Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 14 grudnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 47/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Teresa Liszcz – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janiny G.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 19 lutego 2010 r. Janina G. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123; dalej: ustawa zmieniająca) narusza art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Postanowieniem z 8 listopada 2010 r. (doręczonym 15 listopada 2010 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu – powołując się na wyrok z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) – wskazał, że posłużenie się przez ustawodawcę zwrotami niedookreślonymi („przepisy dotychczasowe”, „przed dniem wejścia w życie ustawy”) nie świadczy per se o naruszeniu zasad rzetelnej procedury, a dokonana zmiana przepisów nie narusza zasad poprawnej legislacji. Trybunał podkreślił również, że zarzut wadliwej wykładni zakwestionowanego przepisu, przyjętej przez sądy orzekające w sprawie skarżącej – przy braku jednolitości interpretacji – należy ocenić jako odnoszący się do płaszczyzny stosowania prawa. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił także zarzutów skarżącej co do barier formalnych, jakie – w ocenie skarżącej – ustanawia zakwestionowany przepis. Zdaniem Trybunału – przy uwzględnieniu wyżej wskazanych okoliczności – nierozpoznanie środka odwoławczego nie jest wynikiem niekonstytucyjności przepisu, lecz odrzucenia tego środka na podstawie art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).

Na postanowienie Trybunału skarżąca złożyła sporządzone przez pełnomocnika zażalenie. W piśmie procesowym z 22 listopada 2010 r. zaskarżyła postanowienie w całości i wniosła o skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie. Zarzuciła, że Trybunał niewłaściwie przyjął, iż zarzuty skargi dotyczą stosowania prawa. Odwołanie się do rozbieżności występujących w orzecznictwie sądowym miało na celu podkreślenie wadliwości i niejednoznaczności zakwestionowanego art. 2 ustawy zmieniającej. Skarżąca zarzuciła również, że objęty skargą przepis nie stanowił przedmiotu orzekania w sprawie SK 33/07, a w związku z tym orzeczenie to nie rozstrzygnęło o zgodności tego przepisu z Konstytucją.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6–7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał w niniejszym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty zażalenia nie podważają podstaw jego odmowy.

Po pierwsze, Trybunał słusznie przyjął, że posłużenie się przez ustawodawcę zwrotami niedookreślonymi, czy też – jak zarzuca skarżąca –niejednoznacznymi, przy zachowaniu odpowiednich gwarancji w procesie stosowania prawa, nie świadczy per se o naruszeniu zasad rzetelnej procedury. Na straży właściwego stosowania takich przepisów stoją – służące nadaniu im odpowiedniej treści – odpowiednie techniki wykładni oraz dotychczasowe orzecznictwo. W takich sytuacjach szczególnego znaczenia nabierają również inne gwarancje procesowe, jak choćby uzasadnienie podjętego rozstrzygnięcia, tudzież profesjonalne zastępstwo. Trybunał zwraca uwagę, że orzekające w sprawie skarżącej sądy przyjęły interpretację zakwestionowanego przepisu w oparciu o uchwałę SN z 27 czerwca 2008 r. (sygn.. akt III CZP 48/08, Biul. SN z 2008 r., nr 6, poz. 12). Zgodnie z poglądem SN: „w sprawie wszczętej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), apelacja wniesiona po dniu 10 marca 2007 r. przez stronę zwolnioną od kosztów sądowych w całości podlega opłacie podstawowej określonej w art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21, poz. 123), (…) pod pojęciem »przepisów dotychczasowych« w rozumieniu art. 2 należy rozumieć przepisy poprzednio obowiązujące, tj. przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy ją nowelizującej”. W ocenie Sądu Najwyższego „rozstrzygające znaczenie dla rozumienia art. 2 [ustawy zmieniającej] ma wykładnia językowa tego przepisu, która właściwie nie budzi wątpliwości. Wskazuje na to jednolite i utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego”.

Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo uznał, iż zarzut niewłaściwej wykładni art. 2 ustawy zmieniającej przyjętej przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z 30 września 2009 r., jak również występujące rozbieżności w orzecznictwie samego Sądu Najwyższego, dotyczą sfery stosowania prawa. Trybunał – wbrew temu, co wydaje się zarzucać skarżąca – dostrzega, że każda zmiana legislacyjna stwarza niepewność obrotu prawnego, a wadliwe ukształtowanie normy międzyczasowej może prowadzić do naruszenia praw podmiotowych adresatów przyjętych regulacji. W sytuacji jednak, gdy – tak jak w sprawie, w związku z którą wszczęto postępowanie skargowe – sama wykładnia zakwestionowanego przepisu nie budzi wątpliwości, a orzecznictwo zostało ustabilizowane, trudno doszukiwać się wadliwości przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania.

Po drugie, w zaskarżonym postanowieniu Trybunał prawidłowo przyjął również, że bezpośrednim skutkiem zarzucanego naruszenia praw podmiotowych skarżącej było odrzucenie jej apelacji na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c. W świetle przytoczonych już wyżej argumentów, Trybunał w niniejszym składzie podkreśla, że zakwestionowany art. 2 ustawy zmieniającej nakazuje jedynie stosowanie przepisów określających zasady ponoszenia kosztów w sprawach cywilnych. Reguluje kwestię intertemporalnych problemów związanych ze zmianą przepisów w trakcie trwania postepowania. Nie określa zatem ani konkretnych obowiązków stron postępowania, ani skutków naruszenia przepisów w tym zakresie. W szczególności nie sposób przyjąć, że jego treść pozostaje w jakimkolwiek związku z procesowym uprawnieniem do wniesienia apelacji, czy też pozbawia stronę prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Podstawę taką stanowić może wskazany przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu art. 1302 § 3 k.p.c., w brzmieniu: „sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia”. Gdyby bowiem cytowany przepis nie wyłączał możliwości uzupełnienia braków środka odwoławczego, w tym apelacji wniesionej przez pełnomocnika, nie doszłoby do jego odrzucenia. Mając zatem na uwadze, że orzecznictwo w zakresie rozumienia oraz stosowania zakwestionowanego przez skarżącą art. 2 ustawy zmieniającej zostało ujednolicone, Trybunał prawidłowo przyjął, że przepis ten nie jest źródłem zarzuconych w skardze barier formalnych rozpoznania apelacji. Należy również nadmienić, że wyrokiem z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) Trybunał między innymi orzekł, że odrzucenie przez sąd nieopłaconego środka odwoławczego nie jest zbyt rygorystyczne w sytuacji, gdy środek ten wnosi fachowy pełnomocnik na rzecz osoby zwolnionej od kosztów sądowych. Zdaniem Trybunału „Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością”. Pogląd ten znalazł potwierdzenie w kolejnych orzeczeniach Trybunału (zob. wyroki z 28 maja 2009 r., P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).

Po trzecie, na tle niniejszej sprawy aktualność zachowuje również stanowisko Trybunału dotyczące prawidłowości rozwiązań intertemporalnych. Raz jeszcze należy zatem przypomnieć, że „Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Inną jest rzeczą, że każda zmiana legislacyjna stwarza niepewność obrotu prawnego. Jeżeli jednak w rozpatrywanej sprawie zachowane zostały reguły poprawnej legislacji, trudno mówić o niekonstytucyjności prawa” (zob. SK 33/07).

Wprawdzie art. 2 ustawy zmieniającej nie był przedmiotem rozpoznania Trybunału w sprawie SK 33/07, a w związku z tym nie zachodzi negatywna przesłanka zbędności orzekania, niemniej, podjęte rozstrzygnięcie nie pozostaje prawnie obojętne dla oceny zgodności tego przepisu z postanowieniami Konstytucji. Na etapie wstępnego rozpoznania, stanowisko Trybunału przyjęte we wskazanym orzeczeniu stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu skargom konstytucyjnym opartym na zarzutach takich, jak przyjęte przez skarżącą (zob. postanowienia TK z: 22 września 2009 r., Ts 143/08, OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 404; 13 października 2009 r., Ts 227/08, OTK nr 6/B/2009, poz. 462; 7 września 2009 r., Ts 304/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 195; 7 września 2009 r., Ts 31/08, OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 427; 23 czerwca 2010 r., Ts 140/09, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 288; 23 lutego 2010 r., Ts 171/09, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 127).



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.