Pełny tekst orzeczenia

179/3/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 7 stycznia 2010 r.


Sygn. akt Ts 265/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Mazurkiewicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Michała S. w sprawie zgodności:

art. 180 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 17 ust. 1, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 49 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 27 sierpnia 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 180 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 17 ust. 1, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 49 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 2 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie – XIV Wydział Karny (sygn. akt XIV Kp 380/08/S) zwolnił skarżącego z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej w zakresie czynności, jakie podejmował w związku z przetargiem oraz umową dotyczącą projektu wykonawczego i realizacji technologii sceny Opery Krakowskiej. Postanowieniem z 8 maja 2008 r. Sąd Okręgowy w Krakowie – IV Wydział Karny-Odwoławczy (sygn. akt IV Kz 380/08) zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że art. 180 § 2 k.p.k. narusza prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji poprzez dopuszczenie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy adwokackiej adwokata, który uzyskał informacje w związku z udzieleniem pomocy prawnej na rzecz podmiotu reprezentowanego przez osobę, której służy prawo do obrony. Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 17 ust. 1, art. 65 ust. 1 oraz art. 49 Konstytucji, ponieważ prowadzi do „przełamania prawa oskarżonego do dysponowania informacjami udzielonymi przezeń adwokatowi w związku z udzielaną oskarżonemu pomocą prawną”. Skarżący podkreśla, że art. 180 § 2 k.p.k. prowadzi zatem do naruszenia przysługującego podejrzanemu i oskarżonemu prawa do obrony, w tym zwłaszcza prawa do korzystania z pomocy obrońcy.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Przypomnieć należy, że kwestia zgodności art. 180 § 2 k.p.k. z większością wskazanych przez skarżącego wzorców kontroli była już przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku SK 64/03 z 22 listopada 2004 r. (OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 180 § 2 k.p.k. jest zgodny z art. 2, art. 17, art. 31 ust. 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 49 oraz art. 51 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Okoliczność ta przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie wzorców wyrażonych w art. 17 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 49 Konstytucji ze względu na zbędność orzekania. W wyroku tym Trybunał stwierdził przede wszystkim, iż „z treści art. 17 Konstytucji na pewno nie wynika istnienie konstytucyjnego prawa radców prawnych do zachowania tajemnicy zawodowej. Jest oczywiste, że sam fakt przynależności do korporacji zawodowej nie tworzy praw konstytucyjnych. Z przepisu tego można natomiast wnosić o pewnych obowiązkach publicznoprawnych ciążących na członkach korporacji radców prawnych”. Przedmiotem rozważań Trybunału było zwolnienie z tajemnicy zawodowej radcy prawnego, uznać należy jednak, że ustalenia te zachowują swą pełną aktualność także w zakresie tajemnicy zawodowej adwokata. Trybunał Konstytucyjny stanął na stanowisku, że na naruszenie wolności wskazanych w art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji – teoretycznie – mogliby powoływać się raczej klienci radców prawnych aniżeli sami radcowie; „Obowiązek zachowania tajemnicy ustanowiono bowiem w interesie klientów, a nie radców. Nie jest on wyrazem uprzywilejowania grupy zawodowej, lecz właśnie obowiązkiem związanym z wykonywaniem zawodu. Nie ulega jednak wątpliwości, że prawa wynikające z analizowanych teraz przepisów ustępują w toku postępowania karnego; świadczy o tym już choćby powszechny obowiązek składania zeznań przez osobę powołaną w charakterze świadka. Jednym z podstawowych zadań demokratycznego państwa prawnego jest niewątpliwie wykrywanie przestępstw, ściganie ich sprawców i wymierzanie im kar. Jeśli do tego celu konieczne okaże się gromadzenie określonych informacji przez policję, prokuraturę i sądy, działania tych organów nie mogą być uznane za niezgodne z Konstytucją. Przewidziane w zaskarżonym art. 180 § 2 k.p.k. kryterium zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w postaci braku innych środków dowodowych i niezbędności dowodu z zeznań radcy prawnego dostatecznie usprawiedliwiają domaganie się od niego informacji”.

W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny nie znalazł podstaw do zaakceptowania tezy o istnieniu konstytucyjnego prawa do zachowania tajemnicy zawodowej. Wskazał, że „żaden z powołanych w skargach wzorców kontroli, ani sam ani w powiązaniu z innymi, nie zawiera normy, której treść nakazywałaby traktowanie obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej w kategoriach prawa konstytucyjnego przysługującego im z samego tytułu wykonywania zawodu radcy prawnego. Trybunał nie dostrzega też powiązań logicznych między powołanymi przepisami, które pozwalałyby skonstruować takie prawo konstytucyjne”. Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis nie narusza żadnej z konstytucyjnych wartości wyrażonych w przepisach powołanych jako wzorce kontroli.

Niezależnie od powyższego samodzielnym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest też stwierdzenie, że wskazane przez skarżącego wzorce kontroli nie odnoszą się do jego konstytucyjnych praw i wolności. Zdaniem skarżącego niezgodność art. 180 § 2 k.p.k. z art. 17 ust. 1, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 49 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji wynika z naruszenia prawa podejrzanego i oskarżonego do obrony i prawa do sądu. Tymczasem zauważyć należy, że skarżący nie występował w rozpatrywanej sprawie w żadnej z tych ról procesowych. Na podstawie umowy zlecenia był członkiem Komisji Przetargowej powołanym przez Dyrektora Opery do obsługi prawnej przy udzielaniu zlecenia publicznego. Zgodnie z jednoznacznie brzmiącym art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony służącym temu, czyje prawa i wolności zostały naruszone. Nie jest środkiem o charakterze abstrakcyjnym, lecz indywidualnym i konkretnym. Ochrona wynikająca z prawa do obrony i prawa do sądu przysługiwać mogłaby zatem w niniejszym stanie faktycznym nie skarżącemu, lecz osobie występującej w charakterze oskarżonego. Niezgodność art. 180 § 2 k.p.k. z pozostałymi wzorcami kontroli upatruje skarżący w „przełamaniu prawa oskarżonego do dysponowania informacjami”, a zatem w odniesieniu do innej sytuacji oraz do praw i wolności innej osoby. W wyroku SK 64/03 Trybunał Konstytucyjny zwracał też uwagę, że z podniesionych tam wzorców kontroli (art. 2, art. 17, art. 31 ust. 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 49 oraz art. 51 ust. 2 Konstytucji), a nawet art. 42 ust. 2 Konstytucji „nie sposób wyprowadzać konstytucyjnego prawa adwokatów do poszanowania tajemnicy obrończej”.



W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.