Ts 56/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
POSTANOWIENIE
z dnia 26 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 56/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Stanisław Rymar,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mirosława N. w sprawie zgodności:
art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 10 marca 2011 r. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 16 lutego 2011 r. zakwestionowana została zgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.; dalej: ustawa o broni) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy. Wyrokiem z 22 czerwca 2007 r. (sygn. akt V K 1273/06) Sąd Rejonowy w Warszawie uznał skarżącego za winnego popełnienia czynu polegającego na psychicznym i fizycznym znęcaniu się nad konkubiną i skazał na karę 1 roku pozbawienia wolności, wykonanie której zostało zawieszone na okres próby 5 lat. Z uwagi na powyższe Komendant Stołeczny Policji decyzją z 9 grudnia 2008 r. (nr PA-B-17903/08/5171/KR/BŚ/4423/12537/08) cofnął skarżącemu pozwolenie na posiadanie broni palnej bojowej i palnej sportowej. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał – między innymi – że w świetle wyroku sądu karnego skarżący „absolutnie nie daje rękojmi, iż nie posłuży się posiadaną bronią palną w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa i porządku publicznego”. Zdaniem organu zasadne jest, aby „pozwolenie na broń posiadały osoby przestrzegające prawa”. Decyzją z 5 lutego 2009 r. (nr PA-IIb-675/174/09) Komendant Główny Policji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wyrokiem z 8 czerwca 2009 r. (sygn. akt VI SA/Wa 567/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone decyzje organów administracyjnych obu instancji. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 14 października 2010 r. (sygn. akt II OSK 1575/09) uchylił wyrok WSA i oddalił skargę. W motywach wyroku NSA odwołał się do uchwały składu siedmiu sędziów NSA z 18 listopada 2009 r. (sygn. akt II OPS 4/09, ONSA WSA z 2010 r., nr 1, poz. 5, s. 88) stwierdzającej, że „osoba skazana prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu lub mieniu jest osobą, co do której istnieje uzasadniona obawa, że może użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, co uzasadnia cofnięcie pozwolenia na broń takiej osobie (…)”.
Skarżący wskazał, że kwestionowane przepisy tworzą „możliwość niepoddanego rzeczywistej merytorycznej kontroli i nieadekwatnego do celu, ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, powiązania przesłanek odmowy wydania pozwolenia na posiadanie broni, z przesłankami cofnięcia pozwolenia na broń wobec osoby, która takie pozwolenie posiadała (…)”. Taka korelacja skutkuje – zdaniem skarżącego – automatyzmem „przy podejmowaniu decyzji o cofnięciu pozwolenia na posiadanie broni”. Skarżący podkreśla także, że art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni podważa zasadę zaufania obywatela do organów państwowych, zwłaszcza gdy między wyrokiem sądu karnego a cofnięciem pozwolenia na broń minął długi okres. Automatyzm pozbawienia pozwolenia na posiadanie broni narusza również art. 45 ust. 1 Konstytucji, gdyż „mimo pozornej kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanej decyzji cofającej pozwolenie na broń, faktycznie wyłączona zostaje merytoryczna kontrola sądowa zasadności podjętych decyzji w tym przedmiocie”. Wzorcem kontroli skarżący uczynił także art. 66 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Zdaniem skarżącego (prowadzącego kantor) zaskarżona regulacja narusza jego prawo do bezpiecznych warunków pracy, zwłaszcza że prowadzenie działalności kantorowej wiąże się ze szczególnym ryzykiem, a posiadana broń palna pozwala zapewnić bezpieczeństwo osobiste skarżącego oraz chronić mienie znajdujące się w jego miejscu pracy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 marca 2011 r. skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi, między innymi przez określenie przedmiotu skargi, wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw wynikających z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 66 ust. 1 Konstytucji wraz z określeniem sposobu ich naruszenia.
Pismem z 23 marca 2011 r. skarżący wskazał dodatkowe wzorce kontroli, zaliczając do nich art. 38 (prawna ochrona życia), art. 64 ust. 2 (równa ochrona własności i innych praw majątkowych) oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji (prawo do ochrony zdrowia). Określając przedmiot skargi, skarżący uznał, że zaskarżenie wyłącznie art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni jest niewystarczające i wymaga uzupełnienia o art. 15 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. W polskim prawie ustrojowym przyjęto wąskie ujęcie skargi konstytucyjnej. Jest ona skargą przeciwko normie, co oznacza, że skarżący musi podnieść zarzut niezgodności z Konstytucją przepisu będącego podstawą normatywną orzeczenia stanowiącego o jego wolnościach lub prawach (zob. postanowienie z 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107).
Obowiązkiem skarżącego – określonym w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – jest także wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób, w jego ocenie, zostały naruszone. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej niezgodności.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spełnia.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zmiany tak przedmiotu skargi, jak i powołanych w niej wzorców, dokonanej w piśmie procesowym z 23 marca 2011 r.
Skarżący w piśmie tym dokonał modyfikacji przedmiotu skargi, gdyż kwestionowany pierwotnie art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni w brzmieniu: „właściwy organ Policji cofa pozwolenie na broń, jeżeli osoba, której takie pozwolenie wydano: należy do osób, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2-6” połączył z art. 15 ust. 1 pkt 6 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 10 marca 2011 r.), stanowiącym: „pozwolenia na broń nie wydaje się osobom: co do których istnieje uzasadniona obawa, że mogą użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, w szczególności skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu albo wobec których toczy się postępowanie karne o popełnienie takich przestępstw”.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że z uwagi na stopień złożoności stosunków prawnych do rzadkości należą sytuacje, w których orzeczenie o wolnościach bądź prawach skarżącego opiera się na normie prawnej wyprowadzonej z jednej tylko jednostki redakcyjnej aktu prawnego. Przeciwnie, organy władzy publicznej, określając zakres uprawnień bądź obowiązków adresatów prawa, zmuszone są do współstosowania wielu przepisów i wydobywania w oparciu o ich treść normy prawnej. Obowiązkiem skarżącego jest zatem prawidłowe wskazanie kwestionowanych przepisów. Rację ma skarżący, że art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni jest przepisem odsyłającym i per se nie może służyć do określenia jego sytuacji prawnej. Zasadne jest zatem objęcie przedmiotem zaskarżenia także art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni.
Doprecyzowanie przedmiotu skargi nastąpiło w piśmie procesowym skierowanym do TK po upływie terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Co do zasady należałoby więc przyjąć, że zakwestionowanie art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni nastąpiło po przekroczeniu ustawowego terminu wniesienia skargi konstytucyjnej. Jednakże w rozpatrywanej sprawie – odwołując się do zasady falsa demonstratio non nocet – należy uznać, że treść skargi konstytucyjnej dostarcza jednoznacznych argumentów za tym, że kwestionowana przez skarżącego norma dotyczyła także art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni. Modyfikacja przedmiotu skargi nie polegała więc na wskazaniu dodatkowej normy, a jedynie wskazywała numer jednostki redakcyjnej ustawy o broni będącej jej źródłem.
Odmiennie należy ocenić rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej o nowe zarzuty, wychodzące poza granice określone we wniesionej już do Trybunału Konstytucyjnego skardze, gdyż formułowanie nowych zarzutów nie jest możliwe po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Na tym etapie postępowania modyfikacje skargi, przez wskazanie nowych wzorców kontroli konstytucyjnej, należy uznać za niedopuszczalne (zob. postanowienia TK z: 12 listopada 2001 r., Ts 139/01, OTK ZU 1/B/2002, poz. 106; 14 maja 2003 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 28 oraz 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU 7/1999, poz. 168). Z tego względu poza zakresem rozważań należy pozostawić części skargi dotyczące niezgodności kwestionowanych przepisów ustawy o broni z art. 38, art. 64 ust. 2 i art. 68 ust. 1 Konstytucji.
Ostatecznie więc należy uznać, że przedmiotem skargi jest zgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutu niezgodności kwestionowanego przepisu z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Uzasadniając przedmiotowy zarzut skarżący wielokrotnie odwołuje się do „automatycznego skutku popełnienia określonych przestępstw”, wyrażającego się w pozorności dokonywanej przez NSA kontroli decyzji cofającej pozwolenie na posiadanie broni. Z takim twierdzeniem nie można się zgodzić. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego odróżnienia wymaga fakt sądowej kontroli prawidłowości działania organów administracji publicznej od stwierdzenia przez sąd karny faktu popełnienia przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu człowieka.
Orzekające w sprawie sądy administracyjne (związane prawomocnym wyrokiem sądu karnego) nie musiały podejmować analizy co do zasadności odebrania skarżącemu broni palnej, gdyż ustalenia takie wynikają w sposób niebudzący najmniejszych wątpliwości z wyroku sądu karnego. W orzeczeniu tym sąd stwierdził, opierając ustalenia między innymi na zeznaniach pokrzywdzonej oraz badaniu lekarsko-sądowym, że skarżący dopuścił się przestępstwa znęcania psychicznego i fizycznego. Uzasadnienie wyroku sądu karnego dostarcza wielu argumentów dowodzących tego, że skarżący nie daje jakiejkolwiek rękojmi, że nie użyłby posiadanej broni palnej w sposób zagrażający bezpieczeństwu publicznemu.
Ponadto, wskazać należy, że cechą charakterystyczną przestępstwa znęcania jest zależność ofiary od sprawcy, rozciągnięcie zachowań w czasie, intensywność i wola sprawcy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 12 grudnia 2006 r. (sygn. akt IV KK 395/20, OSNK z 2006 r., nr 1, poz. 2413): „pojęcie »znęcanie się« na gruncie art. 207 kk zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić lub może to uczynić w niewielkim stopniu. (…) Przestępstwo znęcania się zostało w kodeksie skonstruowane jako zachowanie z reguły wielodziałaniowe. Pojęcie znęcania się, w podstawowej postaci, ze swej istoty zakłada powtarzanie przez sprawcę w pewnym przedziale czasu zachowań skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, poza szczególnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 207 § 1 kk”. Do uznania określonych zachowań sprawcy za przestępstwo znęcania się konieczne jest więc ustalenie, że jego uczynki wyraźnie podyktowane są wolą dręczenia ofiary. Cechuje je określona intensywność i dokuczliwość.
Prawo do sądu, ochrony którego domaga się skarżący, zostało w jego sprawie zrealizowane dwukrotnie. Po raz pierwszy w procesie karnym, w którym skarżący mógł korzystać ze wszystkich środków procesowych na swą obronę. Drugi raz, w postępowaniu sądowoadministracyjnym, w którym sądy badały prawidłowość procedury odebrania broni palnej skarżącemu.
Konkludując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w postępowaniu, które legło u podstaw wniesienia rozpatrywanej skargi konstytucyjnej, skarżący w pełni zrealizował przysługujące mu prawo do sądu. Nie wykazał tym samym, że kwestionowane w skardze przepisy naruszają standardy konstytucyjne, co w świetle art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK jest podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Skarga dotknięta jest uchybieniami formalnymi w zakresie, w jakim skarżący zarzuca niezgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni z art. 32 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji. Uchybienia te mają trojaki charakter.
Po pierwsze, skarżący odniósł obowiązek tworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy do zasad prowadzenia działalności gospodarczej, które – jako przedsiębiorca – sam ustala (wskazuje to na nieadekwatność art. 66 ust. 1 Konstytucji w rozpatrywanej sprawie).
Po drugie, powołany przez niego art. 66 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu skargowym. Przepis ten zapewnia każdemu prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ale jednocześnie stanowi, że sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w wyroku z 2 lipca 2002 r. (U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48): „zamieszczone w rozdziale II Konstytucji przepisy regulujące wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają zróżnicowany charakter”, a art. 66 ust. 1 należy do grupy przepisów, które „zobowiązują ustawodawcę zwykłego do dokonania regulacji, jednak nie wskazują szczegółowo jej kształtu”. Określenie treści (zakresu) prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Konstytucja wyraźnie pozostawiła organom władzy ustawodawczej. Dodatkowo zwrócić tu należy uwagę, że praw określonych w art. 66 dochodzić można tylko w granicach określonych w ustawie (art. 81 Konstytucji). Sam art. 66 Konstytucji nie może stanowić zatem podstawy indywidualnych roszczeń osób fizycznych.
Po trzecie, skarżący nie wskazał sposobu naruszenia przez kwestionowane przepisy ustawy o broni art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji. W świetle ustabilizowanego orzecznictwa Trybunału z zasady równości wyrażonej w Konstytucji wynika, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań, tak dyskryminujących, jak i faworyzujących. Podmioty różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji prawnej z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, zarówno jeśli chodzi o ich cechy wspólne, jak i cechy je różniące (por. wyroki TK z 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35; 11 września 2007 r., P 11/07, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 97). Ewentualne ustalenie, czy zasada równości wobec prawa została w konkretnym przypadku naruszona, wymaga określenia kręgu adresatów, do których odnosi się dana norma prawna, oraz wskazania elementów określających ich sytuację prawną, które są prawnie istotne. Zasada równości wobec prawa wymaga jednocześnie zasadności kryterium, na podstawie którego dokonano zróżnicowania sytuacji określonych podmiotów (por. wyroki TK z: 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24; 17 stycznia 2001 r., K 5/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 2; 23 listopada 2004 r., P 15/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 108). Skarżący zaliczył do adresatów posiadających cechę prawnie istotną podmioty skazane prawomocnie za wymienione w ustawie przestępstwa. Zdaniem skarżącego adresaci ci powinni być traktowani odmiennie, w zależności od okoliczności popełnienia przestępstwa. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że postawione zarzuty muszą być precyzyjne i nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby skarżącego. Gdyby bowiem istniała możliwość zaskarżenia przepisu pod zarzutem, iż nie zawiera on regulacji, które w przekonaniu skarżącego winny się w nim znaleźć, każdą ustawę lub dowolny jej przepis można byłoby zaskarżyć w oparciu o tego rodzaju przesłankę negatywną. Gdyby ustawodawca uznał za celowe takie ukształtowanie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, zawarłby stosowną normę w Ustawie Zasadniczej, istniałoby jednak wówczas niebezpieczeństwo, że Trybunał Konstytucyjny przestałby być „sądem prawa”, a stałby się quasi ustawodawcą (wyrok TK z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251).
Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wskazał, w jaki sposób art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni narusza art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji, co przesądza o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
W odniesieniu do wskazanego jako wzorzec kontroli art. 31 ust. 3 Konstytucji należy podkreślić, że nie statuuje on żadnych praw ani wolności konstytucyjnych, których naruszenie – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji – decydowałoby o dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Wyrażona w art. 31 ust. 3 Konstytucji zasada proporcjonalności musi zostać każdorazowo odniesiona do konkretnego prawa podmiotowego. Powołanie art. 31 ust. 3 Konstytucji w skardze konstytucyjnej powinno więc „towarzyszyć innemu przepisowi, będącemu źródłem prawa lub wolności; zarzut polega wtedy na twierdzeniu, że to prawo lub wolność nie dotyczą wszystkich na równych zasadach, ewentualnie zostały ograniczone z naruszeniem zasady proporcjonalności” (wyrok TK z 14 grudnia 2005 r., SK 22/05, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 135). Skarżący nie powiązał zarzutu naruszenia zasady proporcjonalności z konstytucyjnym prawem podmiotowym i dlatego skardze w zakresie, w jakim odnosi się ona do art. 31 ust. 3 Konstytucji, nie może zostać nadany dalszy bieg (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
z dnia 26 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 56/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Stanisław Rymar,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mirosława N. w sprawie zgodności:
art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 10 marca 2011 r. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 16 lutego 2011 r. zakwestionowana została zgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.; dalej: ustawa o broni) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy. Wyrokiem z 22 czerwca 2007 r. (sygn. akt V K 1273/06) Sąd Rejonowy w Warszawie uznał skarżącego za winnego popełnienia czynu polegającego na psychicznym i fizycznym znęcaniu się nad konkubiną i skazał na karę 1 roku pozbawienia wolności, wykonanie której zostało zawieszone na okres próby 5 lat. Z uwagi na powyższe Komendant Stołeczny Policji decyzją z 9 grudnia 2008 r. (nr PA-B-17903/08/5171/KR/BŚ/4423/12537/08) cofnął skarżącemu pozwolenie na posiadanie broni palnej bojowej i palnej sportowej. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał – między innymi – że w świetle wyroku sądu karnego skarżący „absolutnie nie daje rękojmi, iż nie posłuży się posiadaną bronią palną w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa i porządku publicznego”. Zdaniem organu zasadne jest, aby „pozwolenie na broń posiadały osoby przestrzegające prawa”. Decyzją z 5 lutego 2009 r. (nr PA-IIb-675/174/09) Komendant Główny Policji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wyrokiem z 8 czerwca 2009 r. (sygn. akt VI SA/Wa 567/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone decyzje organów administracyjnych obu instancji. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 14 października 2010 r. (sygn. akt II OSK 1575/09) uchylił wyrok WSA i oddalił skargę. W motywach wyroku NSA odwołał się do uchwały składu siedmiu sędziów NSA z 18 listopada 2009 r. (sygn. akt II OPS 4/09, ONSA WSA z 2010 r., nr 1, poz. 5, s. 88) stwierdzającej, że „osoba skazana prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu lub mieniu jest osobą, co do której istnieje uzasadniona obawa, że może użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, co uzasadnia cofnięcie pozwolenia na broń takiej osobie (…)”.
Skarżący wskazał, że kwestionowane przepisy tworzą „możliwość niepoddanego rzeczywistej merytorycznej kontroli i nieadekwatnego do celu, ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, powiązania przesłanek odmowy wydania pozwolenia na posiadanie broni, z przesłankami cofnięcia pozwolenia na broń wobec osoby, która takie pozwolenie posiadała (…)”. Taka korelacja skutkuje – zdaniem skarżącego – automatyzmem „przy podejmowaniu decyzji o cofnięciu pozwolenia na posiadanie broni”. Skarżący podkreśla także, że art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni podważa zasadę zaufania obywatela do organów państwowych, zwłaszcza gdy między wyrokiem sądu karnego a cofnięciem pozwolenia na broń minął długi okres. Automatyzm pozbawienia pozwolenia na posiadanie broni narusza również art. 45 ust. 1 Konstytucji, gdyż „mimo pozornej kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanej decyzji cofającej pozwolenie na broń, faktycznie wyłączona zostaje merytoryczna kontrola sądowa zasadności podjętych decyzji w tym przedmiocie”. Wzorcem kontroli skarżący uczynił także art. 66 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Zdaniem skarżącego (prowadzącego kantor) zaskarżona regulacja narusza jego prawo do bezpiecznych warunków pracy, zwłaszcza że prowadzenie działalności kantorowej wiąże się ze szczególnym ryzykiem, a posiadana broń palna pozwala zapewnić bezpieczeństwo osobiste skarżącego oraz chronić mienie znajdujące się w jego miejscu pracy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 marca 2011 r. skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi, między innymi przez określenie przedmiotu skargi, wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw wynikających z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 66 ust. 1 Konstytucji wraz z określeniem sposobu ich naruszenia.
Pismem z 23 marca 2011 r. skarżący wskazał dodatkowe wzorce kontroli, zaliczając do nich art. 38 (prawna ochrona życia), art. 64 ust. 2 (równa ochrona własności i innych praw majątkowych) oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji (prawo do ochrony zdrowia). Określając przedmiot skargi, skarżący uznał, że zaskarżenie wyłącznie art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni jest niewystarczające i wymaga uzupełnienia o art. 15 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. W polskim prawie ustrojowym przyjęto wąskie ujęcie skargi konstytucyjnej. Jest ona skargą przeciwko normie, co oznacza, że skarżący musi podnieść zarzut niezgodności z Konstytucją przepisu będącego podstawą normatywną orzeczenia stanowiącego o jego wolnościach lub prawach (zob. postanowienie z 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107).
Obowiązkiem skarżącego – określonym w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – jest także wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób, w jego ocenie, zostały naruszone. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej niezgodności.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spełnia.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zmiany tak przedmiotu skargi, jak i powołanych w niej wzorców, dokonanej w piśmie procesowym z 23 marca 2011 r.
Skarżący w piśmie tym dokonał modyfikacji przedmiotu skargi, gdyż kwestionowany pierwotnie art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni w brzmieniu: „właściwy organ Policji cofa pozwolenie na broń, jeżeli osoba, której takie pozwolenie wydano: należy do osób, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2-6” połączył z art. 15 ust. 1 pkt 6 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 10 marca 2011 r.), stanowiącym: „pozwolenia na broń nie wydaje się osobom: co do których istnieje uzasadniona obawa, że mogą użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, w szczególności skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu albo wobec których toczy się postępowanie karne o popełnienie takich przestępstw”.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że z uwagi na stopień złożoności stosunków prawnych do rzadkości należą sytuacje, w których orzeczenie o wolnościach bądź prawach skarżącego opiera się na normie prawnej wyprowadzonej z jednej tylko jednostki redakcyjnej aktu prawnego. Przeciwnie, organy władzy publicznej, określając zakres uprawnień bądź obowiązków adresatów prawa, zmuszone są do współstosowania wielu przepisów i wydobywania w oparciu o ich treść normy prawnej. Obowiązkiem skarżącego jest zatem prawidłowe wskazanie kwestionowanych przepisów. Rację ma skarżący, że art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni jest przepisem odsyłającym i per se nie może służyć do określenia jego sytuacji prawnej. Zasadne jest zatem objęcie przedmiotem zaskarżenia także art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni.
Doprecyzowanie przedmiotu skargi nastąpiło w piśmie procesowym skierowanym do TK po upływie terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Co do zasady należałoby więc przyjąć, że zakwestionowanie art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni nastąpiło po przekroczeniu ustawowego terminu wniesienia skargi konstytucyjnej. Jednakże w rozpatrywanej sprawie – odwołując się do zasady falsa demonstratio non nocet – należy uznać, że treść skargi konstytucyjnej dostarcza jednoznacznych argumentów za tym, że kwestionowana przez skarżącego norma dotyczyła także art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni. Modyfikacja przedmiotu skargi nie polegała więc na wskazaniu dodatkowej normy, a jedynie wskazywała numer jednostki redakcyjnej ustawy o broni będącej jej źródłem.
Odmiennie należy ocenić rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej o nowe zarzuty, wychodzące poza granice określone we wniesionej już do Trybunału Konstytucyjnego skardze, gdyż formułowanie nowych zarzutów nie jest możliwe po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Na tym etapie postępowania modyfikacje skargi, przez wskazanie nowych wzorców kontroli konstytucyjnej, należy uznać za niedopuszczalne (zob. postanowienia TK z: 12 listopada 2001 r., Ts 139/01, OTK ZU 1/B/2002, poz. 106; 14 maja 2003 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 28 oraz 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU 7/1999, poz. 168). Z tego względu poza zakresem rozważań należy pozostawić części skargi dotyczące niezgodności kwestionowanych przepisów ustawy o broni z art. 38, art. 64 ust. 2 i art. 68 ust. 1 Konstytucji.
Ostatecznie więc należy uznać, że przedmiotem skargi jest zgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutu niezgodności kwestionowanego przepisu z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Uzasadniając przedmiotowy zarzut skarżący wielokrotnie odwołuje się do „automatycznego skutku popełnienia określonych przestępstw”, wyrażającego się w pozorności dokonywanej przez NSA kontroli decyzji cofającej pozwolenie na posiadanie broni. Z takim twierdzeniem nie można się zgodzić. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego odróżnienia wymaga fakt sądowej kontroli prawidłowości działania organów administracji publicznej od stwierdzenia przez sąd karny faktu popełnienia przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu człowieka.
Orzekające w sprawie sądy administracyjne (związane prawomocnym wyrokiem sądu karnego) nie musiały podejmować analizy co do zasadności odebrania skarżącemu broni palnej, gdyż ustalenia takie wynikają w sposób niebudzący najmniejszych wątpliwości z wyroku sądu karnego. W orzeczeniu tym sąd stwierdził, opierając ustalenia między innymi na zeznaniach pokrzywdzonej oraz badaniu lekarsko-sądowym, że skarżący dopuścił się przestępstwa znęcania psychicznego i fizycznego. Uzasadnienie wyroku sądu karnego dostarcza wielu argumentów dowodzących tego, że skarżący nie daje jakiejkolwiek rękojmi, że nie użyłby posiadanej broni palnej w sposób zagrażający bezpieczeństwu publicznemu.
Ponadto, wskazać należy, że cechą charakterystyczną przestępstwa znęcania jest zależność ofiary od sprawcy, rozciągnięcie zachowań w czasie, intensywność i wola sprawcy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 12 grudnia 2006 r. (sygn. akt IV KK 395/20, OSNK z 2006 r., nr 1, poz. 2413): „pojęcie »znęcanie się« na gruncie art. 207 kk zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić lub może to uczynić w niewielkim stopniu. (…) Przestępstwo znęcania się zostało w kodeksie skonstruowane jako zachowanie z reguły wielodziałaniowe. Pojęcie znęcania się, w podstawowej postaci, ze swej istoty zakłada powtarzanie przez sprawcę w pewnym przedziale czasu zachowań skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, poza szczególnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 207 § 1 kk”. Do uznania określonych zachowań sprawcy za przestępstwo znęcania się konieczne jest więc ustalenie, że jego uczynki wyraźnie podyktowane są wolą dręczenia ofiary. Cechuje je określona intensywność i dokuczliwość.
Prawo do sądu, ochrony którego domaga się skarżący, zostało w jego sprawie zrealizowane dwukrotnie. Po raz pierwszy w procesie karnym, w którym skarżący mógł korzystać ze wszystkich środków procesowych na swą obronę. Drugi raz, w postępowaniu sądowoadministracyjnym, w którym sądy badały prawidłowość procedury odebrania broni palnej skarżącemu.
Konkludując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w postępowaniu, które legło u podstaw wniesienia rozpatrywanej skargi konstytucyjnej, skarżący w pełni zrealizował przysługujące mu prawo do sądu. Nie wykazał tym samym, że kwestionowane w skardze przepisy naruszają standardy konstytucyjne, co w świetle art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK jest podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Skarga dotknięta jest uchybieniami formalnymi w zakresie, w jakim skarżący zarzuca niezgodność art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni z art. 32 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji. Uchybienia te mają trojaki charakter.
Po pierwsze, skarżący odniósł obowiązek tworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy do zasad prowadzenia działalności gospodarczej, które – jako przedsiębiorca – sam ustala (wskazuje to na nieadekwatność art. 66 ust. 1 Konstytucji w rozpatrywanej sprawie).
Po drugie, powołany przez niego art. 66 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu skargowym. Przepis ten zapewnia każdemu prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ale jednocześnie stanowi, że sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w wyroku z 2 lipca 2002 r. (U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48): „zamieszczone w rozdziale II Konstytucji przepisy regulujące wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne mają zróżnicowany charakter”, a art. 66 ust. 1 należy do grupy przepisów, które „zobowiązują ustawodawcę zwykłego do dokonania regulacji, jednak nie wskazują szczegółowo jej kształtu”. Określenie treści (zakresu) prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Konstytucja wyraźnie pozostawiła organom władzy ustawodawczej. Dodatkowo zwrócić tu należy uwagę, że praw określonych w art. 66 dochodzić można tylko w granicach określonych w ustawie (art. 81 Konstytucji). Sam art. 66 Konstytucji nie może stanowić zatem podstawy indywidualnych roszczeń osób fizycznych.
Po trzecie, skarżący nie wskazał sposobu naruszenia przez kwestionowane przepisy ustawy o broni art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji. W świetle ustabilizowanego orzecznictwa Trybunału z zasady równości wyrażonej w Konstytucji wynika, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań, tak dyskryminujących, jak i faworyzujących. Podmioty różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji prawnej z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, zarówno jeśli chodzi o ich cechy wspólne, jak i cechy je różniące (por. wyroki TK z 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35; 11 września 2007 r., P 11/07, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 97). Ewentualne ustalenie, czy zasada równości wobec prawa została w konkretnym przypadku naruszona, wymaga określenia kręgu adresatów, do których odnosi się dana norma prawna, oraz wskazania elementów określających ich sytuację prawną, które są prawnie istotne. Zasada równości wobec prawa wymaga jednocześnie zasadności kryterium, na podstawie którego dokonano zróżnicowania sytuacji określonych podmiotów (por. wyroki TK z: 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24; 17 stycznia 2001 r., K 5/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 2; 23 listopada 2004 r., P 15/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 108). Skarżący zaliczył do adresatów posiadających cechę prawnie istotną podmioty skazane prawomocnie za wymienione w ustawie przestępstwa. Zdaniem skarżącego adresaci ci powinni być traktowani odmiennie, w zależności od okoliczności popełnienia przestępstwa. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że postawione zarzuty muszą być precyzyjne i nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby skarżącego. Gdyby bowiem istniała możliwość zaskarżenia przepisu pod zarzutem, iż nie zawiera on regulacji, które w przekonaniu skarżącego winny się w nim znaleźć, każdą ustawę lub dowolny jej przepis można byłoby zaskarżyć w oparciu o tego rodzaju przesłankę negatywną. Gdyby ustawodawca uznał za celowe takie ukształtowanie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, zawarłby stosowną normę w Ustawie Zasadniczej, istniałoby jednak wówczas niebezpieczeństwo, że Trybunał Konstytucyjny przestałby być „sądem prawa”, a stałby się quasi ustawodawcą (wyrok TK z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251).
Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wskazał, w jaki sposób art. 18 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni narusza art. 32 ust. 1 w związku z art. 66 ust. 1 Konstytucji, co przesądza o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
W odniesieniu do wskazanego jako wzorzec kontroli art. 31 ust. 3 Konstytucji należy podkreślić, że nie statuuje on żadnych praw ani wolności konstytucyjnych, których naruszenie – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji – decydowałoby o dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Wyrażona w art. 31 ust. 3 Konstytucji zasada proporcjonalności musi zostać każdorazowo odniesiona do konkretnego prawa podmiotowego. Powołanie art. 31 ust. 3 Konstytucji w skardze konstytucyjnej powinno więc „towarzyszyć innemu przepisowi, będącemu źródłem prawa lub wolności; zarzut polega wtedy na twierdzeniu, że to prawo lub wolność nie dotyczą wszystkich na równych zasadach, ewentualnie zostały ograniczone z naruszeniem zasady proporcjonalności” (wyrok TK z 14 grudnia 2005 r., SK 22/05, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 135). Skarżący nie powiązał zarzutu naruszenia zasady proporcjonalności z konstytucyjnym prawem podmiotowym i dlatego skardze w zakresie, w jakim odnosi się ona do art. 31 ust. 3 Konstytucji, nie może zostać nadany dalszy bieg (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.