Pełny tekst orzeczenia

198/2/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 21 lipca 2011 r.

Sygn. akt Ts 343/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Spółdzielni Mieszkaniowej „Chemik” w Policach w sprawie zgodności:

art. 491 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 grudnia 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa „Chemik” w Policach (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 491 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej: ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych) w zakresie, w jakim nakłada na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek poniesienia kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego w sprawach, w których powództwo osób żądających ustanowienia prawa odrębnej własności lokalu zostało oddalone, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 21 kwietnia 2009 r. (sygn. akt IC 557/08) Sąd Okręgowy w Szczecinie – Wydział I Cywilny zobowiązał skarżącą do złożenia oświadczenia woli o treści wskazanej w sentencji tego wyroku, ustalił wartość przedmiotu sporu na kwotę 194 888,00 zł oraz nakazał ściągnąć od skarżącej (pozwanej) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 9 745,00 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Wyrokiem z 16 września 2009 r. (sygn. akt I ACa 391/09) Sąd Apelacyjny w Szczecinie – I Wydział Cywilny oddalił apelację skarżącej. Wyrokiem z 23 czerwca 2010 r. (sygn. akt II CSK 51/10) Sąd Najwyższy uchylił zapadłe w sprawie skarżącej orzeczenia sądów. Ponadto, Sąd Najwyższy nakazał ściągnąć od skarżącej nieuiszczone koszty sądowe w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz zasądził od niej na rzecz powodów koszty zastępstwa procesowego.

Wyrok Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem został doręczony skarżącej 17 września 2010 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2011 r. (doręczonym 18 kwietnia 2011 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone, oraz nadesłanie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi i reprezentowania skarżącej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Pismem procesowym z 21 kwietnia 2011 r. sporządzonym przez pełnomocnika procesowego skarżąca odniosła się do stwierdzonych braków skargi. W szczególności zarzuciła niezgodność zakwestionowanego przepisu z art. 21 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej zakwestionowany w skardze art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustanawiający w zdaniu drugim regułę, że koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego, nawet w wypadku oddalenia powództwa, pokrywa spółdzielnia mieszkaniowa, narusza jej prawa i wolności wskazane w petitum skargi konstytucyjnej i piśmie procesowym uzupełniającym jej braki formalne. Skarżąca zarzuciła, że przepis wprowadza wyjątek od zasady odpłatności za wynik procesu, który – w jej ocenie – stanowi naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej, „równego traktowania wszystkich podmiotów przez władzę publiczną”, „wolności od dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym” oraz prawo do ochrony własności prywatnej. Zakwestionowany przepis uprzywilejowuje podmioty bezzasadnie domagające się spełnienia roszczenia, a tym samym dyskryminuje członków spółdzielni. Poza tym, koszty słusznej i skutecznej obrony praw spółdzielni uszczuplają jej majątek, rozumiany jako majątek prywatny jej członków.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji może ją wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Skarga konstytucyjna musi zatem zawierać wskazanie zarówno konkretnej osoby, której wolności lub prawa naruszono, jak również określonych (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych, chronionych) w Konstytucji wolności lub praw, które zostały naruszone. Powyższym wymogom towarzyszy obowiązek wskazania sposobu ich naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK, por. wyrok TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114; a także postanowienia TK z: 25 października 1999 r., SK 22/98, OTK ZU nr 6/1999, poz. 122; 24 lipca 2000 r., SK 26/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 151; 8 marca 2005 r., Ts 6/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 89 oraz 18 listopada 2008 r., SK 23/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 166).

Wniesiona do Trybunału skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek przekazania jej do merytorycznego rozpoznania. Skarżąca nie wskazała bowiem prawidłowo, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, a w konsekwencji, nie określiła, w jaki sposób zakwestionowany przepis godzi w te prawa.

Skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi, stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania, upatruje przede wszystkim w naruszeniu zasad ogólnych, które nie są źródłem przysługujących jej praw o charakterze podmiotowym. Problematyka dopuszczalności powoływania się na wskazane w skardze postanowienia ustawy zasadniczej, jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, została omówiona w szeregu orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

Należy przypomnieć, że charakter normy wyrażonej w art. 32 Konstytucji Trybunał wyjaśnił w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Zdaniem Trybunału wynikająca z art. 32 Konstytucji zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich – „samoistnie”. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego: „Zasada ta oznacza przede wszystkim, że wszyscy są równi »w godności, wolności i prawach«, o których w innych przepisach mówi Konstytucja, i że nie jest dopuszczalna dyskryminacja w realizacji tych wolności i praw”. Równość nie ma zatem charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona być musi do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. W związku z powyższym dopuszczalność powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości winna zostać ograniczona wyłącznie do przypadków, w których zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona.

Również z art. 2 Konstytucji nie wynikają dla skarżącej żadne prawa o charakterze podmiotowym. Normy wywodzone z tego przepisu wyznaczają jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Art. 2 Konstytucji może stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdy zasady z niego płynące zostaną odniesione do przepisów Konstytucji, które wyrażają prawa i wolności.

Analogicznie należy ocenić zarzut naruszenia art. 21 ust. 1 Konstytucji. Skarżąca nie wskazała bowiem, jakie publiczne prawa podmiotowe wywodzi z tego przepisu. W szczególności należy zauważyć, że powyższego postanowienia ustawy zasadniczej nie można łączyć z powołanymi w skardze konstytucyjnej zasadami sprawiedliwości oraz odpowiedzialności finansowej za wynik procesu. Skarżąca wprawdzie wskazuje na naruszenie praw majątkowych członków spółdzielni, jednak ochrony tych praw nie można dochodzić niniejszą skargą konstytucją. W swoich orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie zwracał uwagę, że na gruncie art. 79 ust. 1 Konstytucji co do zasady niedopuszczalne jest dochodzenie praw osób trzecich. Podstawową cechą skargi konstytucyjnej jest bowiem jej bezpośredni charakter (zob. postanowienia z: 11 grudnia 2002 r., Ts 116/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 104; 14 stycznia 2003 r., Ts 82/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 48; 27 lutego 2006 r., Ts 198/05, OTK ZU nr 4/B/2006, poz. 155 oraz 1 września 2006 r., Ts 3/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 230).



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, orzekł jak na wstępie.