Ts 209/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
444/6/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 26 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 209/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tamary B. i Natalii Ł. w sprawie zgodności:
1) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 1302 § 3 w związku z art. 1302 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
3) art. 1302 § 3 w związku z art. 370 w związku z art. 373 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
4) art. 357 § 2 w związku z art. 3941 § 2 w związku z art. 373 w związku z art. 39821 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 17 sierpnia 2009 r. (złożonej 27 sierpnia 2009 r.) Tamara B. i Natalia Ł. reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego – matkę Tamarę B. (dalej: skarżące), zarzuciły, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach) w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sądowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji; art. 1302 § 3 w związku z art. 1302 § 5 k.p.c. w związku z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sądowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji, są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji; art. 1302 § 3 w związku z art. 370 w związku z art. 373 k.p.c. w związku z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sadowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sadowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji, są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji. Ponadto, w ocenie skarżących art. 357 § 2 w związku z art. 3941 § 2 w związku z art. 373 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c. są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W ocenie skarżących wyłączenie przez ustawodawcę możliwości uzupełnienia opłaty sądowej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika w sytuacji odmiennie przyjętej przez sąd I instancji jest nieuzasadnionym ograniczeniem, naruszającym rzetelną procedurę sądową. Bezwzględny nakaz odrzucenia środka odwoławczego nie jest uzasadniony wartościami innymi niż szybkość postępowania, a zastosowana przez ustawodawcę sankcja w postaci odrzucenia środka odwoławczego jest zbyt rygorystyczna. Ponadto odmowa sporządzenia uzasadnienia postanowienia odrzucającego wniesione zażalenie, podjęta na podstawie zaskarżonych przepisów, pozbawia stronę możliwości zapoznania się z motywami rozstrzygnięcia. Powyższe – zdaniem skarżących – stanowi naruszenie prawa do sądu w związku z zasadą praworządności. Skarżące pozostają w przekonaniu, że ograniczenia zostały dokonane w sposób naruszający istotę wolności i praw konstytucyjnych, a możliwość żądania uzasadnienia rozstrzygnięcia tylko do sytuacji, gdy jest ono zaskarżalne stanowi naruszenie zasady równości.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt V Ca 2664/08) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział V Cywilny – Odwoławczy odrzucił apelację skarżących od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie – I Cywilny Wydział z 7 sierpnia 2008 r. (sygn. akt I C 872/08) z uwagi na jej nienależyte opłacenie. Zażalenie w tej sprawie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 16 kwietnia 2009 r. Postanowieniem z 21 maja 2009 r. (doręczonym 28 maja 2009 r.) Sąd Okręgowy w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy odmówił doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla ustalenia biegu wskazanego terminu kluczowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Warunkiem koniecznym dla wniesienia skargi konstytucyjnej jest zatem legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę przysługujących jej środków odwoławczych. Innymi słowy, skarga konstytucyjna jest niedopuszczalna, gdy wniesione środki zaskarżenia okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że w części skargi, w której skarżące jej przedmiotem uczyniły art. 1302 § 3 k.p.c. (pkt I, II, III skargi) środek ten został wniesiony ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu. Należy bowiem zauważyć, że ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie zaskarżonych przepisów, od którego doręczenia należało liczyć trzymiesięczny termin do złożenia skargi, jest postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział V Cywilny – Odwoławczy z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt V Ca 2664/08), odrzucające apelację skarżących z powodu jej nienależytego opłacenia. Jak wynika z akt sprawy, powyższe rozstrzygniecie zostało doręczone skarżącym 9 marca 2009 r. i to od tej daty – zdaniem Trybunału – należało liczyć termin do złożenia skargi. Od tegoż postanowienia, w świetle przepisów k.p.c., skarżącym nie przysługiwał środek odwoławczy w postaci zażalenia, dlatego poczynione przez nie próby podważenia zapadłego już rozstrzygnięcia nie miały wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi. Wniesienie zatem tego środka dopiero 27 sierpnia 2009 r. zostało dokonane z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Abstrahując od powyższej przesłanki, która w świetle przepisów ustawy o TK stanowi samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, należy zauważyć, że w stosunku do tej części skargi zachodzi również zbędność orzekania. Skarżące (w punktach I, II, III) przedmiotem skargi uczyniły przepis ustanawiający dla strony sankcję, w wypadku niewłaściwego opłacenia pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, środków odwoławczych lub środków zaskarżenia podlegających opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, stosowany w związku z przepisami ustawy o kosztach sądowych. Istota zarzutu sprowadza się do stwierdzenia, że sankcja wprowadzona przez ustawodawcę w postaci odrzucenia środka odwoławczego w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) jest zbyt surowa.
Trybunał zwraca uwagę, że zaskarżony art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie niekonstytucyjności sankcji, jaką wprowadza, był już przedmiotem jego oceny (zob. wyroki TK z: 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154; 28 maja 2009 r., P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).
We wskazanych rozstrzygnięciach Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi, że nie można mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona również w innych orzeczeniach Trybunału (por. wyroki TK z: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 20 grudnia 2007 r., P 39/06 OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122). W wyroku SK 33/07 Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że zaskarżony przepis nie stanowi nadmiernego, czyli nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu: „rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny”.
W ocenie Trybunału, uznanie art. 1302 § 3 k.p.c. za zgodny z Konstytucją przesądza, że orzekanie co do wskazanego przez skarżące przedmiotu skargi należy uznać za zbędne. Równocześnie należy podkreślić, że niezasadne jest przekonanie skarżących, iż obligatoryjne odrzucenie środka odwoławczego w sytuacji zaistnienia rozbieżności w ocenie sądu I i II instancji co do wysokości opłaty sądowej narusza jej prawa określone w petitum skargi. Trybunał Konstytucyjny, abstrahując od oceny prawidłowości rozstrzygnięć sądowych, stwierdza, że sytuacja przedstawiona przez skarżące jest wyrazem prawidłowego działania mechanizmu dwuinstancyjności postępowania, istotą którego jest weryfikacja prawidłowości rozstrzygnięć sądu niższej instancji. Wiązanie jej niekonstytucyjności z sankcją w postaci odrzucenia nieprawidłowo opłaconego środka odwoławczego wnoszonego przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika jest w świetle powyższych rozstrzygnięć Trybunału nietrafne.
Odnosząc się do zarzutów dotyczących braku uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 16 kwietnia 2009 r. oraz postanowienia z 21 maja 2009 r. odmawiającego sporządzenia uzasadnienia tegoż postanowienia (sygn. akt V Ca 2664/08), Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie, gdyż są oczywiście bezzasadne. W ocenie Trybunału niekwestionowana pozostaje sytuacja, w której odrzucenie środka odwoławczego nastąpiło z przyczyn formalnych tzn. gdy środek odwoławczy w sprawie w ogóle nie przysługiwał skarżącym. Formułowanie w tym stanie rzeczy zarzutu, jakoby brak możliwości zapoznania się przez skarżące z motywami rozstrzygnięcia naruszało ich prawa określone w petitum skargi nie może zyskać akceptacji Trybunału.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 26 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 209/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tamary B. i Natalii Ł. w sprawie zgodności:
1) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 1302 § 3 w związku z art. 1302 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
3) art. 1302 § 3 w związku z art. 370 w związku z art. 373 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
4) art. 357 § 2 w związku z art. 3941 § 2 w związku z art. 373 w związku z art. 39821 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 17 sierpnia 2009 r. (złożonej 27 sierpnia 2009 r.) Tamara B. i Natalia Ł. reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego – matkę Tamarę B. (dalej: skarżące), zarzuciły, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach) w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sądowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji; art. 1302 § 3 w związku z art. 1302 § 5 k.p.c. w związku z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sądowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji, są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji; art. 1302 § 3 w związku z art. 370 w związku z art. 373 k.p.c. w związku z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach w zakresie, w jakim przewidują, że sąd odrzuca apelację, zażalenie wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty sadowej, w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sadowej od pozwu i apelacji (zażalenia) przez sądy I i II instancji, są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji. Ponadto, w ocenie skarżących art. 357 § 2 w związku z art. 3941 § 2 w związku z art. 373 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c. są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W ocenie skarżących wyłączenie przez ustawodawcę możliwości uzupełnienia opłaty sądowej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika w sytuacji odmiennie przyjętej przez sąd I instancji jest nieuzasadnionym ograniczeniem, naruszającym rzetelną procedurę sądową. Bezwzględny nakaz odrzucenia środka odwoławczego nie jest uzasadniony wartościami innymi niż szybkość postępowania, a zastosowana przez ustawodawcę sankcja w postaci odrzucenia środka odwoławczego jest zbyt rygorystyczna. Ponadto odmowa sporządzenia uzasadnienia postanowienia odrzucającego wniesione zażalenie, podjęta na podstawie zaskarżonych przepisów, pozbawia stronę możliwości zapoznania się z motywami rozstrzygnięcia. Powyższe – zdaniem skarżących – stanowi naruszenie prawa do sądu w związku z zasadą praworządności. Skarżące pozostają w przekonaniu, że ograniczenia zostały dokonane w sposób naruszający istotę wolności i praw konstytucyjnych, a możliwość żądania uzasadnienia rozstrzygnięcia tylko do sytuacji, gdy jest ono zaskarżalne stanowi naruszenie zasady równości.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt V Ca 2664/08) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział V Cywilny – Odwoławczy odrzucił apelację skarżących od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie – I Cywilny Wydział z 7 sierpnia 2008 r. (sygn. akt I C 872/08) z uwagi na jej nienależyte opłacenie. Zażalenie w tej sprawie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 16 kwietnia 2009 r. Postanowieniem z 21 maja 2009 r. (doręczonym 28 maja 2009 r.) Sąd Okręgowy w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy odmówił doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla ustalenia biegu wskazanego terminu kluczowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Warunkiem koniecznym dla wniesienia skargi konstytucyjnej jest zatem legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę przysługujących jej środków odwoławczych. Innymi słowy, skarga konstytucyjna jest niedopuszczalna, gdy wniesione środki zaskarżenia okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że w części skargi, w której skarżące jej przedmiotem uczyniły art. 1302 § 3 k.p.c. (pkt I, II, III skargi) środek ten został wniesiony ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu. Należy bowiem zauważyć, że ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie zaskarżonych przepisów, od którego doręczenia należało liczyć trzymiesięczny termin do złożenia skargi, jest postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział V Cywilny – Odwoławczy z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt V Ca 2664/08), odrzucające apelację skarżących z powodu jej nienależytego opłacenia. Jak wynika z akt sprawy, powyższe rozstrzygniecie zostało doręczone skarżącym 9 marca 2009 r. i to od tej daty – zdaniem Trybunału – należało liczyć termin do złożenia skargi. Od tegoż postanowienia, w świetle przepisów k.p.c., skarżącym nie przysługiwał środek odwoławczy w postaci zażalenia, dlatego poczynione przez nie próby podważenia zapadłego już rozstrzygnięcia nie miały wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi. Wniesienie zatem tego środka dopiero 27 sierpnia 2009 r. zostało dokonane z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Abstrahując od powyższej przesłanki, która w świetle przepisów ustawy o TK stanowi samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, należy zauważyć, że w stosunku do tej części skargi zachodzi również zbędność orzekania. Skarżące (w punktach I, II, III) przedmiotem skargi uczyniły przepis ustanawiający dla strony sankcję, w wypadku niewłaściwego opłacenia pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, środków odwoławczych lub środków zaskarżenia podlegających opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, stosowany w związku z przepisami ustawy o kosztach sądowych. Istota zarzutu sprowadza się do stwierdzenia, że sankcja wprowadzona przez ustawodawcę w postaci odrzucenia środka odwoławczego w sytuacji odmiennej oceny prawidłowości wysokości opłaty sądowej od pozwu i apelacji (zażalenia) jest zbyt surowa.
Trybunał zwraca uwagę, że zaskarżony art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie niekonstytucyjności sankcji, jaką wprowadza, był już przedmiotem jego oceny (zob. wyroki TK z: 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154; 28 maja 2009 r., P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).
We wskazanych rozstrzygnięciach Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, stwierdził między innymi, że nie można mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona również w innych orzeczeniach Trybunału (por. wyroki TK z: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 20 grudnia 2007 r., P 39/06 OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122). W wyroku SK 33/07 Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że zaskarżony przepis nie stanowi nadmiernego, czyli nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu: „rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny”.
W ocenie Trybunału, uznanie art. 1302 § 3 k.p.c. za zgodny z Konstytucją przesądza, że orzekanie co do wskazanego przez skarżące przedmiotu skargi należy uznać za zbędne. Równocześnie należy podkreślić, że niezasadne jest przekonanie skarżących, iż obligatoryjne odrzucenie środka odwoławczego w sytuacji zaistnienia rozbieżności w ocenie sądu I i II instancji co do wysokości opłaty sądowej narusza jej prawa określone w petitum skargi. Trybunał Konstytucyjny, abstrahując od oceny prawidłowości rozstrzygnięć sądowych, stwierdza, że sytuacja przedstawiona przez skarżące jest wyrazem prawidłowego działania mechanizmu dwuinstancyjności postępowania, istotą którego jest weryfikacja prawidłowości rozstrzygnięć sądu niższej instancji. Wiązanie jej niekonstytucyjności z sankcją w postaci odrzucenia nieprawidłowo opłaconego środka odwoławczego wnoszonego przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika jest w świetle powyższych rozstrzygnięć Trybunału nietrafne.
Odnosząc się do zarzutów dotyczących braku uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 16 kwietnia 2009 r. oraz postanowienia z 21 maja 2009 r. odmawiającego sporządzenia uzasadnienia tegoż postanowienia (sygn. akt V Ca 2664/08), Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie, gdyż są oczywiście bezzasadne. W ocenie Trybunału niekwestionowana pozostaje sytuacja, w której odrzucenie środka odwoławczego nastąpiło z przyczyn formalnych tzn. gdy środek odwoławczy w sprawie w ogóle nie przysługiwał skarżącym. Formułowanie w tym stanie rzeczy zarzutu, jakoby brak możliwości zapoznania się przez skarżące z motywami rozstrzygnięcia naruszało ich prawa określone w petitum skargi nie może zyskać akceptacji Trybunału.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.