Pełny tekst orzeczenia

11/1/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 27 marca 2012 r.
Sygn. akt Ts 35/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra Z. w sprawie zgodności:
art. 782 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zw. z art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 30 i art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 lutego 2010 r. Piotr Z. (dalej: skarżący) domaga się zbadania zgodności art. 782 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zw. z art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 30 i art. 47 Konstytucji.
W myśl zaskarżonego art. 782 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. sąd nadaje klauzulę wykonalności jednoosobowo na wniosek wierzyciela. Artykuł 448 k.c. przewiduje z kolei, że temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, sąd może przyznać odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny.
Skarżący podnosi, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem powodowi domagającemu się w procesie o ochronę dóbr osobistych zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny nie przysługuje status wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ to nie on, lecz wskazany przez niego podmiot jest beneficjentem zasądzonego świadczenia i tylko ten podmiot jest wymieniony w tytule egzekucyjnym jako wierzyciel. Pozbawienie powoda statusu wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym stwarza – zdaniem skarżącego – iluzję ochrony prawnej dóbr osobistych jednostki i narusza tym samym zasadę godności człowieka (art. 30 Konstytucji) oraz prawo do ochrony czci i dobrego imienia (art. 47 Konstytucji).
Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie – Wydział I Cywilny wyrokiem z 4 marca 2009 r. (sygn. akt I C 399/07) zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz Stowarzyszenia na Rzecz Pomocy Dzieciom z Chorobą Nowotworową „Pomóż Dziecku Wyzdrowieć” z siedzibą w Gdańsku 15 000 zł wraz z odsetkami. W tej części wyrok stał się prawomocny. Postanowieniem z 12 maja 2009 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie – Wydział I Cywilny oddalił wniosek skarżącego o nadanie wyrokowi z 4 marca 2009 r. klauzuli wykonalności, uznając, że na podstawie art. 782 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. tylko wskazane przez skarżącego stowarzyszenie może wnioskować o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności w części, w której sąd zasądził na jego rzecz 15 000 zł. Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział I Cywilny, postanowieniem z 13 października 2009 r. (sygn. akt I ACz 1685/09), oddalił zażalenie na to postanowienie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Jak stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji: „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Z przepisu tego wynika m.in. wymóg istnienia bezpośredniego związku między treścią wskazanych w skardze konstytucyjnej norm a naruszeniem przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności lub praw, przy czym chodzi tylko o naruszenie dokonane przez organ władzy publicznej i to w sposób kwalifikowany, a mianowicie przez wydanie opartego na zaskarżonym przepisie ostatecznego orzeczenia.
Wymogi, jakie musi spełniać skarga konstytucyjna, zostały uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego.
Zgodnie z 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK Trybunał odmawia nadania dalszego biegu skargom, które nie odpowiadają warunkom formalnym lub są oczywiście bezzasadne.
Skarżący wskazuje dwa wzorce kontroli – art. 30 i art. 47 Konstytucji. W orzecznictwie Trybunału zwraca się uwagę, że art. 30 Konstytucji może być wykorzystany jako samoistny wzorzec w wypadku badania zgodności z Konstytucją, także w wypadku skargi konstytucyjnej, ale z uwagi na specyfikę prawa wyrażonego we wskazanym artykule może się to zdarzyć wyjątkowo (zob. wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK nr 5/A/2002, poz. 65). Skarżący upatruje w zaskarżonej normie naruszenie art. 30 Konstytucji ze względu na to, że nie może on doprowadzić do wyegzekwowania wyroku, w którym sąd stwierdził, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Z tych samych powodów skarżący dopatrzył się w zaskarżonej normie także naruszenia art. 47 Konstytucji przez pozbawienie go ochrony czci. Trybunał zwraca jednak uwagę, że przy takiej argumentacji art. 30 Konstytucji nie może stanowić odrębnego od art. 47 Konstytucji wzorca kontroli.
W odniesieniu do argumentów dotyczących pokrzywdzenia skarżącego w postępowaniu egzekucyjnym, Trybunał podkreśla, że skarżący sam zdecydował, iż beneficjentem zasądzonego w wyroku świadczenia (tym samym podmiotem, na rzecz którego ma być nadana klauzula wykonalności) stało się wskazane przez niego stowarzyszenie. Skarżący miał bowiem wybór między żądaniem zadośćuczynienia a żądaniem świadczenia na wskazany cel społeczny. Ponadto warto zauważyć, że przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia i świadczenia na cel społeczny są takie same. Gdyby skarżący zażądał w pozwie zadośćuczynienia w miejsce świadczenia na wskazany cel społeczny, to on byłby beneficjentem tego świadczenia i tym samym wierzycielem w rozumieniu art. 782 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. (por. postanowienie TK z 18 lutego 2009 r., SK 35/07, OTK nr 2/A/2009, poz. 23).
Należy także wskazać, że istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz innej osoby. Przysługuje ona jednak tylko wówczas, gdy ustawa wyraźnie przewiduje do tego upoważnienie (np. upoważnienie udzielone prokuratorowi na mocy art. 7 oraz art. 55 i nast. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Wąsko określony krąg podmiotów, które mogą wszcząć egzekucję na cudzą rzecz, wynika z konieczności respektowania autonomii woli podmiotów, na rzecz których miałaby być nadana klauzula wykonalności, a docelowo prowadzona egzekucja. Autonomia woli znajduje swoją podstawę w art. 31 ust. 1 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że argumentacja przedstawiona przez skarżącego, zmierzająca do uzasadnienia sposobu naruszenia przysługującego mu konstytucyjnego prawa do ochrony czci, jest bezzasadna w stopniu oczywistym i dlatego należało odmówić nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK postanowił jak w sentencji.