Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 19 lipca 2011 r.

Sygn. akt Ts 144/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra G. w sprawie zgodności:

1) art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) w związku z art. 53 i art. 53a oraz art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1, art. 83 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) w związku z art. 53a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 14 czerwca 2010 r. sporządzonej przez adwokata, Piotr G. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585; dalej: u.s.u.s.) w związku z art. 53 i art. 53a oraz art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1, art. 83 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 u.s.u.s. w związku z art. 53a ordynacji podatkowej z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Pismem z 6 czerwca 2002 r. organ rentowy poinformował skarżącego o braku jakichkolwiek obowiązków dotyczących należności z tytułu ubezpieczeń społecznych. Decyzją z 13 lutego 2006 r. (nr FU-400/86/06/72612961) organ rentowy objął wnoszącego skargę (z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej) obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczeniem zdrowotnym i składką na Fundusz Pracy od 30 grudnia 1999 r. do 3 października 2002 r. Wyrokiem z 10 października 2006 r. Sąd Okręgowy w Łodzi (sygn. akt VIII U758/06) oddalił odwołanie skarżącego. Natomiast Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem 9 października 2007 r. (sygn. akt III AUa 1693/06) zmienił wyrok Sądu Okręgowego i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że ustalił, iż skarżący nie jest zobowiązany do uregulowania odsetek od należności z tytułu składek powstałych do 6 czerwca 2002 r., liczonych od tej daty do 13 lutego 2006 r. Decyzją z 12 grudnia 2008 r. (nr 112/2008/FD) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Łodzi określił zadłużenie wnoszącego skargę na dzień 18 listopada 2008 r. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, na które składają się składki na ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2001 r. do kwietnia 2002 r. i od maja 2002 r. do października 2002 r. wraz z odsetkami za zwłokę. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 16 czerwca 2009 r. (sygn. akt VIIIU 2334/08) oddalił odwołanie skarżącego, a Sąd Apelacyjny w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 5 lutego 2010 r. (sygn. akt III AUa 908/09) oddalił apelację.

Skarżący w skardze konstytucyjnej wskazuje, że art. 23 ust. 1 u.s.u.s. w związku z art. 53 i art. 53a oraz art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ordynacji podatkowej są niezgodne z Konstytucją w zakresie, w jakim „organ rentowy ma prawo żądania odsetek od składek nieuiszczonych w terminie z winy organu rentowego (a nie z winy – nawet nieumyślnej – ubezpieczonego) wynikającej z wydania ubezpieczonemu na jego żądanie oraz zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego zaświadczenia o niezaleganiu w zapłacie składek” oraz w zakresie, „w jakim organ rentowy ma prawo żądania odsetek za okres trwającego postępowania sądowego, w wyniku którego uznano racje ubezpieczonego, mimo że uprzednio organ ten nie wyraził zgody na zatrzymanie dalszego biegu odsetek poprzez zapłatę kwoty głównej ze względu na toczące się postępowanie sądowe”. W ocenie wnoszącego niniejszą skargę konstytucyjną art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 u.s.u.s. w związku z art. 53a ordynacji podatkowej jest niezgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78 Konstytucji w zakresie, w jakim „nie nakłada z urzędu na organ rentowy obowiązku wydania i doręczenia ponownej decyzji pomimo objęcia zadłużeniem okresu wykraczającego poza decyzję zaskarżoną do sądu ubezpieczeń społecznych, a także z powodu braku pouczenia przez organ rentowy ubezpieczonego, o tym, że nie zezwalając na umorzenie zaległości ani rozłożenie na raty, będą biegły wobec ubezpieczonego odsetki ustawowe przez okres toczącego się postępowania sądowego, pozwalając temu organowi na doliczenie nowych odsetek od należności uwidocznionej w zaskarżonej decyzji”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone oraz uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi zaś muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia ze skarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Innymi słowy, trzon skargi stanowi prawidłowe wskazanie normy płynącej z podstawy normatywnej rozstrzygnięcia i powiązanie jej z adekwatnymi wzorcami konstytucyjnymi. Zarzuty skargi nie mogą być przy tym oczywiście bezzasadne.

W skardze konstytucyjnej skarżący zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 23 ust. 1 u.s.u.s. w związku z art. 53 i art. 53a oraz art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ordynacji podatkowej, jak również art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 u.s.u.s. w związku z art. 53a ordynacji podatkowej. W myśl art. 23 ust. 1 u.s.u.s., od zaległości składkowych należne są od płatnika odsetki za zwłokę naliczane na zasadach i w wysokości określonych w ordynacji podatkowej. Artykuł 53 oraz art. 53a ordynacji podatkowej stanowią odpowiednio o naliczaniu odsetek za zwłokę oraz określeniu wysokości odsetek za zwłokę. Natomiast art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ordynacji podatkowej określa, że odsetek za zwłokę nie nalicza się: „za okres od dnia następnego po upływie terminu, o którym mowa w art. 139 § 3, do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego, jeżeli decyzja organu odwoławczego nie została wydana w terminie, o którym mowa w art. 139 § 3” oraz „za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania”. Artykuł 83 ust. 1 pkt 2 i 3 u.s.u.s. stanowi, że ZUS wydaje decyzję w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności przebiegu ubezpieczeń oraz ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

W ocenie wnoszącego skargę konstytucyjną art. 23 ust. 1 u.s.u.s. w związku z art. 53 i art. 53a oraz art. 54 § 1 pkt 3 i 7 ordynacji podatkowej są niezgodne z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1, art. 83 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji zaś art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 u.s.u.s. w związku z art. 53a ordynacji podatkowej są niezgodne z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarga nie zawiera uzasadnienia w zakresie niezgodności kwestionowanej regulacji z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1, art. 83, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji, jest więc niedopuszczalna. Skarżący nie wykonał obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, co przemawia za odmową nadania niniejszej skardze dalszego biegu.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że – po pierwsze – wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada państwa prawnego nie tworzy po stronie obywateli praw podmiotowych ani wolności. Trybunał dopuszcza wprawdzie, że zasada ta może stanowić źródło praw i wolności, jednakże dopiero wówczas, gdy nie są one ujęte wprost w innych przepisach Konstytucji, a ze względu na zasadę skargowości (art. 66 ustawy o TK) obowiązkiem skarżącego jest ich wskazanie oraz uzasadnienie stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 1–3 ustawy o TK (zob. postanowienie pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Po drugie, zasada równości wynikająca z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w skardze konstytucyjnej. Może ona stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdy zasady z niej płynące zostaną odniesione do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Ze względu na sposób sformułowania uzasadnienia nie jest możliwe zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone (zob. postanowienia TK z 27 kwietnia 1998 r., Ts 47/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 41 oraz 17 czerwca 1998 r., Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59).

Po trzecie, nie ulega wątpliwości, że z art. 83 Konstytucji, który stanowi, że każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej, nie wynikają takie prawa, ochrony których można domagać się w postępowaniu skargowym. Stanowisko takie jest utrwalone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki z 8 lipca 2002 r., SK 41/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 51 oraz 26 marca 2002 r., SK 2/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 15), a Trybunał w składzie rozpoznającym niniejszą skargę w pełni je podziela.

Okoliczności powyższe stanowią, zgodnie z art. 47 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy o TK, podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Po czwarte, zarzut naruszenia przez kwestionowane przepisy prawa do zaskarżenia orzeczenia pierwszoinstancyjnego (art. 78 Konstytucji), Trybunał Konstytucyjny uznaje za oczywiście bezzasadny. Wbrew twierdzeniom skarżącego, sfera jego uprawnień była przedmiotem rozważań niezawisłych sądów. W toczącym się postępowaniu nie tylko zrealizowano prawo skarżącego do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji), ale też urzeczywistnione zostało prawo do zaskarżenia orzeczenia pierwszoinstancyjnego (art. 78 Konstytucji). Ponadto, oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia przez kwestionowaną regulację art. 77 ust. 1 Konstytucji. Jak słusznie zauważył w niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie dopuścił się naruszenia prawa w naliczaniu odsetek za okres od 14 lutego 2006 r. do 5 lutego 2008 r., wydając decyzję w dniu 12 grudnia 2008 r. i określając zadłużenie ubezpieczonego z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. Skoro decyzja ZUS, obejmująca skarżącego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczeniem zdrowotnym i składką na Fundusz Pracy, została wydana w dniu 13 lutego 2006 r., a na skutek rozpoznania odwołania od tej decyzji Sąd Apelacyjny wyrokiem z 9 października 2007 r. (sygn. akt III AUa 1693/06) ustalił, że ubezpieczony nie jest zobowiązany do uregulowania składek jedynie od należności z tytułu składek powstałych od 6 czerwca 2002 r. do 13 lutego 2006 r., to odsetki za zwłokę od zaległych składek należne są również za okres trwania postępowania sądowego.

Okoliczność ta stanowi, zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Należy zwrócić także uwagę, że skarżący niekonstytucyjność kwestionowanych przepisów upatruje w ich błędnym zastosowaniu przez orzekające w sprawie organy. W ocenie wnoszącego skargę konstytucyjną: „Jeżeli doda się, że organ rentowy wraz z zaskarżeniem decyzji z 2006 r. nie wyraził (z powodu braku prawomocności decyzji) zgody na zapłatę należności poprzez rozłożenie jej na raty, to należy to uznać za przejaw celowego działania organu wykraczającego poza normalne kompetencje, skoro organ ten miał świadomość, że przez okres trwania procesu odsetki nadal będą biegły”.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa. Zgodnie z konstrukcją skargi konstytucyjnej przyjętą w polskim prawie przedmiotem skargi mogą być tylko akty normatywne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych, a nie celowość i słuszność wydania takiego rozstrzygnięcia. Jak już bowiem wskazano powyżej, zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, mające na celu wyeliminowanie z systemu prawnego przepisów prawa, które są niezgodne z Konstytucją. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie. Nie ma też podstaw, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wnioskować o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów z samego faktu ich niewłaściwego zastosowania. Z tego względu zarzuty odwołujące się do sprzecznego z prawem i ze stanem faktycznym postępowania organów orzekających w sprawie nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.

Okoliczność powyższa stanowi, zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.