Pełny tekst orzeczenia

34/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 16 sierpnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 169/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej ONYKS Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu w sprawie zgodności:

art. 174 pkt 1 i 2 w związku z art. 176 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z:

1) art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 7 oraz art. 87 ust. 1 w związku z art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864 – zał. nr 2, t. I, s. 10, ze zm.),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej ONYKS Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu (dalej: skarżąca), sporządzonej przez radcę prawnego i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2009 r. (data nadania), zarzucono niezgodność art. 174 pkt 1 i 2 w związku z art. 176 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji, a także art. 7 oraz art. 87 ust. 1 w związku z art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. U z 2004 r. Nr 90, poz. 864 – zał. nr 2, t. I, s. 10, ze zm.; dalej: Traktat).



2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego – Izby Finansowej z 25 lutego 2009 r. (sygn. akt II FSK 1729/07), oddalającym skargę kasacyjną skarżącej na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 28 czerwca 2007 r. (sygn. akt I SA/Po 670/07), w którym oddalono skargę na decyzję Izby Skarbowej w Poznaniu z 12 sierpnia 2002 r. (nr PD-P/4218-11/02) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za rok 1995 należnego od skarżącej.

W uzasadnieniu swojego orzeczenia Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że skarżąca – stosowanie do dyspozycji art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 176 p.p.s.a. – powinna była w skardze kasacyjnej nie tylko wskazać przepisy, które według niej zostały naruszone, formę tego naruszenia, ale także przedstawić, jak (według niej) zarzucane przepisy powinny być rozumiane oraz wykazać na czym polegał błąd w rozumowaniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. Ponadto na skarżącej ciążył obowiązek wykazania, jaki wpływ miało owo naruszenie na rozstrzygnięcie sprawy. Zgodnie zaś z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny jest związany granicami i argumentacją wnoszonego środka zaskarżenia, co oznaczało – zdaniem tego Sądu – że nie mógł on ˝domyślać się intencji skarżącego czy formułować za niego zarzutów kasacyjnych¨, których w skardze kasacyjnej brakowało.



3. W ocenie skarżącej art. 174 pkt 1 i 2 w związku z art. 176 p.p.s.a.: po pierwsze – ˝w zakresie, w jakim ustanawiają obowiązek wskazania w skardze kasacyjnej skierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak według skarżącego zarzucane jako naruszone przepisy powinny być rozumiane oraz wykazania na czym polegał błąd w rozumowaniu sądu I instancji˝, naruszają art. 78, w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji, albowiem zaskarżone przepisy ˝zaprzeczają ustanowionej zasadzie dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego, przerzucając na stronę postępowania obowiązek oceny błędów dokonanych przez sąd administracyjny I instancji, co czyni prawo strony do odwołania się od wydanego orzeczenia jedynie uprawnieniem iluzorycznym˝; po drugie zaś – ˝w zakresie, w jakim stawiając stronie obowiązek wskazania w skardze kasacyjnej skierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak według skarżącego zarzucane jako naruszone przepisy powinny być rozumiane oraz wykazania na czym polegał błąd w rozumowaniu sądu I instancji˝, naruszają art. 7 oraz art. 87 ust. 1 w związku z art. 91 Konstytucji w związku z art. 10 Traktatu, albowiem zaskarżone przepisy ˝ustanawiają faktyczną nierówność podmiotów wobec prawa, zaprzeczając zasadzie dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego i różnicując pozycję podmiotu składającego skargę kasacyjną w postępowaniu cywilnym i sądowoadministracyjnym˝, gdyż ˝zaprzeczają ustanowionej zasadzie solidarności (lojalności) w zakresie zapewnienia należytej sądowej ochrony praw podmiotowych podmiotów (obywateli) wynikających również z bezpośrednio skutecznych przepisów wspólnotowych.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.



2. W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny przypomina, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. W związku z tym wskazany prze skarżącą art. 10 Traktatu nie może stanowić wzorca kontroli w niniejszej sprawie. Podstawą skargi mogą być jedynie zarzuty naruszenia przez akt normatywny praw i wolności gwarantowanych bezpośrednio w samej Konstytucji (por. np. wyroki TK z: 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96; 10 lipca 2000 r. SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; 7 maja 2002 r., SK 20/00, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 29 oraz 15 kwietnia 2009 r., SK 28/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 48, a także postanowienie TK z 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106).

Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – odmówił nadania dalszego biegu rozpatrywanej skardze w zakresie badania zgodności art. 174 pkt 1 i 2 w związku z art. 176 p.p.s.a. z art. 10 Traktatu ze względu na niedopuszczalność orzekania.



3. Przechodząc do podniesionego w skardze zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 7, art. 87 ust. 1 oraz art. 91 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że wskazane postanowienia ustawy zasadniczej nie mogą stanowić wzorców kontroli w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną, gdyż nie są one źródłem ani wolności, ani praw konstytucyjnych o charakterze podmiotowym. Istotą regulacji art. 7 Konstytucji jest bowiem nakaz działania organów władzy publicznej w granicach wyznaczonych przez prawo, w którym powinna być zawarta zarówno podstawa działania, jak też zakreślone granice ich działania (por. np. wyroki TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2 oraz 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Z kolei art. 87 ust. 1 oraz art. 91 Konstytucji są przepisami ustrojowymi i określają odpowiednio: źródła powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozycję ratyfikowanych umów międzynarodowych w porządku prawnym Państwa Polskiego. Wskazane w niniejszym punkcie postanowienia Konstytucji mogłyby natomiast stanowić wzorce kontroli dla zakwestionowanych przepisów p.p.s.a. w sprawach inicjowanych tzw. wnioskiem abstrakcyjnym lub pytaniem prawnym. Odnośnie zaś do art. 84 Konstytucji wskazać należy brak jego adekwatności w niniejszej sprawie, gdyż przepis ten traktuje o obowiązku ponoszenia ciężarów i innych danin publicznych ustanowionych w drodze ustawy, zaś sprawa w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną dotyczyła kwestii proceduralnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Z tego też powodu – w zakresie odnoszącym się do wyżej wymienionych przepisów Konstytucji – Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu rozpatrywanej skardze konstytucyjnej ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).



4. W dalszej kolejności należy zauważyć, że art. 79 ust. 1 Konstytucji stanowi, iż ˝każdy (…) ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego˝. Oznacza to, że skarga konstytucyjna winna odpowiadać – z woli ustrojodawcy – warunkom merytorycznym i formalnym opisanym w ustawie zwykłej, czyli ustawie o Trybunale Konstytucyjnym (por. J. Trzciński, uwaga 10. do art. 79 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, RED. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999-2007). Skarga konstytucyjna stanowi środek prawny służący ochronie konstytucyjnych wolności oraz praw o charakterze podmiotowym, do których naruszenia doszło na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika obowiązek wskazania przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez kwestionowane przepisy aktu normatywnego. Z kolei art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK nakłada na skarżącego obowiązek uzasadnienia zarzutów postawionych w skardze konstytucyjnej wraz z powołaniem dowodów na ich poparcie.

W niniejszej sprawie przesłanki te nie zostały spełnione. Skarżąca w petitum skargi wprawdzie powołała szereg postanowień Konstytucji (abstrahując od kwestii niedopuszczalności uczynienia w sprawach skargowych wzorcami kontroli niektórych z nich – por. pkt 3 niniejszego uzasadnienia), jednakże, argumentując zarzuty, nie określiła, w jaki sposób zostały one naruszone przez zaskarżone przepisy p.p.s.a., poprzestając w istocie na polemice z zapatrywaniem prawnym przyjętym in casu przez Naczelny Sąd Administracyjny. W tym miejscu należy przypomnieć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślano, iż prawidłowe wykonanie przez skarżącego obowiązku przedstawienia, jakie konstytucyjne prawa lub wolności (i w jaki sposób) zostały naruszone przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej, polegać musi nie tylko na wskazaniu (numerycznym) w petitum skargi postanowień Konstytucji, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, ale również na precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodobniająca stawiane zarzuty. Z powyższego obowiązku nie może zwolnić skarżącego Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej (por. np. postanowienie TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91). W konsekwencji niedopuszczalne jest samodzielne precyzowanie przez Trybunał, a tym bardziej uzasadnianie, jedynie ogólnikowo sformułowanych zarzutów niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów (por. np. postanowienie TK z 4 lutego 2009 r., Ts 256/08, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 138).

W świetle powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca nie wykonała obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK, co w konsekwencji przekłada się na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyJnej – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – w zakresie odnoszącym się do badania zgodności zakwestionowanych przepisów p.p.s.a. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.



5. Jedynie za marginesie zwróci należy uwagę, że w wyroku pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 20 września 2006 r. o sygn. SK 63/05 (OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108) uznano art. 174 p.p.s.a. za zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. W ocenie Trybunału wskazany przepis p.p.s.a. nie ogranicza możliwości uruchomienia postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (jako sądem II instancji) oraz zapewnia właściwy kształt postępowania odwoławczego, który chroni przed arbitralnością orzekania i nierównym traktowaniem, a także nie zamyka drogi do uzyskania rozstrzygnięcia merytorycznego na tym etapie procedowania.



Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.