Pełny tekst orzeczenia

153/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 12 grudnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 262/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Adam Jamróz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła Z. w sprawie zgodności:

§ 3 ust. 1 pkt 1 lit. e oraz § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2011 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 31, poz. 153) z art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 31 sierpnia 2011 r. (data nadania) Paweł Z. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność § 3 ust. 1 pkt 1 lit. e oraz § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2011 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 31, poz. 153; dalej: rozporządzenie w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego) z art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 oraz z art. 32 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 17 lutego 2011 r. (sygn. akt I SA/Ke 428/10), sprostowanym postanowieniem z 23 lutego 2011 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach przyznał na rzecz skarżącego, będącego doradcą podatkowym, od Skarbu Państwa kwotę 738 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wskazał, że kwota ta wynosi ¼ pełnego wynagrodzenia określonego w § 3 ust. 1 pkt 1 lit. e rozporządzenia w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego i uwzględnia wkład pracy skarżącego w przyczynieniu się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. Zażalenie skarżącego na powyższe rozstrzygnięcie zostało oddalone postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 kwietnia 2011 r. (sygn. akt I GZ 94/11), doręczonym skarżącemu 31 maja 2011 r.

Zdaniem skarżącego ustanowienie w zaskarżonym rozporządzeniu kwot wynagrodzenia doradcy podatkowego, służących za podstawę określenia jego wynagrodzenia przez sąd, bez wskazania, że kwoty te mają charakter stawek minimalnych, narusza prawo do wynagrodzenia minimalnego w związku z zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz zasadą sprawiedliwości społecznej (art. 65 ust. 4 w zw. z art. 2 Konstytucji), a także zakaz dyskryminacji jednostki (art. 32 ust. 2 Konstytucji). Skarżący wskazuje, że taka regulacja pozwala sądom określić wynagrodzenie za świadczenie pomocy prawnej, do którego od momentu wyznaczenia na pełnomocnika z urzędu doradca podatkowy jest zobowiązany, bez ustawowego określenia minimalnej wysokości tego wynagrodzenia. Pozostaje to, zdaniem skarżącego, w sprzeczności z art. 65 ust. 4 Konstytucji nakazującym określenie wysokości lub wskazanie sposobu określenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w ustawie. Narusza także zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz sprawiedliwości społecznej, które wymagają, aby doradca, podejmując się zastępstwa procesowego strony, mógł określić przynajmniej minimalną wartość swojego wynagrodzenia z tego tytułu. Ponadto skarżący podnosi, że zaskarżone przepisy dyskryminują doradców podatkowych w porównaniu do innych pełnomocników procesowych, gdyż w rozporządzeniach regulujących wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu przez innych pełnomocników wyraźnie określone są stawki minimalne.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2011 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, określającego dokładnie sprawę, do której zostało sporządzone (przedmiot skargi).

Pismem z 19 października 2011 r. pełnomocnik skarżącego przesłał pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tej ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, znajdującym zastosowanie do spraw rozpatrywanych w trybie skargi konstytucyjnej na podstawie art. 49 tejże ustawy, Trybunał Konstytucyjny w toku wstępnego rozpoznania wniesionej skargi konstytucyjnej odmawia nadania skardze dalszego biegu, jeżeli jest ona oczywiście bezzasadna.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że nie spełnia ona wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK. Zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej są bowiem niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne.

W pierwszej kolejności Trybunał zauważa, że wzorcem kontroli zaskarżonych przepisów w niniejszej sprawie nie może być art. 32 ust. 2 Konstytucji. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego ani ust. 1 art. 32 Konstytucji, formułujący w sposób ogólny zasadę równości, ani uzupełniający tę zasadę ust. 2 tego artykułu, który wyraża zakaz dyskryminacji, nie mogą stanowić samodzielnego wzorca kontroli konstytucyjności w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Jak bowiem stwierdził Trybunał w sprawie SK 10/01, art. 32 Konstytucji wyraża „zarówno zasadę równości jako normę (zasadę) prawa przedmiotowego, jak i – będące pochodną tej zasady – szczególnego rodzaju prawo podmiotowe, prawo do równego traktowania”. Prawo to ma jednak „charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Oznacza to, że art. 32 Konstytucji może być powołany jako wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją (zob. np. postanowienie TK z 13 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 oraz tam cytowane orzecznictwo). Tymczasem z petitum oraz uzasadnienia skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie wynika, że skarżący powołał art. 32 ust. 2 Konstytucji jako samodzielny wzorzec kontroli zaskarżonych przepisów, traktując zarzut naruszenia zakazu dyskryminacji jako niezwiązany z jakimkolwiek konstytucyjnie chronionym prawem podmiotowym. W takim kształcie zarzut ten jest niedopuszczalny. Z tego względu w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 32 ust. 2 Konstytucji skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

W zakresie zarzutu naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 Konstytucji Trybunał stwierdza natomiast, że skarga jest oczywiście bezzasadna. Powołane przez skarżącego wzorce nie są bowiem adekwatne do oceny zaskarżonej regulacji. Skarżący powołuje się na naruszenie wymogu ustawowego określenia minimalnej wysokości wynagrodzenia za pracę lub sposobu ustalenia tej wysokości, podczas gdy zaskarżone przepisy określają wysokość wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu przez pełnomocnika wykonującego zawód doradcy podatkowego.

Jak wskazywał w swoim dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny z art. 65 ust. 4 Konstytucji można wyprowadzić prawo podmiotowe każdego pracownika do ustawowo normowanego minimalnego wynagrodzenia lub sposobu ustalania jego wysokości. Zakres podmiotowy tego prawa odnosi się jednak wyłącznie do osób wykonujących pracę zarobkową w rozumieniu tego przepisu. Nie obejmuje on natomiast wynagrodzenia osób wykonujących tzw. wolne zawody, w szczególności pełnomocników procesowych, takich jak adwokaci (zob. postanowienie TK z 17 marca 2008 r., Ts 39/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 105 oraz wyroki TK z 19 października 1999 r., SK 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 119, pkt 7 uzasadnienia oraz 23 lutego 2010 r., P 20/09, OTK ZU nr 2/A/2010, poz. 13, pkt 12 uzasadnienia). Trybunał wskazywał bowiem, że ustawodawca konstytucyjny w art. 65 ust. 1 rozróżnia wykonywanie zawodu oraz świadczenie pracy. Świadczenie pomocy prawnej, również z urzędu, stanowi wykonywanie wolnego zawodu, nie jest jednak świadczeniem pracy w rozumieniu Konstytucji. Uwagi te odnoszą się także do doradców podatkowych.

Z tego względu kwota zasądzana przez sąd na podstawie zaskarżonych przepisów rozporządzenia w sprawie wynagradzania za czynności doradcy podatkowego tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie stanowi wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 65 ust. 4 Konstytucji i nie jest objęta dyspozycją tego przepisu. Powoduje to, że zarzut jego naruszenia przez zaskarżoną regulację jest oczywiście bezzasadny. Na ustalenie to nie ma wpływu powołanie się przez skarżącego również na art. 2 Konstytucji. Przepis ten został bowiem w skardze powołany jako związkowy wobec art. 65 ust. 4 Konstytucji, a sformułowane przez skarżącego zarzuty naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego oraz sprawiedliwości społecznej łączą się z zarzutem naruszenia art. 65 ust. 4 Konstytucji.



Wobec powyższego w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 65 ust. 4 w związku z art. 2 Konstytucji skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.



Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.