Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 23 marca 2011 r.
Sygn. akt Tw 3/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Adwokackiej o zbadanie zgodności:
1) art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. b, art. 66 ust. 1 pkt 5 i art. 66 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. − Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.) z art. 2 i art. 17 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 68 ust. 3 pkt 5 i art. 78a ust. 4 pkt 6 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.) z art. 2 Konstytucji;
3) art. 77a, art. 78 ust. 1, 3-4, 8-9, 15, art. 78d, art. 78e, art. 78h ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.) z art. 17 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 19 stycznia 2011 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (dalej: Prezydium) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. b, art. 66 ust. 1 pkt 5 i art. 66 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. − Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) z art. 2 i art. 17 ust. 1 Konstytucji; po drugie, art. 68 ust. 3 pkt 5 i art. 78a ust. 4 pkt 6 prawa o adwokaturze z art. 2 Konstytucji; po trzecie, art. 77a, art. 78 ust. 1, 3-4, 8-9, 15, art. 78d, art. 78e, art. 78h prawa o adwokaturze z art. 17 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny i czy braki zostały usunięte w określonym terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).

2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowych przysługuje kompetencja do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm. Wola ogólnokrajowej władzy, zazwyczaj kolegialnej, znajduje wyraz w podejmowanych przez nią uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy (np. statut), a treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia takiej władzy. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, uchwała ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu. Dla ustalenia, czy wniosek pochodzi od ogólnokrajowej władzy organizacji zawodowej, a nie od osoby fizycznej, która go sporządziła lub podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionej władzy. Stąd wymagane jest dołączenie do wniosku uchwały tej władzy (por. postanowienie TK z 14 listopada 2007 r., Tw 38/07, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 262 i powołane tam orzeczenia).
Trybunał Konstytucyjny zwraca ponadto uwagę, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreślał, że podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).

3. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w doręczonej uchwale nr 20/2011 z 12 stycznia 2011 r. „w sprawie złożenia nowego wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (...) Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej postanawia (…) wystąpić z nowym, poszerzonym wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności (wniosek stanowi załącznik do niniejszej uchwały)”.
Uchwały tej nie można jednak uznać za podstawę prawną wniosku złożonego do Trybunału Konstytucyjnego przez samorząd zawodowy adwokatów.

4. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że ogólnokrajową władzą samorządu zawodowego adwokatów uprawnioną do wnioskowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm jest, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji w zw. z art. 58 pkt 1 prawa o adwokaturze, Naczelna Rada Adwokacka.

4.1. W myśl art. 58 pkt 1 prawa o adwokaturze, reprezentowanie adwokatury należy do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej. Prezydium sprawuje zasadniczo czynności należące do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej (art. 59 ust. 3 prawa o adwokaturze), niemniej jest tylko jej organem wykonawczym (art. 59 ust. 1 zdanie drugie wymienionej ustawy).

4.2. Wymaga nadto podkreślenia, że władze samorządu adwokackiego kilkakrotnie wszczynały postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. W ramach tych postępowań wnioskodawcą była „Naczelna Rada Adwokacka, reprezentowana przez jej Prezydium” (T 28/01, K 30/01) lub „Naczelna Rada Adwokacka działająca przez: Prezydium Naczelnej Rady” (Tw 48/05, K 6/06; Tw 36/07, K 4/08; Tw 19/09, K 28/09) i doręczane były (zasadniczo) uchwały obu organów, w tym w szczególności uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej.
4.2.1. W liście przewodnim z 11 lipca 2001 r. skierowanym do Prezesa Trybunału Konstytucyjnego Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej oświadczył, że wniosek do Trybunału został złożony przez Prezydium „w wykonaniu uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej” (T 28/01, K 30/01).
4.2.2. W uchwale nr 27/2005 z 8 października 2005 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (…) Naczelna Rada Adwokacka zobowiązuje Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej do sporządzenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności” w wyznaczonym w tejże uchwale zakresie zaskarżenia, a w uchwale nr 39/2005 podjętej 18 października 2005 r. „Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej na podstawie uchwały nr 27/2005 Naczelnej Rady Adwokackiej (…) postanawia wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem” (Tw 48/05, K 6/06).
4.2.3. W uchwale nr 59/2007 z 16 czerwca 2007 r. „Naczelna Rada Adwokacka upoważnia Prezydium NRA do złożenia wniosku o zbadanie zgodności”, a w uchwale nr 72/2007 z 9 października 2007 r. „Prezydium Naczelnej Rady w związku z uchwałą Nr 59/2007 Naczelnej Rady Adwokackiej z 16 czerwca 2007 r. postanawia skierować do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności” (Tw 36/07, K 4/08).
4.2.4. W uchwale nr 38/2009 z 4 kwietnia 2009 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (...) Naczelna Rada Adwokacka zobowiązuje Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej do sporządzenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności”, w wyznaczonym w tejże uchwale zakresie zaskarżenia, a w uchwale nr 37/2009 z 16 czerwca 2009 r. „Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w związku z uchwałą Nr 38/2009 Naczelnej Rady Adwokackiej z 4 kwietnia 2009 r. postanawia skierować do Trybunału Konstytucyjnego wniosek” (Tw 19/09, K 28/09).
4.2.5. W ramach powyższych postępowań doręczano, po pierwsze, uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej (o charakterze zobowiązującym lub upoważniającym Prezydium, jako organ wykonawczy, do określonego działania), po drugie, uchwały Prezydium mające charakter wykonawczy w stosunku do uchwał Naczelnej Rady Adwokackiej.

4.3. Analiza roli procesowej Prezydium, na gruncie dotychczasowej praktyki władz samorządu adwokackiego w postępowaniu przed Trybunałem, wskazuje jednoznacznie, że samoistne, tzn. bez umocowania w uchwale Naczelnej Rady Adwokackiej, wnioskowanie przez Prezydium o przeprowadzenie abstrakcyjnej kontroli norm cechuje prawna nieskuteczność. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zdolność wnioskowa, o której mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, przysługuje wyłącznie Naczelnej Radzie Adwokackiej, nie zaś jej organowi wykonawczemu, jakim pozostaje Prezydium.
4.3.1. Mając powyższe na uwadze, trudno ustalić, dlaczego Prezydium podjęło uchwałę nr 20/2011, w której rozstrzygnęło samoistnie (§ 1 lit. b), że „postanawia wystąpić z nowym poszerzonym wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności”, wskazując jako podstawę prawną art. 188 pkt 1 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 oraz art. 191 ust. 2 Konstytucji i art. 59 ust. 3 prawa o adwokaturze.
4.3.2. Wnioskodawca koncentruje się natomiast na dowodzeniu, że „umocowanie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej do wystąpienia z wnioskiem o zbadanie zgodności wskazanych wyżej przepisów z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej wynika [m.in.] z: (…) art. 59 ust. 1 i 3 ustawy Prawo o adwokaturze, zgodnie z którym Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej jest organem wykonawczym Naczelnej Rady Adwokackiej”.
W swojej uchwale Prezydium nie powołuje się jednak na stosowną (upoważniającą lub zobowiązującą) uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej, z której wynikałyby, po pierwsze, wola wystąpienia z wnioskiem do Trybunału (o wyznaczonym przez tę uchwałę zakresie zaskarżenia), po drugie, upoważnienie Prezydium do wykonania uchwały (realizacji wyrażonej w niej woli). Tym samym powołana uchwała Prezydium zamiast charakteru wykonawczego posiada charakter stanowiący i samoistny.

4.4. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że skoro uchwały Prezydium nr 20/2011 z 12 stycznia 2011 r. nie można uznać za podstawę prawną złożonego wniosku, to – w konsekwencji – rozpatrywany „wniosek” nie pochodzi od podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.

5. Okoliczności powyższe, ze względu za niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), uzasadniają odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi Prezydium.