Pełny tekst orzeczenia

175/2/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 3 lutego 2012 r.
Sygn. akt Ts 2/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mariana P. w sprawie zgodności:
art. 394 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zw. z art. 194 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz.1655, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2, art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 29 grudnia 2009 r. (data nadania) Marian P. (dalej: skarżący) domaga się stwierdzenia niezgodności art. 394 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zw. z art. 194 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz.1655, ze zm.; dalej: p.z.p.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2, art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim wyklucza możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi na wyrok Krajowej Izby Odwoławczej.
Zgodnie z art. 194 ust. 2 p.z.p. w brzmieniu sprzed 29 stycznia 2010 r., w postępowaniu toczącym się wskutek wniesienia skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej stosowało się odpowiednio przepisy k.p.c. o apelacji, jeżeli przepisy rozdziału IV działu VI p.z.p. nie stanowiły inaczej. Przepis ten został zmieniony art. 1 pkt 40 ustawy z dnia z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 223, poz. 1778), która weszła w życie 29 stycznia 2010 r. Obecnie analogiczna regulacja, dotycząca stosowania przepisów k.p.c. o apelacji odnośnie do skargi do sądu na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej została zawarta w art. 198a ust. 2 p.z.p.
W świetle art. 394 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie.
Zdaniem skarżącego w wyniku wniesienia skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej zastosowanie, zgodnie z art. 194 ust. 2 p.z.p., winny znajdować zarówno przepisy działu V rozdziału 1 k.p.c. dotyczące apelacji, jak i na mocy art. 391 k.p.c. odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji – w tym art. 394 k.p.c. – regulujący kwestię wnoszenia zażaleń na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie.
W ocenie skarżącego norma, z której wynika niedopuszczalność zaskarżenia postanowienia sądu okręgowego o odrzuceniu skargi od orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej, stanowi zatem nieproporcjonalne ograniczenie przysługującego mu prawa do sądu (art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Co więcej, jest ona niezgodna z art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji, gdyż uniemożliwia skarżącemu złożenie skutecznego zażalenia na postanowienie sądu o odrzuceniu skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Ponadto, zdaniem skarżącego, zaskarżone przepisy są sprzeczne z zasadą równości (art. 2 w zw. z art. 32 Konstytucji). Dyskryminują bowiem – w jego przekonaniu – uczestników postępowania toczącego się na skutek wniesienia skargi w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w stosunku do podmiotów zaskarżających orzeczenia innych centralnych organów administracji rządowej.
Powyższe zarzuty zostały sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym. Krajowa Izba Odwoławcza, w wyniku wniesionego protestu, wyrokiem z 14 kwietnia 2009 r. (sygn. akt KIO/UZP 412/09) odrzuciła ofertę złożoną przez skarżącego w postępowaniu o udzielenie zamówienia na usługi deratyzacji i dezynsekcji. Skarżący złożył skargę na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego – Wydziału XII Gospodarczego-Odwoławczego w Gdańsku, który odrzucił ją postanowieniem z 24 czerwca 2009 r. (sygn. akt XII Ga 203/09). Sąd stwierdził bowiem, że skarżący nie był legitymowany w świetle art. 194 ust. 1 p.z.p. do wniesienia skargi (nie był ani stroną, ani uczestnikiem postępowania odwoławczego przed Krajową Izbą Odwoławczą). Na postanowienie sądu okręgowego skarżący zażalił się do Sadu Apelacyjnego w Gdańsku. Zażalenie jednak zostało uznane za niedopuszczalne i odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego Wydziału XII Gospodarczego-Odwoławczego w Gdańsku z 25 września 2009 r. (sygn. akt XII Ga 203/09). Orzeczenie to zostało doręczone skarżącemu 2 października 2009 r. Sąd okręgowy uznał, że przepisy ustawy p.z.p. nie przewidywały uprawnienia stron i uczestników postepowania do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku ani tym bardziej zaskarżania innych orzeczeń zapadłych w toku postępowania innymi środkami zaskarżenia (np. zażaleniem), nieprzewidzianymi przepisami p.z.p. Podkreślił nadto, że sąd okręgowy w postępowaniu, które toczy się przed nim na skutek wniesienia skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej, pełni funkcję sądu drugiej, a nie pierwszej instancji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza zatem przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z kolei art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wskazują wymogi formalne skargi konstytucyjnej, które muszą zostać zachowane, aby skarga podlegała rozpoznaniu. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny nie ogranicza się do badania, czy skarga konstytucyjna spełnia wymogi formalne ujęte w przepisach ustawy o TK oraz czy zarzuty w niej zawarte należy ocenić jako oczywiście bezzasadne (na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK). Tylko taka skarga, która spełnia przesłanki dopuszczalności (art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), przesłanki formalne i nie jest oczywiście bezzasadna, kierowana jest do rozpoznania merytorycznego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.

2. Trybunał zwraca uwagę, że skarga konstytucyjna – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – powinna zostać wniesiona w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją tej normy, na podstawie której sąd lub organ administracji wydał ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącego, prowadzące do naruszenia jego konstytucyjnych praw lub wolności. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK to skarżący jest zobowiązany do wskazania aktu normatywnego, którego zastosowanie w jego sprawie wywołało skutek, oceniany przez niego jako naruszenie praw podmiotowych. W orzecznictwie Trybunału ugruntowało się stanowisko, w myśl którego nie każdy przepis przywołany przez sąd w uzasadnieniu rozstrzygnięcia stanowi podstawę orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Kwalifikację tę spełnia tylko ta norma, która determinuje treść orzeczenia w ten sposób, że wkracza ono w sferę praw lub wolności określonych w Konstytucji (por. postanowienia TK z: 9 października 2002 r., SK 13/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 73 i 13 listopada 2007 r., SK 40/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 137 oraz wyrok TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1).
W ocenie Trybunału kwestionowane przepisy nie stanowiły podstawy orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu konstytucyjnych praw podmiotowych. Sąd okręgowy, który odrzucił zażalenie skarżącego, podkreślił, że przepisy p.z.p. wyczerpująco regulują możliwość zaskarżania orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej oraz orzeczeń sądowych zapadłych w wyniku wniesionej skargi w trybie ówczesnego art. 194 ust. 2 p.z.p. Sąd odrzucił więc skargę jako niedopuszczalną, stwierdziwszy, że art. 198 ust. 6 p.z.p. wyczerpująco regulował dopuszczalne środki zaskarżenia od orzeczeń sądowych zapadłych w trybie skargi z art. 194 ust. 1 p.z.p. Tym samym sąd orzekł na podstawie art. 198 ust. 6 p.z.p., a nie art. 194 ust. 2 p.z.p. w zw. z art. 394 § 1 k.p.c.
Wobec powyższego należało odmówić nadania dalszego biegu skardze na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

3. Trybunał zwraca również uwagę, że przepisy k.p.c. dotyczące apelacji znajdowały – w świetle zaskarżonej regulacji – odpowiednie zastosowanie tylko w zakresie nieuregulowanym przepisami p.z.p. (podobnie ustawodawca rozstrzygnął tę kwestię na gruncie obecnie obowiązującego art. 198a ust. 2 p.z.p.). Norma, którą skarżący wywodzi z art. 394 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z art. 194 ust. 2 p.z.p., wbrew twierdzeniom skarżącego, nie obowiązywała. Po pierwsze, sąd okręgowy rozstrzygający skargę na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej był sądem drugiej instancji (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 października 2008 r., sygn. akt I CZ 72/08, LEX nr 470008). Po drugie, przepisy k.p.c. o apelacji należało stosować odpowiednio – a zatem wprost, ze zmianami lub w ogóle. Z tego zaś wynika, że nietrafny jest pogląd skarżącego, w myśl którego art. 391 k.p.c. przyznawał mu prawo zaskarżenia postanowienia odrzucającego skargę na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Skoro bowiem kwestię zaskarżalności orzeczeń sądowych wydanych w wyniku wniesionej na podstawie art. 194 ust. 1 p.z.p. skargi regulowały wyczerpująco przepisy p.z.p., niedopuszczalne było przyjęcie – w drodze podwójnego odesłania – że uprawnienie do zaskarżenia postanowienia sądu okręgowego o odrzuceniu skargi wynikało z art. 394 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. Argumenty skarżącego w tym zakresie cechuje zatem – w ocenie Trybunału – oczywista bezzasadność (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ustawy o TK).

4. Trybunał przypomina, na co słusznie zwrócił uwagę sąd okręgowy orzekający w sprawie skarżącego, że brak możliwości zaskarżenia orzeczenia sądowego, wydanego w wyniku wniesionej skargi od orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej (niegdyś: zespołu arbitrów) był już przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny.
W wyroku z 13 czerwca 2006 r. Trybunał orzekł o zgodności art. 92c (odpowiednika art. 194 ust. 2 i art. 198a ust. 2 p.z.p.) uchylonej przez p.z.p. ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, ze zm.) z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji (SK 54/04, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 64). Trybunał stwierdził, że w konsekwencji odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego o apelacji do postępowania toczącego się przed sądem okręgowym wskutek wniesienia skargi – sąd ten spełniał zarówno funkcję sądu drugiej instancji, jak i funkcję kontrolną wobec wyroku zespołu arbitrów. Postępowanie przed sądem okręgowym nie było więc samoistnie rozpoczynającym się postępowaniem, lecz przedłużeniem postępowania dotyczącego rozstrzygnięcia sporu, które toczyło się przed zespołem arbitrów.
W ocenie Trybunału powyższe uwagi zachowują aktualność w świetle zaskarżonego art. 194 ust. 2 p.z.p.
Ponadto, Trybunał już wielokrotnie zaznaczał, że prawo do sądu, o którym stanowi art. 45 ust. 1 Konstytucji, nie jest powiązane z gwarancją dwuinstancyjności postępowania, o ile sprawa od początku do końca nie podlega kognicji sądowej (zob. wydane na tle art. 194 ust. 2 p.z.p. postanowienie TK z 22 listopada 2005 r., Ts 78/05, OTK ZU nr 4/B/2006, poz. 131).
Biorąc pod uwagę przedstawioną linię orzeczniczą, Trybunał stwierdza, że zarzuty dotyczące naruszenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji są bezzasadne w stopniu oczywistym (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ustawy o TK).

Wobec powyższego, Trybunał – na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK – odmówił nadania dalszego biegu skardze.