Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 18 stycznia 2011 r.

Sygn. akt Ts 149/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej SHH „YASZMAK” A. i G. Knysak Spółka Jawna w sprawie zgodności:

1) art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.) z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426, ze zm.) oraz art. 2, art. 84, art. 87 ust. 1 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) pozycji 2 załącznika nr 4 do zarządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lutego 1997 r. w sprawie stawek podatku akcyzowego dla wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, niektórych innych napojów alkoholowych, paliw do silników, wyrobów tytoniowych oraz zwolnień od tego podatku (M. P. Nr 7, poz. 5, ze zm.) z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426, ze zm.) oraz art. 2, art. 84, art. 87 ust. 1 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 37 ust. 3 pkt 1 i art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 23 czerwca 2009 r. zakwestionowana została zgodność: art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.; dalej: ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym) z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426, ze zm.; dalej: ustawa konstytucyjna z 1992 r.) oraz art. 2, art. 84, art. 87 ust. 1 i art. 217 Konstytucji; pozycji 2 załącznika nr 4 do zarządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lutego 1997 r. w sprawie stawek podatku akcyzowego dla wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, niektórych innych napojów alkoholowych, paliw do silników, wyrobów tytoniowych oraz zwolnień od tego podatku (M. P. Nr 7, poz. 57, ze zm.; dalej: załącznik nr 4) z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z 1992 r. oraz art. 2, art. 84, art. 87 ust. 1 i art. 217 Konstytucji oraz z art. 37 ust. 3 pkt 1 i art. 54 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

W ocenie skarżącej: po pierwsze, objęte skargą zarządzenie oraz upoważnienie do jego wydania naruszały konstytucyjne prawo wyrażone w art. 84 i art. 217 Konstytucji, gwarantujące nakładanie podatków i innych danin państwowych wyłącznie w drodze ustawy; po drugie, art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym był niezgodny z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z 1992 r., a w wyniku stosowania do ustalenia stawek podatków różnych aktów podustawowych – zarządzenia i rozporządzenia, nie spełniał wymogów racjonalnej legislacji oraz naruszał ustanowioną w art. 2 Konstytucji zasadę demokratycznego państwa prawa; po trzecie, treść załącznika nr 4 jest niezgodna z brzmieniem art. 84 i art. 217 Konstytucji, gdyż zgodnie z treścią załącznika nr 4 stawki podatku ustala akt prawny rangi zarządzenia, podczas gdy powołane przepisy Konstytucji od chwili wejścia w życie nakazywały, by stawki podatkowe ustalały wyłącznie akty prawne rangi ustawy; po czwarte, ustalenie w zarządzeniu nr 4 nowego i niekorespondującego z treścią innych aktów normatywnych nazewnictwa wyrobów, a tym samym wprowadzenie nowej klasyfikacji wyrobów, należy uznać za dokonane z przekroczeniem upoważnienia zawartego w ustawie (art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym), gdyż to upoważnienie nakazuje jedynie określenie w drodze aktu wykonawczego stawek akcyzy dla wyrobów wymienionych w załączniku nr 6 pozycje 1, 13, 17, 19 do ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy. Na podstawie dokumentu SAD nr 130400/002056 z 10 listopada 1997 r. dopuszczony został do obrotu na polskim obszarze celnym sprowadzony przez skarżącą z Białorusi towar zadeklarowany jako paliwo RT do silników odrzutowych. Towar został zakwalifikowany – zgodnie z wnioskami strony – do kodu PCN 271000510. Dyrektor Urzędu Celnego w Białej Podlaskiej decyzją z 24 sierpnia 1999 r. (nr 13 TW-554-330/99/BP) uchylił decyzję we wskazanym dokumencie SAD w części dotyczącej klasyfikacji towarowej i zaklasyfikował przedmiotowy towar do kodu PCN 271000390 jako „oleje lekkie do innych celów – pozostałe”. Prezes Głównego Urzędu Ceł po rozpatrzeniu odwołania od tej decyzji, decyzją z 7 sierpnia 2000 r. (nr DOT-I-5540-2670/99/12462/BC) utrzymał ją w mocy. Wnioskiem z 15 września 2000 r. skarżąca zwróciła się do Drugiego Urzędu Skarbowego w Częstochowie o stwierdzenie nadpłaty podatku akcyzowego, podatku od towarów i usług oraz o zwrot podatków wraz z odsetkami, a wnioskiem z 15 września 2000 r. skierowanym do urzędu Skarbowego Warszawa-Bemowo wystąpiła o stwierdzenie nadpłaty podatku akcyzowego oraz podatku od towarów i usług oraz o zwrot podatków wraz z odsetkami za zwłokę w odniesieniu do należności podatkowych wynikających z dokumentu SAD. Dodatkowo, pismem z 29 stycznia 2001 r., skarżąca wniosła o uznanie nieistnienia obowiązku podatkowego w podatku akcyzowym. Drugi Urząd Skarbowy w Częstochowie decyzją z 19 lutego 2001 r. (nr DUS-PP/730/c/5/2001) odmówił stwierdzenia nieistnienia obowiązku podatkowego w podatku akcyzowym oraz odmówił stwierdzenia nadpłaty podatku akcyzowego oraz nadpłaty podatku od towarów i usług wynikających z dokumentu SAD. W postępowaniu odwoławczym Izba Skarbowa w Katowicach, decyzją z 28 czerwca 2001 r.(nr PPC-2-823-1akc./1-6/01/8, PPC-2-823-2VAT/3/01/8), utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. Drugi Urząd Skarbowy w Częstochowie postanowieniem z 6 listopada 2001 r. (nr DUS-PP/732/1839/2001) wszczął z urzędu odrębne postępowanie w sprawie sprostowania wyliczenia podatku akcyzowego oraz podatku od towarów i usług w celu podwyższenia stawki podatku akcyzowego do wysokości jak dla paliw silnikowych benzynowych i benzyn bazowych. W jednej sprawie prowadzone były dwa postępowania. W dalszym toku postępowania wyrokiem z 19 grudnia 2007 r. (sygn. akt I SA/Lu 545/07) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę skarżącej spółki. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 5 lutego 2009 r. (sygn. akt I FSK 737/08) oddalił skargę kasacyjną skarżącej. Wyrok ten został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 23 marca 2009 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Konstytucja, przyznając każdemu w art. 79 ust. 1 prawo wniesienia skargi konstytucyjnej, wskazuje zarazem przesłanki, od spełnienia których uzależnione jest wniesienie tego środka. Norma ta określa przede wszystkim w sposób precyzyjny legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej: przysługuje ona temu, czyje prawa lub wolności określone w Konstytucji zostały naruszone wydaniem na podstawie zaskarżonego przepisu ostatecznego orzeczenia przez sąd lub organ administracji. Określenie podstaw skargi konstytucyjnej oraz upoważnienie ustawodawcy do uregulowania trybu jej wnoszenia w art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądziły o konieczności poddania jej wstępnemu rozpoznaniu, uregulowanemu w art. 36 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W postępowaniu tym badane są formalne warunki dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone, może – przy spełnieniu przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46, art. 47 i art. 48 ust. 1 ustawy o TK – wnieść do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną. Jej przedmiotem powinno być żądanie zbadania zgodności aktów normatywnych z Konstytucją. Postępowanie przed Trybunałem, uruchomione przez skarżącego, zmierza do eliminacji z systemu prawnego norm niezgodnych z Konstytucją. Skarga konstytucyjna podlega – zgodnie z art. 49 ustawy o TK – wstępnemu rozpoznaniu, a w postępowaniu tym Trybunał bada, czy spełnia ona wymogi formalne oraz czy nie jest oczywiście bezzasadna.

Dokonując wstępnej oceny niniejszej skargi konstytucyjnej w zakreślonych powyżej granicach, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zachodzą przesłanki odmowy nadania skardze dalszego biegu.

W ocenie skarżącej art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, jak również pozycja 2 załącznika nr 4 do zarządzenia Ministra Finansów są niezgodne z art. 56 ust. 2 ustawy konstytucyjnej z 1992 r. Zdaniem skarżącej: „Wadliwe z punktu widzenia poprawnej legislacji oraz z punktu widzenia konstrukcji systemu prawa (źródeł prawa), niezgodne z art. 56 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r., było również samo upoważnienie zawarte w art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Ustawodawca upoważnił bowiem Ministra Finansów do ustalania stawek akcyzy dla wyrobów akcyzowych oraz do zwalniania niektórych wyrobów akcyzowych, raz w drodze zarządzenia (art. 37 ust. 3 pkt 1) innym razem w drodze rozporządzenia (art. 37 ust. 3 pkt 2). Nie sposób przy tym wskazać jakichkolwiek przesłanek, którymi mógł kierować się ustawodawca, wprowadzając takie rozróżnienie. Zgodnie z art. 56 ust. 2 ustawy z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (obowiązującej w chwili wydawania przez Ministra Finansów zarządzenia z 5 lutego 1997 r.), zarówno zarządzenia jak i rozporządzenia mogły być aktami wykonawczymi, jednak zawsze wydawanymi przez ministra w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień. (…) Ponadto, należy stwierdzić, że jakkolwiek zaskarżone skargą zarządzenie zostało wydane na podstawie konkretnego przepisu ustawy, to nie spełnia ono drugiego rygoru przewidzianego przez art. 56 ust. 2 Małej Konstytucji dla aktów wykonawczych ministra, tj. że powinno być wydane »w celu wykonania ustawy«”.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że w niniejszej skardze skarżąca kwestionuje konstytucyjność załącznika nr 4 z przedkonstytucyjnym przepisem zawierającym upoważnienie ustawowe. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w takiej sytuacji dla oceny konstytucyjności treści normy prawnej miarodajny jest stan konstytucyjny z daty orzekania, a przy ocenie kompetencji prawotwórczej do wydania normy – stan konstytucyjny z jej wydania (por. wyroki TK z: 25 listopada 1997 r., U 6/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 66; 20 maja 2003 r., K 56/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 42).

Wnosząca niniejszą skargę konstytucyjną nie powiązała przepisu ustawy konstytucyjnej z obowiązującym obecnie art. 92 ust. 1 Konstytucji. Rozpatrując sformułowane w tym zakresie zarzuty, Trybunał Konstytucyjny – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – jest związany granicami skargi. Tylko w zaskarżonym zakresie przepisy te zostają zatem poddane kontroli w niniejszym postępowaniu. Ponadto, niedopuszczalne jest badanie kwestionowanych przepisów z punktu widzenia zasad określonych w art. 217 oraz art. 84 Konstytucji. W wyroku z 29 października 2002 r. (P 19/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 67) Trybunał Konstytucyjny zauważył, że „moment powstania obowiązku podatkowego, a także realizacji delegacji ustawowej, polegającej na wydaniu stosownego rozporządzenia, ma kluczowe znaczenie dla wskazania konstytucyjnego wzorca kontroli, którym może być wyłącznie norma konstytucyjna obowiązująca w tym okresie”. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela to stanowisko i stwierdza, że wobec braku w ustawie konstytucyjnej – obowiązującej w czasie wydania zaskarżonego przepisu – odpowiednika art. 217 oraz art. 84 Konstytucji, nie ma podstaw do oceny kwestionowanej regulacji z punktu widzenia tych wzorców konstytucyjnych, przepisy te nie mają bowiem mocy wstecznej.

Skarżąca spółka, wbrew wymaganiom wynikającym z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, nie wskazała konstytucyjnych praw podmiotowych naruszonych przez orzeczenia sądów wydane na podstawie kwestionowanych przepisów. Tym samym nie został dochowany warunek określenia sposobu naruszenia tych praw. Zarówno w petitum skargi, jak i w jej uzasadnieniu skarżąca spółka kwestionuje zaskarżone regulacje z punktu widzenia zgodności z art. 2, art. 84, art. 87 oraz art. 217 Konstytucji, przy czym zasadnicze rozważania koncentrują się wokół domniemanego naruszenia art. 2, art. 84, art. 217 Konstytucji.

Wobec powyższego, po pierwsze, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarga nie zawiera uzasadnienia w zakresie niezgodności art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym oraz pozycji 2 załącznika nr 4 do zarządzenia Ministra Finansów z art. 87 Konstytucji, w tej części jest więc niedopuszczalna.

Po drugie, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego niewłaściwe jest również uczynienie z art. 2 Konstytucji samodzielnego wzorca kontroli. Płynąca z niego zasada demokratycznego państwa prawnego (podobnie jak i inne zasady) nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżąca spółka mogłaby domagać się w skardze konstytucyjnej. Wyznacza one jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz korzystania z nich, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z: 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Artykuł 2 Konstytucji mógłby stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdyby płynące z niego zasady zostały odniesione do postanowień Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają. Ze względu jednak na sposób sformułowania uzasadnienia, nie jest możliwe zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone.



Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3, art. 47 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, orzeka się jak w sentencji.