Pełny tekst orzeczenia

337/5/B/2010


POSTANOWIENIE
z dnia 20 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 261/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Macieja K. w sprawie zgodności:
1) art. 328 § 2 w związku z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 172 § 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.) w związku z art. 540 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.) w związku z art. 391 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 w związku z art. 20 i art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 8 § 2 w związku z art. 172 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.) w związku z art. 540 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.), a także w związku z art. 135 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1, art. 175 ust. 1, art. 178 ust. 1, art. 182 Konstytucji,
3) art. 540 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.) z art. 2, art. 20, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji,
4) art. 172 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.) w związku z art. 540 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.) z art. 20, art. 65 ust. 1 związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 oraz art. 45 ust. 1 w związku art. 10 ust. 1 Konstytucji,

postanawia:

odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucił, że:
1) art. 328 § 2 w związku z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 172 § 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 1934 r.) w związku z art. 540 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.; dalej: p.u.n.), a wypadku orzeczenia sądu II instancji także w związku z art. 391 § 1 k.p.c., rozumiany jako pozwalający sądowi na nieustosunkowanie się do:
a) uzasadnionego wniosku strony (uczestnika) postępowania o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności z określonymi normami wyższego rzędu przepisu prawa lub zespołu przepisów prawa materialnego mających stanowić (w przypadku sądu I instancji) lub stanowiących (w przypadku sądu II instancji) podstawę rozstrzygnięcia sądowego – jest niezgodny z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 w związku z art. 20 i art. 65 ust. 1 Konstytucji;
b) istotnego, zdaniem uczestnika postępowania, wyeksponowanego w środku odwoławczym zarzutu wadliwości kluczowego dla merytorycznego rozstrzygnięcia dowodu, w danym wypadku w postaci opinii biegłego przy istnieniu rozbudowanego uzasadnienia dla tego zarzutu zawartego w środku odwoławczym (tu: w pierwotnej apelacji, jednoznacznie podtrzymanej w tej części w całości w powtórnej apelacji) – jest niezgodny z Konstytucją;
2) art. 8 § 2 rozporządzenia z 1934 r., w brzmieniu obowiązującym w dacie uchylenia tego aktu normatywnego, w związku z art. 172 § 2 tego rozporządzenia, w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 8 maja 2001 r. (sygn. akt III CZP 15/01, OSNC z 2002 r., nr 1, poz. 1), w związku z art. 540 p.u.n., a także w związku z art. 135 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.), rozumiany jako pozwalający sądowi rejonowemu na wydanie orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej także w składzie trzech asesorów sądowych – jest niezgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji, odczytywanych między innymi w kontekście art. 175 ust. 1, art. 178 ust. 1, a także art. 182 Konstytucji;
3) art. 540 p.u.n., jako uniemożliwiający rozpoznawanie spraw o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wszczętych z urzędu przed dniem wejścia w życie tej ustawy w sposób odpowiadający roli sądów i stron (uczestników) postępowań sądowych w demokratycznym państwie prawnym określonym w nowy, istotnie odmienny sposób w aktualnie obowiązujących art. 373-377 tej ustawy – jest sprzeczny z art. 2, art. 20, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji;
4) art. 172 (w całości) rozporządzenia z 1934 r. w związku z art. 540 p.u.n. jest niezgodny z art. 20, art. 65 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, a także z art. 45 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji.
Ponadto skarżący wniósł o „wydanie postanowienia o charakterze sygnalizacyjnym wskazującego na potrzebę wprowadzenia do procedury cywilnej, a także do innych procedur sądowych takich uregulowań, jakie służyłyby właściwej realizacji prawa sądów do występowania z pytaniami prawnymi do Trybunału Konstytucyjnego jako stanowiącego także istotny element prawa do sądu w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji i związanego z nim (m.in.) art. 176 ust. 1 Konstytucji, odczytywanych między innymi przez pryzmat art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Obywatela, w sytuacji, gdy w formule pytania prawnego sądu można uczynić punktem odniesienia szerszy krąg norm wyższego rzędu niż w formule skargi konstytucyjnej”.
Zdaniem skarżącego istniejące procedury sądowe nie regulują odrębnie postępowania w sprawie wniosku strony o wystąpienie przez sąd z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego przez co naruszają prawo do sądu. Ponadto skarżący zarzucił orzeczeniu sądu drugiej instancji, że nie odnosi się do części zarzutów podniesionych w apelacji. Naruszenie prawa do sądu polega też – zdaniem skarżącego – na tym, że po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia sygnalizacyjnego z 30 października 2006 r., S 3/06 (OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 146) sąd rozpoznający jego sprawę składał się z trzech asesorów. W odniesieniu do art. 540 p.u.n. skarżący formułuje zarzut braku odpowiedniego przepisu przejściowego, który powinien określać przedział czasu na wystąpienie przez podmiot uprawniony z wnioskiem o kontynuację wszczętego z urzędu postępowania, ale na nowych zasadach.
Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 9 marca 2007 r. Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie pozbawił skarżącego prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Apelacja skarżącego od tego postanowienia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z 17 kwietnia 2008 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W odniesieniu do art. 328 § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 172 § 6 rozporządzenia z 1934 r. skarżący formułuje zarzut braku regulacji procedury rozpatrywania wniosków zgłaszanych przez strony do sądu o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Tak sformułowany zarzut nie może być podstawą skargi konstytucyjnej, gdyż jego przedmiotem jest zaniechanie prawodawcze. Tymczasem w myśl art. 188 pkt 1-3 Konstytucji przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym może być wyłącznie akt normatywny lub jego część, której zarzuca się niezgodność z aktem normatywnym wyższego rzędu. Natomiast w skardze konstytucyjnej (s. 7) skarżący wyraźnie wskazuje, że „w owych procedurach nie jest uregulowane odrębne postępowanie w sprawie wniosku o wystąpienie z pytaniem prawnym”. Na marginesie należy jedynie zaznaczyć, że art. 193 Konstytucji nie determinuje wprost ustawowej regulacji kierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytań prawnych. W szczególności Konstytucja nie wymaga, by ustawodawca uregulował odrębny tryb rozpatrywania przez sąd wniosków stron o wystąpienie przez sąd z takim pytaniem. Twierdzenie, że brak takiej regulacji narusza prawo do sądu, należy uznać za oczywiście bezzasadny. Jeżeli strona w trakcie postępowania podnosi zarzut niekonstytucyjności przepisów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, sąd powinien ustosunkować się do takiego zarzutu, jednak może to zrobić np. w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji. Sposób postępowania sądów rozpoznających sprawę skarżącego wykracza poza zakres niniejszej sprawy, gdyż skarga konstytucyjna nie może być skierowana przeciwko aktom stosowania prawa.
Niedopuszczalne w niniejszej sprawie jest również badanie zarzutów skierowanych przeciwko art. 135 § 1 p.u.s.p. oraz powiązanych z nim przepisów. Istota tych zarzutów sprowadza się do orzekania w sprawie skarżącego przez asesorów i naruszenie tym samym prawa do sądu. Odnośnie do samego art. 135 § 1 p.u.s.p. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 października 2007 r., SK 7/06 (OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108) stwierdził, że jest on niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. W tym zakresie wydawanie kolejnego orzeczenia jest zbędne w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej art. 135 § 1 p.u.s.p. oraz stwierdził, że czynności asesorów sądowych, o których mowa w art. 135 § 1 ustawy powołanej w części I wyroku, nie podlegają wzruszeniu na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji. Biorąc pod uwagę obowiązywanie wskazanego przepisu w okresie odroczenia oraz ostateczny charakter wyroku Trybunału Konstytucyjnego, należy stwierdzić, że zarzut zastosowania art. 135 § 1 p.u.s.p. względem skarżącego jest oczywiście bezzasadny. Tym samym za oczywiście bezzasadne należy uznać zarzuty skarżącego skierowane względem pozostałych przepisów w zakresie ich powiązania z orzekaniem w sprawie przez asesorów.
Ostatnia grupa zarzutów związana jest z brakiem przepisu przejściowego dającego podstawę do wystąpienia z wnioskiem o kontynuację wszczętego z urzędu postępowania. Również ten zarzut, jako skierowany przeciwko brakowi regulacji prawnej, nie może stanowić podstawy skargi konstytucyjnej i być przedmiotem postępowania w sprawie kontroli konstytucyjności aktu normatywnego. Na marginesie należy podkreślić, że część argumentów skierowanych przeciwko art. 172 rozporządzenia z 1934 r. stanowi polemikę z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4 lipca 2002 r., P 12/01 (OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 50).

Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.