Pełny tekst orzeczenia

142/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 22 czerwca 2010 r.
Sygn. akt Tw 27/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Rady Notarialnej w sprawie zgodności:
1) art. 61 § 1 w kontekście art. 61 § 2 ustawy z dnia 25 maja 1951 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 36, poz. 276, ze zm.) z art. 2 i art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 81 § 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 33, poz. 176, ze zm.), art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (Dz. U. Nr 22, poz. 92) oraz ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91, ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;

3) § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 1953 r. w sprawie zasad i trybu likwidacji majątku izb notarialnych oraz funduszów zapomogowych i ubezpieczeniowych tych izb (Dz. U. Nr 14, poz. 57) z art. 2, art. 87 i art. 92 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 14 września 2009 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Notarialnej (dalej: KRN) o zbadanie zgodności, po pierwsze, art. 61 § 1 w kontekście art. 61 § 2 ustawy z dnia 25 maja 1951 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 36, poz. 276, ze zm.; dalej: ustawa z 1951 r.) „z zasadą państwa prawnego, wiążącą ustawodawcę na tle regulacji ówcześnie obowiązujących Małej Konstytucji z 1947 r. i częściowo Konstytucji z 1921 r. – w zakresie, w jakim nie określał on dalszego losu prawnego mienia zlikwidowanego samorządu notarialnego” i art. 92 Konstytucji. Po drugie, art. 81 § 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 33, poz. 176, ze zm.; dalej: ustawa z 1989 r.), art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (Dz. U. Nr 22, poz. 92; dalej: przepisy wprowadzające) oraz ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91, ze zm.; dalej: ustawa z 1991 r.) „z zasadami równości i sprawiedliwości społecznej – w zakresie, w jakim ustawodawca w oparciu o te regulacje nie zwrócił odebranego z pogwałceniem ówcześnie obowiązującego prawa przedwojennemu notariatowi mienia odrodzonego w rozumieniu przedwojennym samorządowi notarialnemu”, tzn. z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. Po trzecie, § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 1953 r. w sprawie zasad i trybu likwidacji majątku izb notarialnych oraz funduszów zapomogowych i ubezpieczeniowych tych izb (Dz. U. Nr 14, poz. 57; dalej: rozporządzenie z 1953 r.) „z konstytucyjnie określonym wymogiem wyłącznie wykonawczego charakteru rozporządzenia – z uwagi na przekroczenie granic delegacji ustawowej, z klauzulą państwa prawnego w zakresie, w jakim w akcie prawnym rangi rozporządzenia uregulowano zasady i tryb wywłaszczenia – a to z uwagi na okoliczność, iż za prawnie skuteczne uznać należy jedynie ich określenie w akcie prawnym rangi ustawy, z konstytucyjną charakterystyką rozporządzenia jako aktu generalnego i abstrakcyjnego z uwagi na okoliczność, iż w zakresie skutku wywłaszczeniowego przybrało ono postać aktu indywidualnie oznaczonego (...)”, tzn. z art. 2, art. 87 i art. 92 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 listopada 2009 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych wniosku, przez: (1) precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) art. 61 § 1 ustawy z 1951 r.; (2) uzasadnienie, w jaki sposób art. 61 § 1 ustawy z 1951 r. narusza – w stosunku wnioskodawcy – wzorzec kontroli, o którym mowa w pkt 1 tego zarządzenia; (3) w zawiązku z zarzutem pominięcia ustawodawczego (por. postanowienie TK z dnia 9 lutego 2009 r., Ts 179/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 21) precyzyjne określenie przedmiotu zaskarżenia w (a) ustawie z 1989 r., (b) przepisach wprowadzających i (c) ustawie z 1991 r.; (4) precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) przepisów wskazanych zgodnie z pkt 3 a-c tego zarządzenia; (5) uzasadnienie, w jaki sposób przedmiot kontroli (wskazany zgodnie z pkt 3 a-c tego zarządzenia) narusza – w stosunku do wnioskodawcy – wzorzec kontroli, o którym mowa w pkt 4 tego zarządzenia; (6) precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r.; (7) uzasadnienie, w jaki sposób § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r. narusza – w stosunku do wnioskodawcy – wzorzec kontroli, o którym mowa w pkt 6 tego zarządzenia; (8) w związku z wnioskowaniem o zbadanie zgodności uchylonych aktów normatywnych (ich przepisów), uzasadnienie, że akty te (przepisy) obowiązują w systemie prawa, bowiem na ich podstawie są lub mogą być podejmowane indywidualne akty stosowania prawa (por. wyrok TK z dnia 31 stycznia 2001 r., P 4/99, OTK ZU nr 1/2000 oraz postanowienie TK z dnia 28 listopada 2001 r., SK 5/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 266); (9) dokładne powołanie przepisu prawa pozwalającego stwierdzić, że zakwestionowane akty normatywne (ich przepisy) dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy; (10) doręczenie listy obecności członków Krajowej Rady Notarialnej, którzy brali udział w podjęciu uchwały nr VII/47/2009 w dniu 14 sierpnia 2009 r.

Pismem z 4 grudnia 2009 r. pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek pochodzący od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek spełnia wymagania formalne (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), czy nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 i 3 ustawy o TK, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji oraz art. 31 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 2 ustawy o TK).


2. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji kompetencja do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm przysługuje ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych. Wola ogólnokrajowej władzy (zazwyczaj kolegialnej), znajduje wyraz w podejmowanych przez nią uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy (np. ustawy czy statutu), a treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia takiej władzy.
Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, uchwała ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu (por. postanowienie TK z dnia 19 lutego 2008 r., Tw 48/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 50). Dla ustalenia, czy wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go sporządziła lub podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 4 Konstytucji). Stąd wymagane jest dołączenie do wniosku uchwały tego podmiotu. Treść uchwały i wniosku powinna cechować zbieżność, która obejmuje dokładne wskazanie kwestionowanego przepisu (przepisów) danego aktu normatywnego, wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu (przepisów) z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu jego (ich) niezgodności z przepisem (przepisami) aktu normatywnego o wyższej mocy prawnej (por. postanowienie TK z dnia 7 września 2004 r., Tw 28/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 269).

2.1. Trybunał Konstytucyjny podkreśla na wstępie, że zarówno w uchwale nr VII/47/2009 Krajowej Rady Notarialnej z dnia 14 sierpnia 2009 r., jak i wniosku złożonym do Trybunału, nie skonkretyzowano jednostek redakcyjnych Konstytucji, naruszonych przez wskazane w uchwale akty normatywne (ich przepisy). Wzorce zostały przedstawione opisowo (np. „zasada państwa prawnego, wiążąca ustawodawcę na tle regulacji ówcześnie obowiązującej Małej Konstytucji z 1947 r. i częściowo Konstytucji z 1921 r.”, „zasady równości i sprawiedliwości społecznej” czy „konstytucyjnie określony wymóg wyłącznie wykonawczego charakteru rozporządzenia”).

2.2. W konsekwencji pełnomocnik wnioskodawcy został wezwany do usunięcia powyższych braków formalnych przez precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) art. 61 § 1 ustawy z 1951 r.; precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) ustawy z 1989 r., przepisów wprowadzających i ustawy z 1991 r.; precyzyjne określenie wzorca kontroli (tytuł aktu i jednostka redakcyjna) § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r.
Pełnomocnik wnioskodawcy, wykonując zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 listopada 2009 r., wykroczył jednak poza zakres umocowania określony w powołanej wyżej uchwale Krajowej Rady Notarialnej. Rozszerzył bowiem przedmiot zaskarżenia, tzn. wystąpił o zbadanie art. 61 § 1 „w kontekście znajdującej się w § 2 art. 61 ustawy [z 1951 r.] delegacji ustawowej (...)”, jak również wzorce kontroli, wskazując – obok art. 2 – również art. 92 Konstytucji. W odniesieniu do ustawy z 1989 r., przepisów wprowadzających i ustawy z 1991 r. pełnomocnik rozszerzył zarzut o naruszenie art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

2.3. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że podmiot upoważniony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej do reprezentowania jej w postępowaniu przed Trybunałem, jest zobowiązany do działania w granicach i zakresie udzielonego umocowania. Nie posiada zatem kompetencji do samodzielnego kształtowania zarówno przedmiotu, jak i wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (art. 191 ust. 1 pkt 4 ustawy zasadniczej).
Okoliczność powyższa uzasadnia niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), a tym samym stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie badania zgodności art. 61 § 1 „w kontekście (...) § 2 art. 61” ustawy z 1951 r. z art. 92 Konstytucji, a także ustawy z 1989 r., przepisów wprowadzających i ustawy z 1991 r. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.


3. W każdym stadium postępowania – co wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny (zob. postanowienie z dnia 16 marca 2005 r., SK 41/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 31 i wskazane tam wcześniejsze postanowienia) – należy badać, czy nie zachodzą ujemne przesłanki, których zaistnienie skutkuje obligatoryjnym umorzeniem postępowania merytorycznego lub odmową nadania dalszego biegu wnioskowi na etapie wstępnego rozpoznania (art. 39 ust. 1 ustawy o TK). Podstawowym problemem wymagającym rozważenia w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy zakwestionowane we wniosku przepisy stanowią dopuszczalny przedmiot zaskarżenia, który kwalifikuje się do merytorycznego rozpatrzenia.

3.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że kwestionowany we wniosku art. 61 § 1 ustawy z 1951 r. w brzmieniu „znosi się izby notarialne” był przepisem dostosowującym, na podstawie którego dokonano określonej czynności konwencjonalnej. Natomiast jego eliminacja z systemu prawa nastąpiła w rezultacie uchylenia ustawy z 1951 r. przez ustawę z 1989 r.
Okoliczność powyższa stanowi, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności art. 61 § 1 ustawy z 1951 r. z art. 2 Konstytucji.

3.2. Wnioskodawca domaga się kontroli art. 81 ustawy z 1989 r., po pierwsze, kwestionując przepis końcowy (§ 1), zgodnie z którym traci moc ustawa z 1951 r., po drugie, także przepis przejściowy (§ 2), który rozstrzyga, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w niniejszej ustawie, pozostają w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze w zakresie, w jakim nie są z nią sprzeczne.
Co oczywiste, swoistą cechą art. 81 § 1 ustawy z 1989 r. było to, że stanowił on podstawę dokonania konwencjonalnego aktu uchylenia ustawy. Wymaga podkreślenia, że każdy przepis uchylający ma charakter niepowtarzalny, dlatego też art. 81 § 1 ustawy z 1989 r. przestał, po pierwsze, wywoływać skutki prawne po wyeliminowaniu z systemu prawa ustawy z 1951 r., po drugie zaś, przestał obowiązywać w systemie prawa po uchyleniu ustawy z 1989 r. przez ustawę z 1991 r.
Natomiast art. 81 § 2 ustawy z 1989 r. był przepisem przejściowym, który, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, nie prowadził do utrzymania w mocy rozporządzenia z 1953 r. (o czym w pkt 5 niniejszego uzasadnienia). Cezurą dla jego obowiązywania było wejście w życie ustawy z 1991 r.
Okoliczności powyższe stanowią, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności art. 81 § 1 i 2 ustawy z 1989 r. z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

3.3. Krajowa Rada Notarialna wnioskuje również o kontrolę art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 przepisów wprowadzających. Zaskarżony art. 3 § 1 tejże ustawy stanowi, że „Minister Sprawiedliwości znosi państwowe biura notarialne i przekazuje prowadzenie ksiąg wieczystych właściwym sądom rejonowym po utworzeniu kancelarii notarialnych na obszarze właściwości znoszonego biura – w okresie nie dłuższym niż 2 lata od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że argumenty przedstawione w pkt 3.1. niniejszego uzasadnienia zachowują aktualność w aspekcie odmowy poddania kontroli art. 3 § 1 przepisów wprowadzających.
Wskazany przez wnioskodawcę jako przedmiot kontroli art. 6 przepisów wprowadzających w brzmieniu: „notariusze działający w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy w państwowych biurach notarialnych i indywidualnych kancelariach notarialnych pozostają notariuszami w siedzibach tych biur, z zastrzeżeniem art. 7” był przepisem dostosowującym.
Podobnie, art. 21 przepisów wprowadzających w brzmieniu „Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, określi szczegółowe warunki wynajmowania notariuszom prowadzącym kancelarie notarialne lokali w budynkach sądowych w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, a w porozumieniu z Ministrem Finansów – warunki nabywania przez notariuszy i organy samorządu notarialnego rzeczy ruchomych znoszonych państwowych biur notarialnych”, został wykonany przez wydane na jego podstawie zarządzenie.
Nie ulega zatem wątpliwości, że art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 przepisów wprowadzających nie obowiązują w tym sensie, że ich skutki nastąpiły w całości w przeszłości wraz dokonaniem określonych w nich czynności konwencjonalnych.
Okoliczność powyższa stanowi, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 przepisów wprowadzających z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

4. Trybunał Konstytucyjny poddał również ocenie podstawowy, zdaniem wnioskodawcy, zarzut sformułowany wobec nieobowiązujących obecnie w systemie prawa art. 61 § 1 ustawy z 1951 r., art. 81 § 1 i 2 ustawy z 1989 r., art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 przepisów wprowadzających oraz całej obowiązującej ustawy z 1991 r., polegający na pominięciu ustawodawczym uregulowania „dalszego losu prawnego mienia zlikwidowanego samorządu notarialnego” oraz „zagadnienia zwrotu odrodzonemu samorządowi notarialnemu znacjonalizowanego (...) mienia przedwojennego notariatu”.

4.1. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, rozumowanie Krajowej Rady Notarialnej prowadzące do wniosku, że wskazane wyżej przepisy ustaw spełniają kryteria, które uzasadniają postawienie im zarzutu pominięcia ustawodawczego, jest nadmiernie uproszczone i przez to nieprzekonujące.
Trybunał przypomina, że zarzut pominięcia ustawodawczego, odniesiony do danego przepisu, można postawić w sytuacji, gdy ustawodawca w tym właśnie przepisie unormował jakąś sferę stosunków społecznych, ale dokonał tego w sposób niepełny, regulując ją tylko fragmentarycznie. Niepełny charakter unormowania daje podstawę do zakwestionowania jego konstytucyjności. Przedmiotem kontroli w trybie wniosku mogą być zatem przepisy, które wskazując sytuacje, w jakich przepisy te znajdą zastosowanie, wykluczają jednocześnie ich stosowanie do sytuacji pozostałych, które – w ocenie wnioskodawcy – powinny być nimi objęte.

4.2. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że zaskarżone przepisy ustaw rozstrzygają o: zniesieniu izb notarialnych (art. 61 § 1 ustawy z 1951 r.); uchyleniu ustawy z 1951 r. (art. 81 § 1 ustawy z 1989 r.); utrzymaniu w mocy dotychczasowych przepisów wykonawczych (art. 81 § 2 ustawy z 1989 r.); zniesieniu państwowych biur notarialnych (art. 3 § 1 przepisów wprowadzających); statusie notariuszy na gruncie ustawy z 1991 r. (art. 6 przepisów wprowadzających); wydaniu zarządzenia (art. 21 przepisów wprowadzających); zaś ustawa z 1991 r. normuje fundamenty ustrojowej pozycji notariatu.
Wnioskodawca, argumentując zarzut pominięcia ustawodawczego w przywołanych wyżej przepisach ustaw, których przedmiot – co do zasady – nie odnosił się do zwrotu mienia samorządowi notarialnemu (de facto – jednej konkretnie oznaczonej nieruchomości), nie uzasadnił jednoznacznie, że brak takiego unormowania świadczy o pominięciu ustawodawczym w treści zaskarżonych przepisów. Z tego względu, Trybunał Konstytucyjny uznaje, że Krajowa Rada Notarialna nolens volens dowodzi istnienia zaniechania, nie zaś pominięcia ustawodawczego.

4.3. W związku z brakiem kognicji Trybunału Konstytucyjnego do kontroli konstytucyjności zaniechań ustawodawczych, zwłaszcza zaś w treści aktów, które nie obowiązują, należy stwierdzić niedopuszczalność wydania orzeczenia w sprawie zgodności art. 61 § 1 ustawy z 1951 r., art. 81 § 1 i 2 ustawy z 1989 r., art. 3 § 1, art. 6 i art. 12 przepisów wprowadzających oraz w całości ustawy z 1991 r.
Okoliczności powyższe stanowią, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o TK, przesłanki odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 61 § 1 ustawy z 1951 r. z art. 2 Konstytucji, a także art. 81 § 1 i 2 ustawy z 1989 r., art. 3 § 1, art. 6 i art. 12 przepisów wprowadzających oraz w całości ustawy z 1991 r. z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

5. Krajowa Rada Notarialna wniosła również o zbadanie zgodności § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r. w brzmieniu „nieruchomość w Zakopanem, przy ul. Witkiewicza róg Chałubińskiego, pod nazwą »Złoty Róg«, oznaczoną w księdze wieczystej Sądu Powiatowego w Zakopanem nr Kw 1556, stanowiącą własność izb notarialnych, oraz będące własnością izb notarialnych ruchomości, stanowiące urządzenia i pomoce biurowe, jak wszelkie meble, maszyny do pisania, biblioteki – przechodzą na własność Państwa z dniem 1 stycznia 1952 r.” z art. 2, art. 87 i art. 92 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozporządzenie z 1953 r., nie obowiązuje w tym sensie, że jego skutki nastąpiły w całości w przeszłości wraz z przeprowadzeniem likwidacji majątku izb notarialnych. Do aktu tego nie miał zatem zastosowania art. 81 § 2 ustawy z 1989 r., utrzymujący w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustawy z 1951 r.
Okoliczność powyższa stanowi, zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r. z art. 2, art. 87 i art. 92 Konstytucji.

6. Krajowa Rada Notarialna wniosła również o zbadanie zgodności zaskarżonych przepisów, mimo utraty przez nie mocy obowiązującej, powołując się na art. 39 ust. 3 ustawy o TK, tzn. konieczność wydania orzeczenia dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.

6.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że uchylenie przepisu nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez ten przepis w całości mocy obowiązującej. Dopiero treść normy derogującej czy przejściowej pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy uchylony lub zmieniony przepis utracił moc obowiązującą w tym znaczeniu, że nie może on być w ogóle stosowany. W wyroku z 31 stycznia 2001 r. (P 4/99, OTK ZU nr 1/2001, poz. 5) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że orzekanie o zgodności z Konstytucją uchylonych przepisów jest dopuszczalne w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, wtedy gdy zakwestionowane przepisy – mimo ich uchylenia – mogą być nadal stosowane na podstawie normy intertemporalnej miarodajnej dla danej kwestii. Po drugie, wówczas gdy wydanie orzeczenia jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Trybunał Konstytucyjny zwracał uwagę, że art. 39 ust. 3 ustawy o TK – stanowiąc wyjątek od zasady ustanowionej w jej art. 39 ust. 1 pkt 3 – nie może być interpretowany rozszerzająco. Do takiego wniosku prowadzi wykładnia językowa, skoro bowiem w przepisie tym występuje przesłanka „konieczności”, to wymaga się szczególnie przekonujących argumentów, że odmowa nadania dalszego biegu wnioskowi wywołać może skutki niekorzystne dla ochrony praw i wolności jednostki (osoby prawnej prawa prywatnego). Przesłanka „konieczności” ma bowiem znacznie bardziej kategoryczny charakter niż stwierdzenia, że wydanie orzeczenia byłoby „pożądane” bądź „pożyteczne” (zob. postanowienie TK z 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wskazane tam wcześniejsze orzeczenia).

6.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił, zaskarżone we wniosku Krajowej Rady Notarialnej art. 61 § 1 ustawy z 1951 r., § 15 ust. 1 rozporządzenia z 1953 r., art. 81 § 1 i 2 ustawy z 1989 r., art. 3 § 1, art. 6 i art. 21 przepisów wprowadzających nie obowiązują w tym sensie, że ich skutki nastąpiły w całości w przeszłości, a w konsekwencji przepisy te nie mogą być dalej stosowane (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Oznacza to, że wydanie orzeczenia nie jest zdeterminowane koniecznością ochrony konstytucyjnych wolności i praw, o której mowa w art. 39 ust. 3 ustawy o TK.
Natomiast argumentacja niekonstytucyjności całej ustawy z 1991 r. sprowadza się do zarzutu zaniechania ustawodawczego, którego badanie nie mieści się w kognicji Trybunału Konstytucyjnego, co z kolei przesądza o niedopuszczalności nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK) i wydania orzeczenia na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy o TK.


W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.