Ts 111/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
16/1/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 29 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 111/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zygmunta S. w sprawie zgodności:
art. 5 ust. 2a w zw. z art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) w zw. z art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 67 oraz art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 27 kwietnia 2010 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 5 ust. 2a w zw. z art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) w zw. z art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach mundurowych) z art. 2, art. 32, art. 67 oraz art. 77 Konstytucji.
Zdaniem skarżącego kwestionowane regulacje nie pozwalają mu: „zaliczyć do świadczenia emerytalnego wszystkich okresów pracy zawodowej albowiem (…) chcąc skorzystać z uprawnienia do wyboru świadczenia emerytalnego korzystniejszego zmuszony jest zawiesić wypłatę drugiego świadczenia”. Skarżący podnosi, że nie może doliczyć okresów pracy w Policji do emerytury wypłacanej z FUS, ani też nie może doliczyć do emerytury „mundurowej” wszystkich okresów pracy cywilnej, a to z uwagi na ograniczenie tej możliwości do wysokości emerytury odpowiadającej 75% jej wymiaru.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Rybniku (nr E-00578223/10) z 31 marca 2009 r. przyznano skarżącemu prawo do świadczenia emerytalnego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednocześnie zawieszając wypłatę tego świadczenia ze względu na pobieranie tzw. emerytury policyjnej. Wypłatę tego świadczenia jeszcze w tym samym miesiącu odwieszono. Odwołanie złożone od powyższej decyzji, w którym skarżący domagał się m.in. uwzględnienia okresów służby w Policji przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego przysługującego mu z tzw. powszechnego ubezpieczenia społecznego, zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach, Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku z 30 września 2009 r. (sygn. akt IX U 989/09). Sąd Apelacyjny w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 stycznia 2010 r. (sygn. akt III AUa 3632/09) oddalił apelację wniesioną od wyroku sądu I instancji.
Z wydaniem wskazanych powyżej orzeczeń skarżący wiąże naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Uzasadniając zarzuty, skarżący wskazuje, że w zakresie zaopatrzenia emerytalnego ustawodawca dokonał podziału ubezpieczonych na dwie grupy osób: tych, którzy do służby wstąpili przed 1 stycznia 1999 r., oraz tych, którzy wstąpili do służby po tej dacie. Jak twierdzi skarżący, tylko ta druga kategoria ubezpieczonych może otrzymywać obie emerytury bez konieczności wyboru korzystniejszego świadczenia. Zdaniem skarżącego oznacza to dyskryminację ubezpieczonych, którzy rozpoczęli pracę przed 1 stycznia 1999 r. Ich świadczenie emerytalne nie może być bowiem obliczone z całego okresu pracy zarobkowej, gdyż uniemożliwiają to zaskarżony art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 14 ustawy o emeryturach mundurowych.
W dalszej części skarżący odwołuje się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego zasady równości, stwierdzając in fine prowadzonych rozważań, że różnicowanie w ramach jednej grupy podmiotów podobnych, tj. funkcjonariuszy Policji, nie ma charakteru relewantnego, a wynika jedynie z dbałości ustawodawcy o stan budżetu państwa. Skarżący we wprowadzonym uregulowaniu dopatruje się także naruszenia zasad wynikających z art. 2 Konstytucji.
Zarządzeniem z 31 maja 2010 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wyjaśnienie, które z przepisów wskazanych w uzasadnieniu skargi, jako naruszające przysługujące mu prawa lub wolności konstytucyjne, czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej, a także określenie, w jaki sposób przepisy te naruszają wskazane w niej prawo do zabezpieczenia społecznego oraz prawo do naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym działaniem władzy publicznej.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący stwierdził, że jej przedmiotem czyni wszystkie przepisy wskazane w petitum wniesionego środka prawnego. Co istotne, nie kwestionował każdego z nich z osobna, lecz – jak wynika z pisma – przedmiotem skargi uczynił art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a dwa pozostałe przepisy – art. 95 ust. 1 i 2 tej samej ustawy i art. 7 ustawy o emeryturach mundurowych – zaskarżył jedynie w związku ze wskazanym art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skarżący ponownie wskazał także na naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Uznał za krzywdzące nieprzyznanie mu, w zamian za płacenie składek na ubezpieczenie społeczne, ekwiwalentu w postaci możliwości powiększenia już pobieranej emerytury o składki płacone w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Możliwość taką posiadają – w jego ocenie – funkcjonariusze, którzy później wstąpili do służby.
Wskazując na naruszenie art. 77 Konstytucji, skarżący wywodzi, że ukształtowanie przepisów w sposób powodujący dyskryminację pewnej grupy uprawnionych, jest bezprawne. Prowadzi to do powstania szkody w rozumieniu art. 361 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodek cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.). Za niezgodne z prawem uznał skarżący także działanie Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, który odmówił zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym niekonstytucyjności wskazanych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji wymogiem, którego spełnienie warunkuje merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej, jest naruszenie konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności wskutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. Zaskarżenie przepisu, który nie stanowił takiej podstawy, uzasadnia zatem odmowę nadania skardze dalszego biegu.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie wszystkie powołane w skardze przepisy stanowiły podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych. Z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2010 r. (sygn. akt III AUa 3632/09) wynika, że skarżący domagał się m.in. wliczenia stażu policyjnego do okresów, od których zależy wysokość świadczenia emerytalnego przysługującego mu z tzw. powszechnego ubezpieczenia społecznego. Dokonanie takiego zaliczenia uniemożliwia zaskarżony art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Natomiast przedmiotem rozstrzygnięcia nie była odmowa równoczesnego wypłacania obu świadczeń emerytalnych, tj. emerytury mundurowej i emerytury przysługującej skarżącemu w ramach powszechnego ubezpieczenia społecznego. W tym zakresie wniosek skarżącego został przekazany do rozpoznania Zakładowi Emerytalno-Rentowemu MSWiA w Warszawie.
Z powyższych ustaleń wynika, że ani art. 7 ustawy o emeryturach mundurowych, ani art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie stanowią źródła normy prawnej, której zastosowanie – zdaniem skarżącego – naruszyłoby jego konstytucyjne prawa. Przepisy te tworzą jedynie pewien kontekst normatywny, mający uzasadniać niekonstytucyjną treść regulacji stanowiącej przedmiot ostatecznego orzeczenia. Z uzasadnienia wniesionej skargi można bowiem wnioskować, że skarżący jest przekonany, iż gdyby ustawodawca zezwolił na wypłacanie obu świadczeń emerytalnych, to zaskarżony art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie naruszałby wskazanych w skardze praw. Mając jednak na względzie, że przepisy te nie stanowiły podstawy ostatecznego orzeczenia, ich zgodność z Konstytucją nie może być przedmiotem badania w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Z wydaniem wskazanych w skardze orzeczeń skarżący wiąże naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, jak też prawa do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Należy przypomnieć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, lecz także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku w związku z wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanych przepisów.
W pierwszej kolejności trzeba stwierdzić nieadekwatność powołanego w skardze wzorca kontroli, którym – mając na względzie treść postawionych zarzutów – jest art. 77 ust. 1 Konstytucji (nie zaś cały art. 77 ustawy zasadniczej). Przepis ten stanowi, że każdy ma prawo do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie istnieje żaden związek pomiędzy wskazanym powyżej prawem, a odmową wzięcia pod uwagę okresu służby w Policji przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego przysługującego skarżącemu w ramach tzw. powszechnego ubezpieczenia emerytalno-rentowanego. Okoliczność odmowy wystąpienia przez sąd orzekający w sprawie ze skargą do Trybunału Konstytucyjnego, jak też podnoszony przez skarżącego bezprawny charakter dyskryminacji części emerytów mundurowych nie uzasadniają w żadnym stopniu naruszenia prawa wynikającego z art. 77 ust. 1 Konstytucji. Należy podkreślić, że orzekające w sprawie sądy nie rozstrzygały kwestii ewentualnego odszkodowania, które powinno przysługiwać skarżącemu za bezprawne działanie organów władzy publicznej. Z wydaniem ich rozstrzygnięć nie można zatem wiązać naruszenia prawa wynikającego z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Wykazując naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, skarżący uznaje za krzywdzącą okoliczność nieprzyznania mu ekwiwalentu w zamian za opłacanie składek w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Skarżący kwestionuje niemożność uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury mundurowej okresu opłacania tych składek. Możliwość taką posiadają – w jego ocenie – funkcjonariusze, którzy później wstąpili do służby. Tak sformułowany zarzut nie może jednak uzasadniać niekonstytucyjności kwestionowanej regulacji. Art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie określa bowiem zasad ustalania wysokości emerytur mundurowych, stanowi jedynie, że – w uproszczeniu – okresów pracy w Policji nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z FUS oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach ustawy o emeryturach mundurowych. Jako że zasady zaliczania okresów składkowych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS na poczet emerytur mundurowych nie są – co nie powinno budzić najmniejszych wątpliwości – regulowane przez zaskarżony przepis, przytoczony powyżej zarzut nie może uzasadniać naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
Powyższe naruszenie skarżący upatruje również w niemożności obliczenia świadczenia emerytalnego przy uwzględnieniu składek opłacanych przez cały okres pracy zarobkowej, w tym przez okres pracy w Policji, które to uprawnienie – w jego ocenie – przysługuje funkcjonariuszom zatrudnionym po 1 stycznia 1999 r.
Odnosząc się do powyższego zarzutu należy stwierdzić, że skarżący nie wykazał, aby zróżnicowanie takie wynikało z brzmienia zaskarżonej regulacji. Ponadto nie uzasadnił, że wskazane przez niego podmioty są podmiotami podobnymi, wymagającymi – zgodnie z dyrektywami wynikającymi z zasady równości – takiego samego traktowania. Trzeba przypomnieć, że 1 stycznia 1999 r. weszła w życie ustawa o emeryturach i rentach z FUS, która w miejsce tzw. systemu zdefiniowanego świadczenia wprowadziła tzw. system zdefiniowanej składki. Trudno zatem przyjąć prima facie, że osoby zatrudniane przed dniem wejścia w życie tej ustawy i mające już ustalone prawo do emerytury mundurowej oraz osoby zatrudnione po dniu jej wejścia w życie, stanowią podmioty podobne w rozumieniu art. 32 ust. 1 Konstytucji. Należy zwrócić uwagę, że skarżący nie odniósł się – ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia jej braków – do różnic w zakresie unormowania sposobu opłacania składek na powszechne ubezpieczenie społeczne przez funkcjonariuszy służb mundurowych, zatrudnionych przed wskazaną w skardze datą, jak też po tej dacie. Nie odniósł się także do stanowiska wyrażonego w wyroku TK z 27 stycznia 2010 r., zgodnie z którym: „Cechą różnicującą – niepozwalającą na przyjęcie tezy, że są to podmioty podobne – jest ustalone prawo do emerytury wojskowej/mundurowej. W wypadku ustalenia takiego prawa sytuacja prawna osoby ulega zasadniczej zmianie” (SK 41/07, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 5). Wobec powyższego nie można przyjąć, że skarżący wykazał, w jaki sposób zaskarżony przepis narusza zasadę równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
Na marginesie należy przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat braku w polskim systemie ubezpieczenia społecznego zasady bezwzględnej wzajemności składki i prawa do świadczenia emerytalnego, zwłaszcza w przypadku osób funkcjonujących na zasadach tzw. „zdefiniowanego świadczenia” (por. wyroki z: 30 maja 2000 r., K 37/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 112; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170 oraz 27 stycznia 2010 r., SK 41/07, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 5). Trybunał wskazywał także, że „służby mundurowe oraz wojsko stanowią grupy uprzywilejowane w systemie ubezpieczeń społecznych. Spełnienie warunków do uzyskania świadczenia emerytalnego bądź rentowego następuje bowiem szybciej niż w systemie ubezpieczeń społecznych z FUS (…). Odprowadzanie regularnych składek na ubezpieczenie społeczne przez skarżących należy postrzegać jako element wkładu w funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych, a więc element solidarności społecznej” (wyrok TK z 27 stycznia 2010 r., SK 41/07).
Niniejsza sprawa dotyczy sposobu ustalania wysokości emerytury z tzw. powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego. Skarżący przez wiele lat pobierał tzw. emeryturę mundurową, będąc równocześnie zatrudniony w sektorze cywilnym. Trudno zatem zasadnie twierdzić, że opłacane przez niego składki na ubezpieczenie społeczne nie znalazły odzwierciedlenia w uzyskiwanym świadczeniu emerytalno-rentowym. Ocena powyższej sytuacji w świetle wskazanego orzecznictwa TK prowadzi do wniosku, że skarżący nie wykazał także naruszenia przez zaskarżony przepis prawa do zabezpieczenia społecznego.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.
POSTANOWIENIE
z dnia 29 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 111/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zygmunta S. w sprawie zgodności:
art. 5 ust. 2a w zw. z art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) w zw. z art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 67 oraz art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 27 kwietnia 2010 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 5 ust. 2a w zw. z art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) w zw. z art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach mundurowych) z art. 2, art. 32, art. 67 oraz art. 77 Konstytucji.
Zdaniem skarżącego kwestionowane regulacje nie pozwalają mu: „zaliczyć do świadczenia emerytalnego wszystkich okresów pracy zawodowej albowiem (…) chcąc skorzystać z uprawnienia do wyboru świadczenia emerytalnego korzystniejszego zmuszony jest zawiesić wypłatę drugiego świadczenia”. Skarżący podnosi, że nie może doliczyć okresów pracy w Policji do emerytury wypłacanej z FUS, ani też nie może doliczyć do emerytury „mundurowej” wszystkich okresów pracy cywilnej, a to z uwagi na ograniczenie tej możliwości do wysokości emerytury odpowiadającej 75% jej wymiaru.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Rybniku (nr E-00578223/10) z 31 marca 2009 r. przyznano skarżącemu prawo do świadczenia emerytalnego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednocześnie zawieszając wypłatę tego świadczenia ze względu na pobieranie tzw. emerytury policyjnej. Wypłatę tego świadczenia jeszcze w tym samym miesiącu odwieszono. Odwołanie złożone od powyższej decyzji, w którym skarżący domagał się m.in. uwzględnienia okresów służby w Policji przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego przysługującego mu z tzw. powszechnego ubezpieczenia społecznego, zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach, Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku z 30 września 2009 r. (sygn. akt IX U 989/09). Sąd Apelacyjny w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 stycznia 2010 r. (sygn. akt III AUa 3632/09) oddalił apelację wniesioną od wyroku sądu I instancji.
Z wydaniem wskazanych powyżej orzeczeń skarżący wiąże naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Uzasadniając zarzuty, skarżący wskazuje, że w zakresie zaopatrzenia emerytalnego ustawodawca dokonał podziału ubezpieczonych na dwie grupy osób: tych, którzy do służby wstąpili przed 1 stycznia 1999 r., oraz tych, którzy wstąpili do służby po tej dacie. Jak twierdzi skarżący, tylko ta druga kategoria ubezpieczonych może otrzymywać obie emerytury bez konieczności wyboru korzystniejszego świadczenia. Zdaniem skarżącego oznacza to dyskryminację ubezpieczonych, którzy rozpoczęli pracę przed 1 stycznia 1999 r. Ich świadczenie emerytalne nie może być bowiem obliczone z całego okresu pracy zarobkowej, gdyż uniemożliwiają to zaskarżony art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 14 ustawy o emeryturach mundurowych.
W dalszej części skarżący odwołuje się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego zasady równości, stwierdzając in fine prowadzonych rozważań, że różnicowanie w ramach jednej grupy podmiotów podobnych, tj. funkcjonariuszy Policji, nie ma charakteru relewantnego, a wynika jedynie z dbałości ustawodawcy o stan budżetu państwa. Skarżący we wprowadzonym uregulowaniu dopatruje się także naruszenia zasad wynikających z art. 2 Konstytucji.
Zarządzeniem z 31 maja 2010 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wyjaśnienie, które z przepisów wskazanych w uzasadnieniu skargi, jako naruszające przysługujące mu prawa lub wolności konstytucyjne, czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej, a także określenie, w jaki sposób przepisy te naruszają wskazane w niej prawo do zabezpieczenia społecznego oraz prawo do naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym działaniem władzy publicznej.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący stwierdził, że jej przedmiotem czyni wszystkie przepisy wskazane w petitum wniesionego środka prawnego. Co istotne, nie kwestionował każdego z nich z osobna, lecz – jak wynika z pisma – przedmiotem skargi uczynił art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a dwa pozostałe przepisy – art. 95 ust. 1 i 2 tej samej ustawy i art. 7 ustawy o emeryturach mundurowych – zaskarżył jedynie w związku ze wskazanym art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skarżący ponownie wskazał także na naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Uznał za krzywdzące nieprzyznanie mu, w zamian za płacenie składek na ubezpieczenie społeczne, ekwiwalentu w postaci możliwości powiększenia już pobieranej emerytury o składki płacone w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Możliwość taką posiadają – w jego ocenie – funkcjonariusze, którzy później wstąpili do służby.
Wskazując na naruszenie art. 77 Konstytucji, skarżący wywodzi, że ukształtowanie przepisów w sposób powodujący dyskryminację pewnej grupy uprawnionych, jest bezprawne. Prowadzi to do powstania szkody w rozumieniu art. 361 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodek cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.). Za niezgodne z prawem uznał skarżący także działanie Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, który odmówił zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym niekonstytucyjności wskazanych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji wymogiem, którego spełnienie warunkuje merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej, jest naruszenie konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności wskutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. Zaskarżenie przepisu, który nie stanowił takiej podstawy, uzasadnia zatem odmowę nadania skardze dalszego biegu.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie wszystkie powołane w skardze przepisy stanowiły podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych. Z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2010 r. (sygn. akt III AUa 3632/09) wynika, że skarżący domagał się m.in. wliczenia stażu policyjnego do okresów, od których zależy wysokość świadczenia emerytalnego przysługującego mu z tzw. powszechnego ubezpieczenia społecznego. Dokonanie takiego zaliczenia uniemożliwia zaskarżony art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Natomiast przedmiotem rozstrzygnięcia nie była odmowa równoczesnego wypłacania obu świadczeń emerytalnych, tj. emerytury mundurowej i emerytury przysługującej skarżącemu w ramach powszechnego ubezpieczenia społecznego. W tym zakresie wniosek skarżącego został przekazany do rozpoznania Zakładowi Emerytalno-Rentowemu MSWiA w Warszawie.
Z powyższych ustaleń wynika, że ani art. 7 ustawy o emeryturach mundurowych, ani art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie stanowią źródła normy prawnej, której zastosowanie – zdaniem skarżącego – naruszyłoby jego konstytucyjne prawa. Przepisy te tworzą jedynie pewien kontekst normatywny, mający uzasadniać niekonstytucyjną treść regulacji stanowiącej przedmiot ostatecznego orzeczenia. Z uzasadnienia wniesionej skargi można bowiem wnioskować, że skarżący jest przekonany, iż gdyby ustawodawca zezwolił na wypłacanie obu świadczeń emerytalnych, to zaskarżony art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie naruszałby wskazanych w skardze praw. Mając jednak na względzie, że przepisy te nie stanowiły podstawy ostatecznego orzeczenia, ich zgodność z Konstytucją nie może być przedmiotem badania w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Z wydaniem wskazanych w skardze orzeczeń skarżący wiąże naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, jak też prawa do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Należy przypomnieć, że w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się – wskazując na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – że to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, lecz także określenia, w jaki sposób prawa te lub wolności doznały uszczerbku w związku z wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanych przepisów.
W pierwszej kolejności trzeba stwierdzić nieadekwatność powołanego w skardze wzorca kontroli, którym – mając na względzie treść postawionych zarzutów – jest art. 77 ust. 1 Konstytucji (nie zaś cały art. 77 ustawy zasadniczej). Przepis ten stanowi, że każdy ma prawo do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie istnieje żaden związek pomiędzy wskazanym powyżej prawem, a odmową wzięcia pod uwagę okresu służby w Policji przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego przysługującego skarżącemu w ramach tzw. powszechnego ubezpieczenia emerytalno-rentowanego. Okoliczność odmowy wystąpienia przez sąd orzekający w sprawie ze skargą do Trybunału Konstytucyjnego, jak też podnoszony przez skarżącego bezprawny charakter dyskryminacji części emerytów mundurowych nie uzasadniają w żadnym stopniu naruszenia prawa wynikającego z art. 77 ust. 1 Konstytucji. Należy podkreślić, że orzekające w sprawie sądy nie rozstrzygały kwestii ewentualnego odszkodowania, które powinno przysługiwać skarżącemu za bezprawne działanie organów władzy publicznej. Z wydaniem ich rozstrzygnięć nie można zatem wiązać naruszenia prawa wynikającego z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Wykazując naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, skarżący uznaje za krzywdzącą okoliczność nieprzyznania mu ekwiwalentu w zamian za opłacanie składek w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Skarżący kwestionuje niemożność uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury mundurowej okresu opłacania tych składek. Możliwość taką posiadają – w jego ocenie – funkcjonariusze, którzy później wstąpili do służby. Tak sformułowany zarzut nie może jednak uzasadniać niekonstytucyjności kwestionowanej regulacji. Art. 5 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie określa bowiem zasad ustalania wysokości emerytur mundurowych, stanowi jedynie, że – w uproszczeniu – okresów pracy w Policji nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z FUS oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach ustawy o emeryturach mundurowych. Jako że zasady zaliczania okresów składkowych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS na poczet emerytur mundurowych nie są – co nie powinno budzić najmniejszych wątpliwości – regulowane przez zaskarżony przepis, przytoczony powyżej zarzut nie może uzasadniać naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
Powyższe naruszenie skarżący upatruje również w niemożności obliczenia świadczenia emerytalnego przy uwzględnieniu składek opłacanych przez cały okres pracy zarobkowej, w tym przez okres pracy w Policji, które to uprawnienie – w jego ocenie – przysługuje funkcjonariuszom zatrudnionym po 1 stycznia 1999 r.
Odnosząc się do powyższego zarzutu należy stwierdzić, że skarżący nie wykazał, aby zróżnicowanie takie wynikało z brzmienia zaskarżonej regulacji. Ponadto nie uzasadnił, że wskazane przez niego podmioty są podmiotami podobnymi, wymagającymi – zgodnie z dyrektywami wynikającymi z zasady równości – takiego samego traktowania. Trzeba przypomnieć, że 1 stycznia 1999 r. weszła w życie ustawa o emeryturach i rentach z FUS, która w miejsce tzw. systemu zdefiniowanego świadczenia wprowadziła tzw. system zdefiniowanej składki. Trudno zatem przyjąć prima facie, że osoby zatrudniane przed dniem wejścia w życie tej ustawy i mające już ustalone prawo do emerytury mundurowej oraz osoby zatrudnione po dniu jej wejścia w życie, stanowią podmioty podobne w rozumieniu art. 32 ust. 1 Konstytucji. Należy zwrócić uwagę, że skarżący nie odniósł się – ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia jej braków – do różnic w zakresie unormowania sposobu opłacania składek na powszechne ubezpieczenie społeczne przez funkcjonariuszy służb mundurowych, zatrudnionych przed wskazaną w skardze datą, jak też po tej dacie. Nie odniósł się także do stanowiska wyrażonego w wyroku TK z 27 stycznia 2010 r., zgodnie z którym: „Cechą różnicującą – niepozwalającą na przyjęcie tezy, że są to podmioty podobne – jest ustalone prawo do emerytury wojskowej/mundurowej. W wypadku ustalenia takiego prawa sytuacja prawna osoby ulega zasadniczej zmianie” (SK 41/07, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 5). Wobec powyższego nie można przyjąć, że skarżący wykazał, w jaki sposób zaskarżony przepis narusza zasadę równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
Na marginesie należy przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat braku w polskim systemie ubezpieczenia społecznego zasady bezwzględnej wzajemności składki i prawa do świadczenia emerytalnego, zwłaszcza w przypadku osób funkcjonujących na zasadach tzw. „zdefiniowanego świadczenia” (por. wyroki z: 30 maja 2000 r., K 37/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 112; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170 oraz 27 stycznia 2010 r., SK 41/07, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 5). Trybunał wskazywał także, że „służby mundurowe oraz wojsko stanowią grupy uprzywilejowane w systemie ubezpieczeń społecznych. Spełnienie warunków do uzyskania świadczenia emerytalnego bądź rentowego następuje bowiem szybciej niż w systemie ubezpieczeń społecznych z FUS (…). Odprowadzanie regularnych składek na ubezpieczenie społeczne przez skarżących należy postrzegać jako element wkładu w funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych, a więc element solidarności społecznej” (wyrok TK z 27 stycznia 2010 r., SK 41/07).
Niniejsza sprawa dotyczy sposobu ustalania wysokości emerytury z tzw. powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego. Skarżący przez wiele lat pobierał tzw. emeryturę mundurową, będąc równocześnie zatrudniony w sektorze cywilnym. Trudno zatem zasadnie twierdzić, że opłacane przez niego składki na ubezpieczenie społeczne nie znalazły odzwierciedlenia w uzyskiwanym świadczeniu emerytalno-rentowym. Ocena powyższej sytuacji w świetle wskazanego orzecznictwa TK prowadzi do wniosku, że skarżący nie wykazał także naruszenia przez zaskarżony przepis prawa do zabezpieczenia społecznego.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.