw. przedsądu w postępowaniu przed Sądem Najwyższym (por. np. wyroki TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29 i 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Skarżąca nie wskazała jednak, dlaczego – jej zdaniem – po uchyleniu wyrokiem Trybunału regulacji zwalniającej Sąd Najwyższy z obowiązku uzasadniania postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, postępowanie w przedmiocie oceny dopuszczalności tego środka nadal nie spełnia określonych w Konstytucji kryteriów, ograniczając się jedynie do wskazania, że postanowienie to zapadło na posiedzeniu niejawnym. Naruszenia prawa do sądu nie może uprawdopodabniać w szczególności zarzut braku rozpoznania przez Sąd Najwyższy zagadnienia ważności spornej umowy i nabycia przez Skarb Państwa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia. Trybunał konsekwentnie stoi bowiem na stanowisku, że strona nie ma roszczenia do państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, które zapewniałyby jej rozpoznanie każdej sprawy przez Sąd Najwyższy (por. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89; 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29; 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2 i 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53).

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.